دعای مكارم الاخلاق – 22، طلب بخشش،عفو و مغفرت

«اللَّهُمَّ إِلَى مَغْفِرَتِكَ وَفَدْتُ، وَ إِلَى عَفْوِكَ قَصَدْتُ، وَ إِلَى تَجَاوُزِكَ اشْتَقْتُ، وَ بِفَضْلِكَ وَثِقْتُ» (صحيفه سجاديه،ص98)

در خدمت خواهران و برادران تأمين اجتماعي هستيم كه قبل از شروع به بحث چند نكته كه بر مي‌گردد به مسايل اساسي تذكر دهم، كه گر چه زيادي مي‌دانند ممكن است بعضي توجه نداشته باشند.

1- تأمين اجتماعي با فرد براي بيماري و گرفتاري‌هاي ديگر قرارداد مي‌بندد، از مراجع سؤال كنيد آيا مي‌شودبه جاي انسان ديگر از دفترچه‌ها استفاده كند. اگر در قرارداد اولي آمدكه خودم استفاده كنم يا ديگري بله و الا اشكال دارد. اين لقمه حرام مي‌شود مواظب باشيم زندگي را با حرام مخلوط نكنيم.

2- موضوع: تفسير دعاي مكارم الاخلاق 22، طلب بخشش، عفو و مغفرت

من در لقمه حرام حساس هستم. امام حسين (ع) را لقمه حرام كشت. چون حضرت روز عاشورا چند بار آمد براي نصيحت كردن مردم ولي اثرنگذاشت فرمود: براي لقمه حرام است. امام صادق (ع) مي‌فرمايد: «كَسْبُ الْحَرَامِ يَبِينُ فِي الذُّرِّيَّةِ» (كافي، ج5،ص124)

مال حرام در نسل اثر مي‌گذارد. يكي از مسايلي كه تمام دكترهاي روانشناس غير از روانشناسان مسلمان , غفلت كرده‌اند اين است كه لقمه حرام در تربيت اثر مي‌گذارد. تمام امور را فكر كرده‌اند غير از لقمه حرام. و اين مخصوص دين اسلام است كه تأكيد كرده در امور تربيتي بايددرباره لقمه حرام فكر كرد. اگر هواپيما همه چيز ش آماده و بدون عيب است از خلبان و ديگر مسايل آن ولي اگر به جاي بنزين گازوئيل ريخته اندپرواز نخواهد كرد.

پس مسايل امور تربيتي به اضافه لقمه حرام مؤثر خواهد بود.

اصحاب كهف بعد از بيداري براي تهيه غذا گفتند: «أَزْكى‌ طَعاما» (كهف/19) طعام پاك. مورد ديگر تذكر اين است كه نرخ پرداختي به كارگر را براي دادن بيمه كمتر، كمتر اعلام مي‌كند. دروغ نوشتن با دروغ گفتن هر دو گناه كبيره است.

چرا زندگي بر اساس دروغ، خداوند گاهي قهر مي‌كند. خشكسالي مي‌شود تمام اين تيز بازي‌ها از بين مي‌رود و تمام لقمه‌هاي حرام با يك تصادف و داماد بد و پسر بد و خرابي وسيل از بين مي‌رود كسي از حرام به جايي نرسيد.

خداوندي كه به سوسكها و مور وملخ روزي مي‌دهد با اينكه عقل بشر را ندارد ولي انسان عاقل چرا دوز و كلك به كار ببرد. اين مطلب براي عموم خواهران و برادران است.

بيمه و يا تأمين اجتماعي مثلاً 300 ميليون خرج دارو مي‌كند همانطور كه صدقه دفع بلا از فرد مي‌كند صدقه از طرف تأمين اجتماعي هم دفع بلا از افراد تحت پوشش آن مي‌كند.

بياييم و از طرف تأمين اجتماعي هزار دختر بي بضاعت را جهيزيه بدهيم و از خداوند بخواهيم بلا را از افراد تحت پوشش دفع كند. از 300 ميليارد 100 ميليارد راخرج دختران فقير در مقابل خداوند دفع بلا كند. بيمه هم همينطور است. صدقه جزيي دفع بلاي جزيي و كلان از كلان مي‌كند. فكري كنيم شايد طرح خوبي باشد.

بحث اصلي ما مدتي است درباره شرح و تفسير دعاي مكارم الاخلاق است كه رسيديم به اين جمله كه: «اللَّهُمَّ إِلَى مَغْفِرَتِكَ وَفَدْتُ، وَ إِلَى عَفْوِكَ قَصَدْتُ، وَ إِلَى تَجَاوُزِكَ اشْتَقْتُ، وَ بِفَضْلِكَ وَثِقْتُ» (صحيفه سجاديه،ص98)

«وفود»: يعني رفتن به نزد شخصيت مهم براي كار مهم. در حرم پيامبر (ص) و مسجد النبي ستون و استوانه‌اي است به نام «استوانه الوفود» مهمانهايي که مي‌خواستند خدمت آن حضرت برسند كنار اين ستون به انتظار مي‌نشستند. پس يعني خدايا من به سوي مغفرت تو بار انداخته‌ام. بعد مي‌فرمايد: «وَ لَيْسَ عِنْدِي مَا يُوجِبُ لِي مَغْفِرَتَكَ» (صحيفه سجاديه،ص98) من چيزي براي استحقاق بخشش ندارم. خود به بزرگي و بزرگواري مرا ببخش. گل علادتهاب ما نماز است آنهم با حواس پرت و آنهم با نرخي كم به ساعتي سيصد وچهارصد تومان، يك ربع آن مي‌شود صد و پنجاه تومان نرخ نصف گرمك كل نمازهاي ما پول نصف گرمك است. و يك سال نماز ما صد هزار تومان و ده سال نماز ما پول يك موتور هوندا چيزي نيست. براي يك دوربين عكاسي چقدر بايد پول بدهيم خداوند دو دوربين(چشم)داده هر لحظه با آن عكس برداري مي‌كني نه عوض كردن فيلم دارد و هم عكس ساده و رنگي مي‌گيرد وهم از دور و نزديك و اتوماتيك تنظيم مي‌كند و اين نعمت بزرگي است.

دعا را فقط براي ماه رمضان نگذاريم سحر و اوقات ديگر دعا كنيم جالب است كه مي‌فرمايد: من چيزي ندارم كه مرا ببخشي خود با بزرگي مرا ببخش.

حديث: بر هر نماز يك دعاي مستجاب است. آنها كه بلافاصله بعد از نماز حركت مي‌كنند و مي‌گويند ما گرفتاري داريم به آن برسيم فكر مي‌كنند نقش دعا در زندگي او كمتر از حركت و فعاليت اوست دعا لازم نيست عربي باشد، فارسي و عمومي هم باشد. در نماز باران نداريم هر زماني كه باران نيامد بلكه زماني كه باران هست براي مناطقي كه باران نيست بخوانيددعا نبايد موسمي باشد كه قرآن مي‌فرمايد: «فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ» (عنكبوت/65) زماني كه سوار بر كشتي(و از طوفان و غرق شدن مي‌ترسد)خدا را مي‌خواند و زماني كه نجات پيدا كرد. (فراموش مي‌كند و كفران) وقتي امام سجاد (ع) مي‌فرمايد من چيزي براي بخشش ندارم تكليف ما روشن است.

بعد مي‌فرمايد: قصد به سوي عفو تو كرده‌ام، «وَ لَا فِي عَمَلِي مَا أَسْتَحِقُّ بِهِ عَفْوَك»(صحيفه سجاديه،ص98) در عمل من چيزي نيست كه مستحق عفو تو باشم

سؤال: اينكه امامان (عليهم السلام) طلب عفو و مغفرت از خداوند مي‌كنند مگر گناه كرده‌اند، مگر امام معصوم نيست، پس چرا در دعاها آن قدر استغفار مي‌كند؟ جواب اول: گر چه تكراري است ولي با يك مثال مي‌گويم اگر كسي با يك چراغ قوه وارد انبار و سالني شود، چيزهاي بزرگ بزرگ را خواهد ديد، مثل كاميون، بشكه و. . . چون نور كم است ولي اگر نور قوي(مثل پروژكتور)داخل آوردي، حتي اشياء كوچك را هم مي‌بيني. حال اگر نور ايمان كم باشد گناهان كوچك را نمي‌بيند فقط اگر قتل و دزدي و گناه بزرگي كرده متوجه است، اما اگر نور ايمان زياد شد، تمام خطاها و لغزشها و گناهان كوچك را هم توجه دارد. و توجه عميق و حساس امامان حتي نسبت به كارهايي كه گناه نيست ولي خود هم نسبت به آن راضي نيستند هم هست.

اگر نور ايمان قوي باشد حتي نسبت به اينكه يک دقيقه وقت دانش آموزان را تلف كند حساس مي‌شودروي منبر به جاي حرف حسابي، آبكي گفت و استاد دانشگاه و معلم و زن خانه دار شرايطي دارد اگر نبود بايد حساس شود.

جواب دوم: اينكه آنها خود را در محضر خدا مي‌بينند.

مثال: اگر يكي از ماها در منزل ده بار سرفه كنيم اهميت نمي‌دهيم ولي اگر خود را پشت دوربين در حضور مردم ديديم اگر سرفه‌اي كنيم گر چه بي اختيار بوده غذر خواهي مي‌كنيم، مگر سرفه كردن گناه است؟ نه بلكه به خاطر احترام وجايگاهي است كه گويند به نزد مردم دارد. لذا از چيزي كه گناه نيست باز معذرت خواهي مي‌شود.

مثال: در مجلسي مي‌خواهد پاهاي خود را دراز كند با اين كه اين كار حرام نيست ولي به خاطر حريم و احترامي كه براي حضار قائل است عذرخواهي كرده و اجازه مي‌گيرد.

حديث: امام صادق (ع) پيامبر (ص) روزي صد مرتبه استغفار مي‌كردبا اين كه گناهي هم نداشت.

سؤال: كليد عفو و طلب بخشش چيست؟ آيا دعاي كميل و ندبه و زيارت است؟ جواب: راه و كليد اين كه خداوند ما را ببخشد اين است كه ما هم ديگران را ببخشيم و عفو كنيم قرآن مي‌فرمايد: «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ» (نور/22) آيا دوست مي‌داريد كه خداوند شما را ببخشد، شما هم از ديگران بگذريد و ببخشيد. دعايي است از امام سجاد (ع) كه مي‌فرمايد: «فَاغْفِرْ لَهُ مَا أَلَمَّ بِهِ مِنِّي، وَ اعْفُ لَهُ» (صحيفه سجاديه،ص168) هركسي به من ظلم كرده او را ببخش. «وَ عَوِّضْنِي مِنْ عَفْوِي عَنْهُمْ عَفْوَك» حال كه من او را بخشيدم به عوض آن من را ببخش. قرآن مي‌فرمايد: «أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْك» (قصص/77) همانطور كه خدا به تو نيكي كند به ديگران نيكي كن.

سؤال: همه جا عفو خوب است؟ جواب: خير، ترحم بر پلنگ تيز دندان ستمكاري بر مستمندان بود.

در بعضي از جاها در مقابل افراد خشن بايد خشن بود، فرق اين است بين افراد جاهل ياافراد لجوج كه بايد با ملايمت برخورد كرد. ممكن است ايام فاطميه مجلس عروسي بر پا كند از روي فهم و غرض و لجاجت نيست. پس فرق است بين كسي كه مي‌داند يا نه و دفعه اول است يا چندم، يا اصلاً گناه مي‌داند يا اين كار را بد نمي‌داند تا ترك كند.

رفتم براي سخنراني در مكاني وقتي وارد مجلس شدم ديدم همه پاها را دراز كرده‌اند اگر در ايران اين اتفاق بيفتد ما بدمي دانيم ولي متوجه شدم كه آنها اين كار را بد نمي‌دانند. و در كشور ديگر زمان سخنراني دايره آوردند گفتم من آخوند هستم عروس كه نمي‌بريد.

بيشترين عدد مسلمانها هم در آن كشور است، گفتند خير اين علامت و نشانه احترام اينها به شما مي‌باشد. پس ماگفتيم چه كار كنيم با اين ريش و عمامه، اين مسأله را يكجوري حل كنيد.

گاهي چيزي فرهنگ مي‌شود كه نه حرامزادگي و نه شيطنت است و نه توهين به آداب و رسوم است گر چه به غلط، پس همه را نمي‌شود با يك خط كش متر كرد، در هر كجا يك چيزي ميزان است. حديث: «الْعَفْوُ يُفْسِدُ مِنَ اللَّئِيمِ بِقَدْرِ إِصْلَاحِهِ مِنَ الْكَرِيمِ» (بحارالأنوار،ج74،ص421) انسان لئيم اگر بخشيده شود جري مي‌شود.

اين جمله‌اي كه امام مي‌فرمايد: «وَ لَيْسَ عِنْدِي» من عملي ندارم، اقرار به فقر ونداري به درگاه خداوند مهم است. توجه به يك مسأله مهم است، آداب مهماني نزد ما چيست؟

 الف: چيزي ببريم

 ب: چيزي ببريم كه او نداشته باشد

 ج: چيزي ببريم كه او دوست داسته باشد

ممكن است يكي پوستين نداشته باشد ولي دوست هم نداشته باشد مثل پوستين بردن براي كسي كه در بندرعباس زندگي مي‌كند پوستين نمي‌خواهد(خنده حضار)و يا يك ساعت مچي ببريم كه او دارد و احتياج ندارد.

حال درب خانه خدا هم كه مي‌رويم:

 1- چيزي ببريم

 2- چيزي ببريم كه خداوند نداشته باشد

 3- چيزي ببريم كه خداوند دوست داشته باشد.

چيزي كه خداوند ندارد و دوست دارد براي او ببريم، عجز و فقر و گريه و اظهار ذلت و عبوديت است.

گريه هم از نظر علمي و رواني و هم از نظر معنوي بار دارد.

حديث: اگر مي‌خواهي بفهمي علمي كه داري مفيد است يا نه، ببين اشك هم داري يا نه. «ثمرة العلم العباده» (غررالحكم، ص64) نتيجه و ثمره علم (بايد) عبوديت و بندگي باشد.

هر چه علم و آگاهي زياد و در كنار آن بندگي و عبوديت زياد شود، اين علم مفيد است، ادب و احترام به پدر و مادر ومردم. ولي اگر باز زياد شد سواد كبر و غرور و باد دماغ زياد شد، اين علم و سواد حقيقي نيست.

سؤال: اينكه بگوييم خدايا! ما چيزي نداريم، پس نماز و عبادتهاي ما چيست؟

جواب: الف: گاهي خيال مي‌كند عبادت است و حال آنكه عبادت نيست مثل آقايي آمدند با دايره و تنبك مرا مجلس ببرند خيال مي‌كند كار خوبي مي‌كند.

بچه‌اي گريه مي‌كرد، آدم بسيار زشتي او را بغل كرده و هر چه نوازش مي‌كرد به خيال خود به او محبت مي‌كرد او بيشترناراحتي و گريه مي‌كرد، يكي گفت شما بچه را اگر به زمين گذاشته و رها كنيد خود ساكت مي‌شود.

خيلي وقتها عبادت ما به خيال است و عبادت نيست، محرم با عزاداري ترافيك ايجاد مي‌كند. اين عبادت است؟

آنقدر ما زحمت كشيديم براي نماز خيابان و پارك، كه هر كسي براي تفريح به پارك مي‌رود نماز هم بخواند و خجالت نكشد، و همانطور كه با ديگران حرف مي‌زند، راحت با خداي خود هم حرف بزند و بعد هم تخمه بشكن. آمدند نمازجماعت‌هايي را در پارك اقامه كردند كه تفريح را هم از بين بردند ما گفتيم نماز فداي بستني نشود نگاه هم بكنند چطورنگاه براي تخمه شكستن عيب ندارد و براي نماز عيب دارد، با خانم حرف زدن عيب نيست و با خدا عيب است. در اندونزي مي‌رفتم پاساژ بزرگي بود، خانمي وارد شد و نگاه به ساعتش كرد و سجاده انداخت و شروع به نماز كرد، من به خودم گفتم قرائتي! تو مردانگي داري در يكي از پاساژهاي تهران چنين كني با آنهمه ادعا كه داري، هر چه فكر كردم ديدم اراده او از من قويتر است، و چند دقيقه‌اي به نماز او نگاه كرده و حسرت خوردم، البته در ايران هم چنين زناني هستند.

زماني قصه‌اي را از دختر يازده ساله‌اي گفته‌ام نمي‌دانم چه زماني و كجا، دختري به ستاد اقامه نماز نامه‌اي نوشته كه من با پدر و مادر به مسافرت مي‌رفتم نزديك غروب آفتاب يادم آمد كه نماز نخوانده‌ام به پدرم گفتم، گفت چه كاركنيم، تصميم گرفتم با همان سطلهاي كوچكي كه در ماشين گذاشته‌اند استفاده كرده وضو بگيرم و روي صندلي نمازبخوانم پدرم براي اينكه راننده ناراحت نشود نهي مي‌كرد من قول دادم كه باعث اذيت و ناراحتي نشوم. راننده حركات من را از آيينه ديد سؤال كرد گفتيم داستان را. راننده ماشين را كنار جاده پارك كرد و گفت به احترام اين دختر كه نمازش را بجاي آورد. عده‌اي از مردان و زنان هم زماني كه ماجرا را متوجه شدند اظهار كردند كه ما هم نماز نخوانده و دنبال موقعيتي بوديم. همه شروع كردند از اين دختر تعريف كردن.

در قرآن داريم انسانهايي كه براي خدا كار مي‌كنند مهرشان به دلها مي‌آيد.(اين دختر مي‌گويد) نماز من باعث نمازخواندن و توجه عده زيادي به نماز و خدا شد واين شيرين ترين نمازي است كه در عمرم خوانده‌ام. قرآن هم مي‌فرمايد: امام فقط رهبر انقلاب نيست بلكه «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً» (فرقان/74) يعني يك دختر 13 ساله هم مي‌تواندبراي ديگران امام شود و يك كارمند در منطقه كاري، امام تنها كسي نيست كه كودتا كرده و شاه را بردارد. او امام درجه يك است. شما اگر سه سيگاري را ترك دادي امام هستي. در مصرف مي‌توانيم صرفه جويي كرده و كمتر مصرف كنيم. مي گويي ما گناه نكرده‌ايم چقدر نانواها نان را بد پخته و ياما بد مصرف و اسراف كرده‌ايم. مي خواهيم خشك سالي نشود.

دانيال قايقي كرايه كرده و به جاي پول نان داد، صاحب قايق نان را به دور انداخت يعني ارزش ندارد، قحطي شد. از يك پزشك شنيدم كه مصرف دارو در ايران به اندازه مصرف دارو در چين است. كشور 60 ميليوني به اندازه كشور يك ميلياردي دارو مصرف مي‌كند و اين اسراف نيست.

حديث: «الدواء كالصابون» (شرح‌نهج‌البلاغه،ج20،ص300) دواء مثل صابون است. (صابون لباس را تميز ولي استحكام لباس را هم كم مي‌كند. لباسي راكه با مايع شستي ديگر از نظر استحكام لباس اولي نيست.

حديث: تا مي‌توانيد درد را تحمل كرده و دارو مصرف نكنيد. خيلي اسراف كرده‌ايم در برنج و آب، اگر در وضو بيش از يك ليوان آب مصرف كنيم اسراف است. امام خميني(ره): اسراف از گناهان كبيره است.

و انسان با گناه كبيره فاسق مي‌شود. و بااين توجه وسواسي‌ها در قيامت چه جواب خواهند داد وسواسي نمي‌فهد چه كار مي‌كند (در عمل) به پيامبر (ص) مي‌گويد دروغگو، چون حضرت مي‌فرمايد پاك شد و او مي‌گويد پاك نشد. صد و بيست و چهار هزار پيامبر مي‌گويند پاك شد و وسواسي مي‌گويد نه و اين خطرناك است. وسواسي به عقيده خود عمل نكند بگويد دو ركعت نماز مي‌خوانم با لباس نجس به گردن اين شيخ قرائتي «الله اكبر» اين كار شيطان است. وسوسه در آب هست، در خانواده هم هست به چه كسي تلفن كردي؟ كجا بودي؟ چرا تجسس و سوء ظن و بدبيني، پس وسواسي در موارد مختلف ظهور دارد. و اسراف در عمر كه قرآن مي‌فرمايد: اسرفوا علي انفسهم: اسراف در جان خود. ما در اسلام تعطيلي نداريم. يك آيه داريم براي نماز جمعه كه مي‌فرمايد كار را تعطيل كنيد «وَ ذَرُوا الْبَيْع» (جمعه/9) داد و ستد را براي نماز جمعه رها كن، «فَاسْعَوْا إِلى‌ ذِكْرِ اللَّهِ» بشتابيد براي ذكر و نماز. بعد مي‌فرمايد: «فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهَ» (جمعه/10) پس زماني كه نماز جمعه به پايان رسيد در زمين براي كسب و كار و رسيدن به فضل الهي پخش شويد.

در حوزه‌هاي علميه هم كه پنجشنبه‌ها تعطيل است و من دراين ايام سي، چهل سخنراني در حوزه‌هاي علميه داشته‌ام نفهميدم چه دليلي دارد، در قم و مشهد و جاهاي ديگر. تازه جمعه هم كه تعطيل است بايد برنامه ريزي داشته باشد، براي نماز جمعه، غسل جمعه، ديد و بازديد و عيادت و. . . . پس چيزي به نام تعطيلي نداريم بلكه نوع كار عوض مي‌شود. قرآن مي‌فرمايد: فاذا فرغت فانصب: زماني كه از كار فارغ شديد باز به سوي پروردگار روي آوريد. كار است رنگ آن عوض مي‌شود. اسراف در عمر بيست ميليون دانش آموز دو ماه تعطيل باز براي تعطيلي تابستان كه براي تفريح و مسافرت و جبران كمبود درسي است مي‌شود برنامه ريزي كرد. و همچنين حدود يك ميليون دانشجو چند ماه تعطيل و چندين هزار طلبه جوان دو ماه تعطيلي، اين حجة الاسلام و ليسانس‌ها كه سواد نشد. اقرار كنيم به درگاه خداوند، از كجا معلوم كه عبادت‌هاي ما قبول شده باشد. شايد مثل استخر سوراخي كه هر چند ازاين طرف آب مي‌ريزند از طرف ديگر بيرون مي‌رود و چيزي در آن نمي‌ماند.

خداوند در قرآن مي‌فرمايد: «إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقينَ» (مائده/27) از كجا كه عبادت‌ها با گناه از بين نرفته باشد؟ مي گويدالحمدلله سالي چقدر به ايتام وجهازيه و فقير و نماز و. . . ولي بعد با منت ازبين مي‌رود. مثل ترياكي كه يك بست مي‌كشد ولي با آب غوره يا چايي كه الحمدلله سيگاري هم نيستم چيزي كه اثرش مي‌پرد.

ما آياتي در قرآن داريم كه كار خوب كردي ولي «حَبِطَتْ أَعْمالُهُم‌» (بقره/217) كاري كرديم كه اعمال خراب شد. عمل كردي ريابود، صدقه دادي منت گذاشتي و… پس امام مي‌فرمايد: خدايا من عفو و مغفرت و بخشش مي‌خواهم.