موضوع: تفسير سوره يوسف26- آيه 78 تا 80
تاريخ پخش: 79/10/15
بسم الله الرحمن الرحيم
الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي
سلام عليکم و رحمة الله بحث ما ادامه سوره يوسف بود که به هر حال:
با اينکه يوسف پاک بود به زندان افتاد، عزيز مصر خواب ديده و کسي نتوانست تعبير کند يوسف آن را تعبير کرده، او را از زندان آزاد کرده و پست به او دادند و مملکت قحطي شد و از اطراف مي‌آمدند براي گندم، يکي از کاروانها، براداران يوسف بودند براي تحويل گندم آمدند، ليواني را در بار آن برادري که با يوسف از يک مادر بود به نام بنيامين گذاشته و بالاخره او را به عنوان يک دزد گرفتند، برنامه بود که او را به نزد خود نگه دارد تا رسيديم به اين آيه که: «قالُوا يا أَيُّهَا الْعَزيزُ إِنَّ لَهُ أَباً شَيْخاً كَبيراً فَخُذْ أَحَدَنا مَكانَهُ إِنَّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنينَ» (يوسف/78) برادران گفتند: اي عزيز، براي اين برادر که گرفته‌اي، پدر پيري است، يکي از ما‌ها را به جاي او بگير ما تو را از نيکو کارن مي‌ببنيم. چون وقتي برادران يوسف را برده و به چاه افکند ند بار ديگر يعقوب راضي نمي‌شد بنيامين را دنبال آنها بفرستد، گفتند: ما قول مي‌دهيم، لذا از آنها پيمان و تعهد گرفته که سالم آن را بر گردانند.
1- پرهيز از بكار بردن القاب بد براي افراد زحمتكش
* درس و نکته:
«قالُوا يا أَيُّهَا الْعَزيزُ» همين‌ها روزي مي‌گفتند «نَحْنُ عُصْبَةٌ» (يوسف/8) ما گروه ده نفره يک دست هستيم چرا پدر بايد آن پسر را بيشتر دوست داشته باشد: چنان غرورشان شکسته و بادشان خالي شد که به التماس افتاده‌اند، اگر خداوند بخواهد کسي را عزت بدهد از چاه بيرون آورده و او را عزيز مي‌کند و ديگر اينکه اگر خواستي از کسي چيزي بگيري اول از او تجليل کنيد، جناب استاد، حاج آقا، پهلوان، پول، يا زور يا سواد کدام را کار داري،
اينها ذليل شده و تمشک کردند به عزت يوسف. داريم که: اگر خواستيد کسي گوش به حرف شماها بدهد با لقب خوب صداي او بزنيد.
در امر به معروف و نهي از منکر اگر بگويي: خواهر، اثرش بيشتر است تا اينکه جسارت کنيد. داريم: خدا را هم که مي‌خواهيد صدا بزنيد: «وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها»(اعراف/180) خداوند اسماء الحسني دارد روايات: «أَسْماءُ الْحُسْنى» 99 عدد است «فَادْعُوهُ بِها» خداوند را به آن اسماء بخوانيد بلكه هر مسلماني را: «وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقاب» (حجرات/11) لقب همديگر را بد صدا نزنيد مي‌گويد: نفتي، آشغالي، که البته بعضي از اينها فرهنگشان هم بالاست.
داستاني در اين رابطه:
در قديم گاز در قم نبود، افرادي نفت در بشکه‌هاي 20 ليتري درب خانه با چوب به بشکه مي‌زند، آقايي مرتب به اين نفت فروش گرم سلام مي‌کرد تا اينکه گازکشي شد و اين آقاي نفت فروش به او گفت: از زماني که گاز آمده ديگر سلام نمي‌کني معلوم مي‌شود سالها سلام گرم شما براي نفت بوده، سلام نفتي، و يکي از آنها هم براي خدا نبوده. مي‌بينيد، که گاهي يک نفت فروش يک فرد با سواد و فرهنگ بالا را اينچنين، ممکن است در جامعه ما افرادي فرهنگشان پائين باشد ولي مي‌فهمند و درکشان بالاست.
استمداد کنيد از عاطفه‌ها، گفتند«إِنَّ لَهُ أَباً شَيْخاً كَبيراً» براي ما پدري پير است. با اين حرفها مي‌خواهند دل يوسف را بدست آورند. اين مربوط به روانشانسي و براي همه چيز مفيد است.
2- در غيبت آبروي افراد ريخته مي‌شود
امروزه گدايي روانشناسي دارد يکي مي‌رود لب دفتر طلاق دارند به هم فحش مي‌دهند و دعوا دارند اين هم مي‌گويد: بدهيد در راه خدا، مي‌گويند: برو گمشو حوصله نداريم. (خنده حضار) روانشناسي گدايي، و تبليغ در چه زماني با چه زباني، با چه قيافه‌اي، با چه لباس و تن صدايي
قرآن به هنگام پول گرفتن مي‌فرمايد: «يَتيماً ذا مَقْرَبَةٍ» (بلد/15) يتيم است و فاميل تو «أَوْ مِسْكيناً ذا مَتْرَبَةٍ» (بلد/16) مسکين است روي خاک نشسته. يا در مورد غيبت مي‌فرمايد: «أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتا» (حجرات/12)
داداش توست حاضر است گوشت مرده برادر را بخورد، زنده را اگر گوشتش را بکني پر مي‌شود مرده جايش پر نمي‌شود با غيبت آبروي او را مي‌ريزي غيبت مثل گوشت مرده است که جاي آن پر نمي‌شود. آبروست، پول اگر برود جاي آن پر مي‌شود. چرا مال يتيم را مي‌خوري دوست داري بميري و مال يتيم تو را بخورند. «أَ يَوَدُّ أَحَدُكُم» (بقره/266) چرا آشغال به فقيري مي‌دهي اگر خودت بودي و چنين مي‌کردند حاضر بودي بگيري؟ «وَ لَسْتُمْ بِآخِذيهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا» (بقره/267) شما بوديد نمي‌گرفتنيد مگر اينکه اغماض کنيد.
«قالَ مَعاذَ اللَّهِ أَنْ نَأْخُذَ إِلاَّ مَنْ وَجَدْنا مَتاعَنا عِنْدَهُ إِنَّا إِذاً لَظالِمُونَ» (يوسف/79) يوسف گفت: پناه بر خداوند از اينکه بگريم(او را نگه بداريم) غير از آن کسي را که ليوان به نزد او مانه، اگر غير از اين انجام بدهيم ما ظالم هستيم. «مَعاذَ اللَّهِ»همان «اعوذ بالله» است بازور بيشتر چون باز در «اعوذ بالله» انسان خود را مي‌بيند من پناه مي‌برم به خدا، «مَعاذَ اللَّهِ» يعني«پناه خدا» بايد برسد چاره‌اي نيست
مثال: فرق بين گفتن «يا حسين» «يا حسين» و «حسيني، حسيني».
مثال: يکي وارد سالن شده مي‌گويد: من ماري را ديدم و بهتر است شما پرهيز کنيد و يکوقت تا مي‌رسد مي‌گويد: مار، مار، اين فرق مي‌کند. «مَعاذَ اللَّهِ» يعني پناهندگي به خدا جدي است، پناه بر خدا از اينکه کسي که در گندمهايش ليوان پيدا شده ديگري به جاي او گرفتار شده و او را نگه بداريم.
باز اينجا چون طرح و نقشه بود لطف کرد و نگفت ما دزد را مي‌گيريم بلکه آن کسي که ليوان به نزد اوست. در نمايش هم مي‌گويند: يکي امام حسن (ع) و يکي مالک اشتر و يکي عمر عاص، قرار داده قبلي بوده چون يوسف به آن دادش گفت که من با طراحي تو را به نزد خودم نگه مي‌دارم، قبلاً آب بندي کرده بود، همان کسي که متاع به نزد اوست نفرمود: دزد را مي‌گيريم.
3- گناه بزرگان در جامعه فرهنگ مي‌شود
حال اگر او را رها کرده و ديگري را به اين عنوان مي‌گرفتند بقيه برادرها. او را کتک مي‌زدند که پس تو دزد هستي. ديگري هم که به جاي او بود احساس مي‌کرد که بي گناه گرفتار شد. و ديگر اينکه کار بزرگان سنت مي‌شد که تغيير کند. اينکه مي‌گويند: خداوند 70 از جاهل مي‌بخشد ولي يک گناه از عالم نمي‌بخشد چون گناه بزرگان در جامعه فرهنگ مي‌شود.
شخصي آمد خدمت امام (ع) که ما شبها تا ساعت نزديک به نصف شب بيدار هستيم همان موقع نماز را شب خوانده و مي‌خوابيم عيبي دارد؟ حضرت (ع) فرمود: نه عيبي ندارد ولي اگر اين کار ادامه پيدا کند نسل شما فکر خواهند کرد که وقت نماز شب همين ساعت است.
ولي وقت فضيلت اين است که خوابيده و سحر براي نماز شب بلند شويم گرچه به اين شکل هم اشکال ندارد نبايد سنت شود. و از اين معلوم مي‌شود که خيلي چيزها جرقه‌اش اشکال ندارد جريانش مهم است و چيزهايي در قرآن مثل «تَبَّتْ يَدا أَبي لَهَبٍ وَ تَبَّ»(مسد/1) دو دست ابي لهب بريده باد و حال آنکه نه ابي لهبي هست و نه دستي از او اين جرقه است براي يک جريان در طول تاريخ که هر کس در مقابل حق بايستد همين است که قهرمان آن ابي لهب است.
يا لعنت مي‌کنيم به اين ملجم و يا قاتلين امام حسين (ع) و يا پسر نوح چنين کرد، اينها که نيستند اين جرقه‌اي است براي اينکه جريان نشود در تاريخ.
داستان پسر نوح براي اين است که به غير خدا پناه نبريم، قحطي مي‌شود؟ از آمريکا گندم مي‌آوريم و يا پرچم آمريکا مي‌زنم از خليج مي‌گذرم، پسر نوح به کوه و اينها به آمريکا تکيه مي‌کنند. پس: هر چه به فکر غير خدا باشيم فكر پسر نوح است او به کوه و ما به مدرک و هر تکيه گاهي غير از خدا شرک است.
4- بار خود را بدوش ديگران نگذاريد
آقايان که بحث را تازه گوش داده و پيچ تلويزيون را تازه باز کرده‌اند. ليوان از گندمهاي برادر در آمد او را نگه داشتند. برادرها گفتند: يکي از ما به جاي او گفت: نمي‌شود. يعني با را به دوش ديگران نگذاريد.
حديث داريم امام صادق (ع) با عده‌اي مي‌رفت. بند کفش آن حضرت پاره شد. گفتند: کفش ما را بپوش. فرمود: شما چرا پا برهنه و حال آنکه بند کفش من پاره شده. قرآن مي‌فرمايد: از موقعيت سوء استفاده نکند. «ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِباداً لي» (آل عمران/79) حق پيامبر حق ندارد به واسطه موقعيتي که دارد به مردم بگويد برده من باشيد. به خاطر اينکه من آيت الله هستم به مردم بگويم فلان کار را بکن و ما مردم را به بردگي بکشانيم.
آيه بعد «فَلَمَّا اسْتَيْأَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا قالَ كَبيرُهُمْ أَ لَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ أَباكُمْ قَدْ أَخَذَ عَلَيْكُمْ مَوْثِقاً مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ قَبْلُ ما فَرَّطْتُمْ في يُوسُفَ فَلَنْ أَبْرَحَ الْأَرْضَ حَتَّى يَأْذَنَ لي أَبي أَوْ يَحْكُمَ اللَّهُ لي وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمينَ» (يوسف/80)
زماني که از گرفتن برادر مأيوس شدند مخفيانه نجوا کردند، (شوراي محرمانه) برادر بزرگتر گفت که شما يادتان رفته؟ که پدر اين برادر را (بنيامين) نمي‌داد تا اينکه از ما وثيقه گرفت، که اين مثل يوسف نشود. پس حال که اينچنين من تحصن کرده و تکان نمي‌خورم تا اينکه يا پدر بگويد بيا و يا خدا حکم کند.
5- گاهي در مقابل استمداد ديگران بايد مقاومت كرد
* درس‌ها و نکات:
1- گاهي در مقابل استمداد ديگران بايد مقاومت کرد. گاهي ممکن است انسان را با گريه و پول تحت تأثير قرار دهند و برادرها اين کار را کردند، شما فردا قاضي مي‌شويد ممکن است شما را با گريه و التماس، بلکه بايد حکم خدا اجرا شود. فرمود: اگر زهرا دخترم هم اين کار را مي‌کرد دستهاي او را قطع مي‌کردم. قاضي بايد به شکلي عمل کند که ظالم براي نفوذ در او مأيوس شود. منبري هم همينطور.
يکي از برادران واعظ مي‌گفت آمدند مرا براي شهري دعوت کنند قبول نکردم چک با مبلغ سنگين جلو من گذاشتند من گفتم پس معلوم مي‌شود مي‌خواهيد مرا بخريد، حتماً نمي‌آيم. و اين خيلي زشت است که بگويند ناز کرد با اين مقدار آمد اين خيلي ذلت است، اگر صلاح است و اگر نيست نه. بسياري از مسئوليتها متأسفانه رو دربايستي است ما بنا بود جمهوري اسلامي داشته باشيم. امام(خميني ره) فرمود جمهوري اسلامي نه يک کلمه کم نه يک کلمه زياد.
ما به مواردي برخورد مي‌کنم که جمهوري رودربايستي است مي‌داني که حق او نيست اين مقام و منسب، اگر جابجايي شود، با طومار و تحصن و فشار اجتماعي، سست مي‌شويم. مواردي داريم که به زبان نمي‌توان آورد که همه فهميده‌اند که او بدرد اين کار نمي‌خورد.
چه اشکالي دارد هر مسئولي و امام جمعه هر چند سالي بنويسيد که اگر کس ديگري مي‌خواهيد به جاي من انتخاب کند. و هر مسئول ديگر مثل قاضي و وزير و وکيل، خود استعفاء بدهيم که جلو فشار را بگيريم.
داستان: يک آيت الهي بود يزدي به نام فکور که طلبه‌هاي قديمي مي‌شناسند و استخاره‌هاي عجيبي مي‌کرد و مطالب را مي‌گفت: آيت الله رضواني مي‌فرمود ما در نجف شاگرد ايشان بوديم، چند روزي درس نيامد ما فکر کرديم مشکلي پيش آمده از او احوالپرسي کرديم گفت براي درس مي‌آيم گفتيم چرا چند روز تعطيل فرمود: من گفتم نکند اينها درس مرا نمي‌فهمند و رودربايستي گير کرده‌اند من نمي‌روم تا اينکه ببينم از نرفتن من خوشحال مي‌شوند يا براي ادامه درس سراغ مرا مي‌گيرند.
ما از هم لباس‌ها داريم که ناز کرده و کسي هم دنبال آنها نرفته‌اند، معلوم مي‌شود مردم در آقا گير کرده‌اند التبه در لباس شماها هم کم نيست. پستي داده‌اند بعد مي‌بينند آنکه مي‌خواسته‌اند نبوده. چه عيبي دارد خود عرضه کنيم که اگر نمي‌خواهيد نباشيم.
علي (ع) مي‌فرمايد: «فَإِنَّ صَلَاحَ أَبِيكَ غَرَّنِي مِنْكَ»(نهج‌البلاغه، نامه 71) فکر کردم تو هم مثل پدرت با فضل هستي.
بعد ديدم نه اينچنين نيست.
فلاني دکتراي فلان حتما لايق، و يا بيست سال در حوزه درس خوانده بعد مي‌بينيم براي فلان کار لايق نيست، براي کار ديگر ممکن است خوب باشد نه اينکه فلج است. ما و مسئولين بايد سر سفره قرآن بنشينم که. درس مديريت، اگر برادران تو هم گريه کردند تحت تأثير قرار نگيري. براي حقوق، قضاوت و مديريت خوب است.
6- همواره بزرگترها در مقابل اشتباهات شرمنده‌تر هستند
2- هميشه بزرگترها در مقابل اشتباهات شرمنده‌تر هستند. برادر بزرگتر اين چنين اظهار کرد. مثال: وقتي ظرف کثيف خواهر بزرگتر و زماني که نان نيست برادر بزرگتر بيشتر خجالت مي‌کشد.
3- غربت بهتر از شرمندگي است. گفت من در اين شهر بمانم بهتر است تا اينکه مقابل قولي که به پدر داده‌ايم شرمنده شوم.
4- خجالت تا آخر عمر جوان‌ها را آزار مي‌دهد. مي‌گفت: ما سابقه بدي به نزد پدر داريم. مثال: گاهي دو برادر هم شکل، يکي در کوچه اذيت مي‌کند، ديگري مي‌رود او را کتک مي‌زنند
گنه کرد در روم آهنگري *** ز شوشتر زدند گردن مسگري
در قرآن خيلي جابجايي داريم که: در سال چهار ماه جنگ نکنيد، رجب ذي القعده، ذي الحجه، محرم«أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ» (توبه/36) گاهي جنگ تند مي‌شد مي‌گفتند بگذاريد بجنگيم از جاي ديگر جبران مي‌کنيم. قرآن مي‌فرمايد: «إِنَّمَا النَّسي‌ءُ زِيادَةٌ فِي الْكُفْر» (توبه/37) جابجايي غلط است چه آدم و چه زما، عباد، ممنوع است، همانطور که گفته‌اند حتي يک کلمه.
داستان: به بني اسرائيل گفتند: بگوييد «حِطَّةٌ» (بقره/58) آنها گفتند «حنطه» يعني گندم قرآن انتقاد مي‌کند. آنها خواستند با عواطف «إِنَّ لَهُ أَباً شَيْخاً كَبيراً» کار خود را انجام دهند ولي يوسف تحت تأثير قرار نگرفت، با ناز کشيدن آنها در مقابل قانون بايد مقاومت کرد. کلک مي‌زنند چند روز قبل در جلسه‌اي يکي زد به توي سر خود که زنم در زايشگاه است. گفتم نزن بيا برويم من كمك کنم با ماشين خودم، بعد معلوم شد نه زني بود نه زايشگاه. مي‌گويد چهار بچه مدرسه‌اي و مشکل، تلفني بده تا صحبت کنيم، فرار مي‌کنند، گاهي با صحنه سازي اشک و تعريف و تمجيد قلابي، قاضي بايد هيچ چيز د او اثر نکند و شما قاضي مي‌شويد مواظب باشيد. يوسف هر چه برادرها اصرار کردند فرمود: قانون، همان کسي را نگه مي‌داريم که ليوان دربار او بوده.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
