موضوع: سلام- ادب اسلامي
تاريخ پخش: 22/9/69
بسم الله الرحمن الرحيم
«الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي»
در محضر مبارك خلبانان عزيز و همكارانشان هستيم، بحث ما برخوردهاي اسلامي است. مي‌خواهيم ببينيم اسلام چقدر روي اين عنايت دارد نام خدا سلام است اينكه به خدا سلام مي‌گويند يعني از هر عيب و نقصي دور است سالم است مخلوقات معمولاً مي‌ميرند مريض مي‌شوند بي پول مي‌شوند به بن بست مي‌رسند اما خداوند از اين عيب‌ها دور است.
1- سلام در قرآن و روايات
سيماي سلام در قرآن و احاديث: سلام نشانه تسليم است قرآن هم مي‌فرمايد: «وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» (نساء/65) سلام نشانه حسن ظن است. حضرت رسول فرمان حمله داد مسلمانها هم حمله كردند شخصي كه از حمله باخبر شده بود اثاثيه‌اش را پشت كوهي گذاشت و آمد به مسلمانها سلام كرد اينها هم گفتند اين حقه باز است، زدند و او را كشتند پيغمبر فرمود همين كه سلام كرد نبايد او را مي‌كشتيد «وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمْ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا» (نساء/94) حق نداريد كسي كه سلام كرد او را بكشيد ممكن است همان سلام چراغ سبزي باشد كه من در اختيار هستم من مكتب شما را قبول دارم گفتند آقا اين آدم پولداري است مي‌ترسد كه پولهايش را ببريم آمد سلام كرد فرمود شما چه مي‌دانيد راست مي‌گويد يا دروغ اين سلام كلام مباركي است و كسي كه سلام كرد نبايد او را بكشيد.
سلام نشانه تواضع است، كسي كه سلام مي‌كند كركره تكبرش را پائين مي‌كشد. سلام هماهنگي با خداوند و فرشتگان است چون فرشته‌ها هم مي‌گويند «سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ» (رعد/24) و آيات قرآن زيادي داريم كه خدا چقدر سلام كرده است بر انبياء و اولياء، سلام فرهنگ خوبي است. سلام نشانه نجات از خطر است «ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِينَ» (حجر/46) پشت سر سلام آمنين دارد يعني در امان هستي.
سلام حتي پاسخ به ياوه گوهاست قرآن مي‌فرمايد آدمهاي مؤمن ساخته شده جوري هستند كه «وَإِذَا خَاطَبَهُمْ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» (فرقان/63) تا يك كسي خواست به شما زخم زبان بزند شما سلام كنيد با سلامتي برخورد كن، سلام نشانه بركت است. چون قرآن درباره شب قدر مي‌فرمايد «لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ» (دخان/3) شب مباركي است. بعد در سوره قدر مي‌فرمايد «سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» (قدر/5) يعني سلام رمز بركت است.
سلام اذن ورود است «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا» (نور/27) خانه غير خودتان حق نداريد برويد مگر اينكه سلام كنيد و اگر جواب سلام را دادند يعني بفرمائيد تو و اگر جوابي نيامد يعني نيا تو. سلام اعلام علاقه است. وقتي كسي به كسي سلام مي‌كند يعني من تو را دوست دارم. سلام كليد ارتباطات است. سلام هم عبادت است هم ادب و هم دعا. حديث داريم كسي كه سلام كند نود و نه تا ثواب به او مي‌دهد و كسي كه جواب مي‌دهد يك ثواب. خداوند به پيغمبر مي‌گويد: به مسلمانها كه رسيدي «فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ» (انعام/54) سلام كن نگو من پيغمبر هستم آخر گاهي وقتها توي جامعه داريم كه مي‌گويد آقا سلام از بنده است، اين يعني چه؟ سلام از همه است، ما خيال مي‌كنيم حتماً بايد سرگرد به سرهنگ سلام كن نخير اينطور نيست. خود خدا به پيغمبر سلام مي‌كند. جبرئيل مي‌آمد و سلام مي‌رساند. يكبار نازل شد و گفت كه خداوند به دخترت سلام رسانده است اينها عشق آفرين است.
2- آثار و بركات سلام
من رفته بودم پيش امام به من فرمود شما توي شهرستانها كه مي‌رويد سلام من را به آموزشيارهاي نهضت برسانيد، من هم كه مي‌رفتم شهرستانها اينرا مي‌گفتم، اينها بال در مي‌آوردند. چون سلام از كوچك از بزرگ ممكن است از ترسش باشد ممكن است از ضعف او باشد هزار تا بو دارد، اما بزرگي كه سلام مي‌كند هيچ بوئي ندارد و مقام ايشان را نگرفته است.
حديث داريم هر كس را دوست داري به او بگو كه دوستت دارم، البته از اين استفاده بد نشود كه هر كس به دختري رسيد بگويد دوستت دارم در حد مجاز الآن جامعه بنزيني است يك كبريت بزني آتش مي‌گيرد. امام فرمود همين كه مرد به خانمش بگويد دوستت دارم اين كلمه هيچ‌وقت از دل زن بيرون نمي‌رود. حتي در سن پيري، چون جواني‌ها كه مي‌گويد دوستت دارم اساس آن شهوت است اما در پيري ديگر شهوت نيست دوستي خالص است.
سلام ارزانترين هديه است شما هر چه خواسته باشي بدهي خرج دارد پيغمبر دست كارگر را كه مي‌بوسد تشوق كارگر هست پول هم نمي‌خواهد. حضرت امير(ع) وقتي مي‌رفت مهماني، شام را توي خانه مي‌خورد بعد مي‌رفت مهماني مي‌گفتند چرا همچين مي‌كني؟ مي‌گفت اگر من گرسنه بروم مهماني يك كمي هم براي اين است كه برويم آنجا و شامي بخوريم من خانه غذا مي‌خورم تا وقت مي‌روم مهماني فقط بخاطر جمال روي خودش بروم، فقط بخاطر زيارت مؤمن بروم چيزي در نيتم جز خدا نباشد.
سلام احترام به شخصيت افراد است شما به يك بچه كه سلام مي‌كني بچه را به حساب مي‌آوري جديت داريم كه اگر حلم نداري خودت را به حلم دارها بزن، وقتي كوچك و بزرگ با هم نشستند كوچك‌ها هم احساس مي‌كنند كه بزرگ شده‌اند، اينكه مي‌گويند رفيق دانشمند بگير يعني با افراد با ارزش نشستن ارزش شما را بالا مي‌برد و سفارش هم شده است كه با كسي كه از نظر كمالات از تو بالاتر است رفت و آمد كن.
سلام نشانه عفو است، شخصي از شما ناراحت است تا به شما مي‌رسد مي‌گويد سلام عليكم يعني بر گذشته‌ها صلوات يعني شتر ديدي نديدي.
سلام دعوت به خير است. به يك كسي بگويي آقا اين كار را نكن مي‌گويد به تو چه مگر تو فضول من هستي اما اگر گفتي سلام عليكم حال شما خوب است مي‌شود اين كار را نكني او هم قبول مي‌كند سلام طرف را نمك گير مي‌كند.
سلام ذكر خداست كسي كه هي سلام مي‌كند مثل اين است كه هي مي‌گويد «يا الله يا الله» چون ذكر است ادخال سرور است كسي كه يك سلام مي‌كند خدا يكي از گناهانش را مي‌بخشد. حديث داريم كفاره گناهان است.
در قرآن شش مرتبه سلام بكار رفته است. يك سلام كه اين همه بار رواني و اخلاقي و عاطفي و اجتماعي دارد از آن نگذريم. سلام را توي خانه‌ها رواج بدهيد هر كس توي خانه زودتر بيدار شد به بقيه سلام كند.
3- انگيزه‌هاي متفاوت در سلام كردن
«إِنَّ الْبَخِيلَ مَنْ يَبْخَلُ بِالسَّلَامِ» (كافي/ ج2/ ص645) بخيل واقعي كسي است كه در سلام كردن بخل بورزد. پيغمبر فرمود اگر مي‌خواهيد بدانيد كه بخل داريد يا نداريد ببينيد راحت سلام مي‌كنيد يا نه، هر كس در سلام كردن سنگين است اين متكبر است. «مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَى مَنْ لَقِيتَ» (كافي/ ج2/ ص646) امام علي(ع) فرمود: اگر مي‌خواهي ببيني تواضع داري ببين مي‌تواني به هر كسي سلام كني؟ چون ما سلام كه مي‌كنيم چون مدير است چون رئيس است. محاسبه مي‌كنيم كدامها براي خداست؟ نمي‌دانم. يك سلام از روي محبت داريم و يك سلام از روي ترس است. شخصي توي پادگان مي‌خواست با رضا شاه ملاقات كند گفتند رضا شاه از تو مي‌پرسد: چند سال داري؟ بگو: بيست و دو. مي‌گويد: چقدر است كه داري خدمت مي‌كني؟ بگو: هجده ماه است. بعد مي‌گويد: تو من را بيشتر دوست داري يا ميهن را. بگو هر دو را. اين هم اينها را نوشت و حفظ كرد رضا شاه كه آمد رفت جلو تا رضا شاه را ديد ترسيد. پرسيد: سن گفت قربان هجده ماه گفت چند وقت است كه خدمت مي‌كني؟ گفت: قربان بيست و دو سال است به رضا شاه برخورد گفت احمق من را خر كرده‌اي يا خودت را .گفت قربان هر دو! اصولاً اگر كسي از كسي بترسد و ادب بدهد هيچ ارزش ندارد.
ما دو تا بله قربان توي قرآن داريم بله قربان از روي عشق «وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» (آل عمران/159) يا رسول الله دور تو پر مي‌زنند چون تو را دوست دارند. يك بله قربان هم به فرعون مي‌گفتند «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ» (زخرف/54) فرعون مردم را كوچك مي‌كرد مردم هم تحقير شده بودند مي‌گفتند بله قربان.
ما بايد برويم به سمتي كه تمام آئين نامه‌ها و تبصره‌ها را به عشق تبديل كنيم. صبح كه مي‌دويم بگوئيم چون كار عبادت است. مي‌ترسم كم بگذارم آئين نامه مال كشورهايي است كه در آن روح نيست. كسي كه درس نمي‌خواند چوب بالاي سرش مي‌گذارند كه بايد بخواني و امتحان بدهي كسي كه عاشق علم است مي‌شود علامه اميني كه كتابي را مي‌خواهد بخواند در تركيه و عراق و مصر نيست مي‌گويند در هند است مي‌رود آنجا مي‌گويند نمي‌تواني از اينجا بيرون ببري و كپي هم نمي‌تواني بكني فقط حق داري كه بنويسي اين هم شروع مي‌كند به نوشتن شش ماه روزي هجده ساعت مي‌نويسند و وقتي بر مي‌گردد مي‌گويند هواي هند چطور بود؟ مي‌گويد: نفهميدم. عاشق علم شده است. براساس عشق بود كه مردم جبهه‌ها را پر كردند. ضعف ما در جامعه اين است كه هنوز همه مردم عاشق نشده‌اند، به زور درس مي‌خوانيم. تا به بچه مي‌گويند معلم‌ات مريض شده است خوشحال مي‌شود. ما هم كه نماز مي‌خوانيم عاشق نماز نيستيم.
4- آداب و شرايط سلام كردن
پيغمبر فرمود: زياد به مردم سلام كنيد خداوند نظر لطف به شما قرار مي‌دهد. پيغمبر به علي(ع) فرمود: سه چيز گناه شما را مي‌بخشد؛ يكي اينكه به هر كسي كه رسيدي سلام كني يكي گرسنه‌ها را غذا بدهي و يكي هم اينكه نماز شب بخواني.
روايت داريم با هر كسي كه مي‌خواهي صحبت كني اول سلام كن. حديث داريم فرد به جمع سلام كند مدل بالا به مدل پائين سلام كند سواره به پياده سلام كند. پولدار بر فقير سلام كند گاهي سلام آنها متكبرانه است امام رضا(ع) هر كس بر پولدار سلام گرم كند و بر فقير سلام سرد كند، خداوند روز قيامت بر او غضب مي‌كند. به پولدار و فقير يك جور سلام كن. بعنوان خودش كه يك انسان مسلمان است سلام كن، به خودش سلام كن كه يك انسان و مسلمان است يعني در سلام و محبت‌ها عناوين را كنار بگذاريد.
امام فرمود سفره كه مي‌اندازيد همه تاجر‌ها را دعوت نكنيد يا همه فقرا را دعوت نكنيد چون مي‌آيد مي‌بيند همه فقير هستند مي‌گويد پس يك كفاره يا نذري است يك جوري باشد كه شخصيت همه مردم محفوظ بماند.
بلند سلام كنيد و بلند جواب بدهيد گاهي وقتها آدم سلام را نمي‌شنود داريم كه به شراب خوار سلام نكنيد چون اگر بفهمد كه هيچ كس به او سلام نمي‌كند اين خودش يك قوه بازدارنده است به ربا خوار سلام نكنيد، اينهايي كه شعر هرزه مي‌گويند به آنها سلام نكنيد. مرد به زن جوان سلام نكند، پيغمبر به همه سلام مي‌كرد امام علي به پير زنها سلام مي‌كرد گفتند رسول خدا به جوانها سلام مي‌كرد حضرت امير فرمود: من مي‌ترسم به دخترهاي جوان سلام كنم آنها جوابي به من بدهند كه من تكان بخورم. بنابراين حضرت رسول سي سال از من بزرگتر اين اشكالي ندارد اما من خودم جوان هستم و جوان به جوان سلام كند خوب نيست بعضي‌ها مي‌گويند بابا ما همه خانواده‌مان پاك هستيم بابا چي مي‌گوئي حضرت امير مي‌ترسيد سلام كند. مسئله شهوت مسئله خطرناكي است. به كفار سلام نكنيد، اما اگر براي حسن روابط باشد، اشكالي ندارد.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
