موضوع: وداع امام سجاد(ع) با رمضان
تاريخ پخش: 75/11/21
بسم الله الرحمن الرحيم
1- ماه رمضان ماه عبادت و ماه توبه
امام سجاد(ع) در مناجات خمسة عشر مي‌فرمايد «إِلَهِي أَنْتَ الَّذِي فَتَحْتَ لِعِبَادِكَ بَاباً إِلَى عَفْوِكَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» (بحارالأنوار/ج91/ص142) دري باز کردي و نامش را توبه گذاشتي، ديگر اگر کسي نيامد گر گدا کاهل بُود تقصير صاحبخانه چيست. هزار چراغ دارد و بي راهه مي‌رود بگذار تا بيفتد و بيند سزاي خويش.
پيغمبر(ص) فرمود ماهي است شب هايش بهترين شبها روزهايش بهترين روزها نفس کشيدن در اين ماه ثواب سبحان الله دارد خوابتان در اين ماه عبادت است يک آيه قرآن خواندن در ماه رمضان ثواب بک ختم قرآن خواندن دارد اعمال قبول مي‌شود يک شب قدر‌اش تقريباً مساوي با 84 سال يعني 1000 ماه است. ماه عزيزي است منتهي هر چيزي بلوغ مي‌خواهد افرادي هستند مزه عبادت را مي‌چشند افرادي هم مزه عبادت را نمي‌چشند عبادت يک حلاوت دارد حلوا يعني شيريني «حلاوةَ عبادتک» يعني عبادتش شيريني دارد.
چطور ورزش براي کسي که ورزشکار است شيرين است چطور همسر براي کسي که جوان است لذيذ است براي عارف عبادت مزه دارد اگر پيش کسي عبادت مزه نمي‌دهد گير در خودش است. اين زُکام است که بوي زعفران براي او مضر است يا لذت ندارد. اولياء خدا از ماه رمضان لذت مي‌بردند به استقبال ماه رمضان مي‌رفتند افراد نااهل مي‌گفتند کِي شِه تمام شِه خوب شد تمام شد چند روز ديگر از ماه رمضان مانده چند روز بيشتر نمانده خوب الحمدلله دارد تمام مي‌شود. افرادي که مي‌دانند مي‌گويند حيف که تمام شد افرادي که نمي‌دانند مي‌گويند کي شه تمام شه.
2- چگونگي وداع امام سجاد با ماه رمضان
امام سجاد(ع) يک دعايي دارد دعاء وداع با ماه رمضان. وداع يعني خداحافظي جملاتي در اين وداع هست درست مثل اينکه مادري جوانش به جبهه مي‌رود و ديگر اين جوان را نمي‌بيند مي‌آيد دم در چه کلماتي بين مادر و اين جوان گفته مي‌شود. يک کلماتي گفته مي‌شود که انگار امام زين العابدين(ع) اين ماه رمضان را نخواهد ديد. حال مي‌خواهد خواندش، شعور مي‌خواهد فهميدنش، عرفان مي‌خواهد چشيدن مزه‌اش. و متأسفم از اينکه مثل من که هيچکدام را ندارم حالا پشت دوربين قرار گرفتم. من ظاهري از دعاي وداع را براي شما مي‌گويم براي وداع «السَّلَامُ عَلَيْكَ» داريم ما در عرب دو تا سلام داريم وقتي وارد مي‌شوند و وقتي خارج مي‌شوند مي‌گويند سلام عليکم سخنرانها آخر صحبت هايشان مي‌گويند «السَّلَامُ عَلَيْكُم» اين يعني خداحافظ شما وقتي وارد حرم امام رضا(ع) مي‌شويد مي‌گوئيد «السَّلَامُ عَلَيْكَ» و وقتي هم مي‌خواهيد از صحن مقدس بيرون بياد مي‌گوئيد «السَّلَامُ عَلَيْكَ» ديديد آخر نامه‌ها مي‌نويسند «وَ السَّلَامُ عَلَيْكُم» يعني نامه تمام شد. پس يک سلام داريم سلام ورود و يک سلام داريم سلام خروج اينجا «السَّلَامُ عَلَيْكَ» دارد يعني خداحافظ آدم از اين خداحافظي. امام سجاد(ع) مي‌گويد چه خبر است که ما نفهميديم البته خوب حساب و کتاب اينها هست.
3- هرچه جوان در آينه ببيند پير در خشت خام مي‌بيند
امام(ره) در نامه‌اي که به حجاج نوشت سالي که حجاج ما در مکه شهيد شدند هنوز شهيد نشده بودند هنوز خبري نبود نوشت کساني که از خانه براي خدا بيرون مي‌روند و آنجا جانشان گرفته مي‌شود بعضي گفتند‌اي امام(ره) اين آيه ربطي به حج ندارد امام(ره) فرمود اين آيه ربط دارد همين را بنويسيد بعد هم وقتي نوشت معلوم شد امسال عده‌اي شهيد مي‌شوند يک شعر هست که مي‌گويد هرچه جوان مي‌خواهد در آينه ببيند پير در خشت خام مي‌بيند. من خدمت آيت الله اشرفي اصفهاني شهيد محراب بودم در عمليات مسلم بن عقيل در غرب. من و بعضي از امام جمعه‌هاي ديگر هم بودند آيت الله اشرفي فرمود قرائتي بوي بهشت مي‌آيد من بو کردم ديدم نمي‌آيد به امام جمعه بغل دستم گفتم بو مي‌آيد گفت نه دو سه دقيقه شد باز گفت بوي بهشت مي‌آيد بو کرديم ديديم بو نمي‌آيد آخرش فهميديم بابا ما زُکاميم. گاهي يک راديوي کوچک موج آنطرف دنيا را مي‌گيرد و يک راديو مثل بشکه موج تهران را هم نمي‌گيرد گير توي موج نيست گير توي راديو است ما گير داريم. علي‌اي حال در مسائل عبادي و عرفاني لذتي است اين لذت را بعضي مي‌چشند و بعضي نمي‌چشند. امام زين العابدين(ع) خيلي کيف کرده از ماه رمضان در آستانه خارج شدن ماه رمضان دارد خداحافظي ميکند با ماه رمضان.
4- فرازهايي از دعاي وداع با ماه رمضان امام سجاد(ع)
«السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ، وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماه بزرگ خدا اي ماه رمضان خداحافظ اي ماهي که براي اولياء خدا عيد بودي خداحافظ.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَاتِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که وقتهاي خوبي را با هم رفيق بوديم با دقيقه هايت مصاحبت داشتيم دقيقه‌هاي خوبي را با او رفيق شده بوديم.
«وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَاتِ» خداحافظ اي ماهي که بهترين ساعت‌ها بودي بهترين وقتها بودي براي سيد سجاد(ع).
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الْآمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که آرزوها در تو به استجابت نزديک شد دعاها به استجابت نزديک شد خداحافظ‌اي ماهي که اعمال زيادي در تو منتشر شد کارهاي خير زيادي در تو منتشر شد.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که تا بودي خيلي عزيز بودي و هنوز نرفته مرا به جيغ واداشتي. نرفته دل تنگت شدم.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِياً فَمَضَّ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که انيس من بودي و نيامده سيد سجاد(ع) به انتظارت بود و نرفته زين العابدين(ع) را به وحشت انداختي.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِيهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فِيهِ الذُّنُوبُ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که دلها در تو نازک شد و خداحافظ اي ماهي که گناهان در تو کم شد. حتي زمان طاغوت رئيس شهرباني آن زمان هر سال اعلام مي‌کرد که آمار جنايات در ماه رمضان کمتر است.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَى الشَّيْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که کمکم کردي بر شيطان غالب شدم شيطان وسوسه‌ام کرد گفت بخور گفتم خدا گفته نخور نخوردم. خداحافظ اي ماهي که راه احسان را بر من آسان کردي شکمم خالي بود زودتر توانستم با تو رابطه پيدا کنم آدم همينکه لخت است بهتر مي‌تواند شيرجه برود شنا برود. شکم سنگين حال عبادت ندارد خداحافظ اي ماهي که بخاطر روزه راه وصول به تو نزديک شد.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا أَكْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِيكَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَكَ بِكَ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که خداوند در تو خيلي از مجرمين را بخشيد.
زمان امام سجاد(ع) خيلي مشکلات براي امام بود. چون پدرش امام حسين(ع) را در کربلا کشته بودند حکومت قادر بني اميه و يزيد نه سخنراني نه جلسه درس نه نماز جماعت نه خطبه تمام راه‌هاي تعليم و تربيت بسته بود. وقتي امام حسين(ع) را کشتند 5 نفر در روي کره زمين بودند که مي‌گفتند امام سجاد(ع) امام است که معتقد بودند و وفادار. بعد امام سجاد(ع) و امام پنجم بودند. زمان امام صادق(ع) وقتي درس مي‌داد 4 هزار طلبه داشت طلبه فاضل شاگرد خوب. 5 نفر شدند 4 هزار تا ما اگر حساب کنيم از هر 10 يا 20 نفر يکي‌شان شاگرد امام صادق(ع) باشد 4 هزار ضربدر 10 مي‌شود 40هزار. 4تا شده‌اند 40هزار. يک فاصله امام پنجم(ع). آن هم در زمان خفقان بايد ديد فرمول تربيت شيعه چه فرمولي است که با اينکه همه درها روي او بسته ولي مي‌تواند افرادي را از 4تا به 40هزار برساند اين فرمول را بايد کشف کرد در شيعه شناسي اين فرمول است بايد رمزش را پيدا کرد.
5- شيوه تربيت امام سجاد در دوران خفقان
يکي از راهها اين بود که وقتي امام زين العابدين(ع) ديد پيش نماز نيست حوزه علميه ندارد سخنراني ندارد هيچي ندارد برده مي‌خريد. برده خريدن آسان بود برده‌ها را مي‌آورد توي خانه با آنها کار مي‌کرد بعد شب عيد فطر برده هايش را آزاد مي‌کرد منتهي برنامه‌اش اين بود که براي هر برده پرونده داشت مثل کارگزيني امروز. لغزشهاي برده را مي‌نوشت شب عيد فطر آنها را جمع مي‌کرد و به تک تک آنها مي‌گفت که شما چند لغزش داشته‌ايد قبول است مي‌گفتند بله قبول است بعد هرچه امام سجاد(ع) مي‌گفت همه برده‌ها با هم مي‌گفتند(اي زين العابدين(ع) همانگونه که تو ريز لغزشهاي ما را نوشتي خدا هم ريز لغزشهاي تو را نوشته و آيه «وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ» (يس/12) همه را بنويس «وَ رُسُلُنا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ» (زخرف/80) فرشته‌ها مي‌نويسند «ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقيبٌ عَتيدٌ» (ق/18) هر کسي دو تا فرشته دارد تمام کارهايش ثبت مي‌شود. روز قيامت وقتي پرونده‌اي جلوي انسان باز مي‌شود مجرم نگاهي به پرونده ميکند مي‌گويد «يا وَيْلَتَنا ما لِهذَا الْكِتابِ لا يُغادِرُ صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً إِلاَّ أَحْصاها» (كهف/49) اين چه پرونده‌اي است ريز و درشتي نيست جز اينکه ثبت شده.)
مي فرمود امشب که شب عيد فطر است همه‌تان آزاد اين هم لباس و خوراک و پوشاک به سلامت وقتي مي‌رفتند مي‌فرمود خدايا من شب عيد فطر برده هايم را آزاد کردم تو هم زين العابدين(ع) را از آتش جهنم آزاد کن. اين شيوه تربيت است برده‌ها وقتي آزاد مي‌شدند چنان ولايتي مي‌شدند چنان عاشق مکتب اهل بيت مي‌شدند که هر کدام مثل کپسول‌هاي خالي که مي‌برند پُرش مي‌کنند بعد هر يک توي يک آشپزخانه مي‌سوزد هر برده‌اي اين اخلاق را 6 يا 8 ماه مي‌ديد اين بزرگواري را مي‌ديد اين ديگر تا آخر عمر از طرفداران اهل بيت بود. در زمان خفقان هم اين رقمي تربيت داشتند.
6- فراز ديگري از دعاي امام سجاد در وداع ماه رمضان
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَمْحَاكَ لِلذُّنُوبِ، وَ أَسْتَرَكَ لِأَنْوَاعِ الْعُيُوبِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که چقدر گناهانمان را محو کردي چقدر ذنوب ما بخاطر تو پوشيده شد چه ماه خوبي بودي.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَطْوَلَكَ عَلَى الْمُجْرِمِينَ، وَ أَهْيَبَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که چقدر طول کشيدي نسبت به مجرمين. افراد مجرم مي‌گفتند کي شه تمام شه. چقدر طولاني بودي براي آنهايي که بالغ نشده بودند چقدر هيبت و عظمت داشتي براي مومنين.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَيَّامُ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که همه ماه‌ها نسبت به تو رقيب بودند و با تو مسابقه گذاشتند و هيچکس به تو نمي‌رسيد.
«السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ السَّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ كَرِيهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَ لَا ذَمِيمِ الْمُلَابَسَةِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45) خداحافظ اي ماهي که من هيچ نگراني از بودن در تو نداشتم لذت هم بردم هيچ کراهتي از تو نداشتم. «السَّلَامُ عَلَيْكَ كَمَا وَفَدْتَ عَلَيْنَا بِالْبَرَكَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِيئَاتِ» (صحيفه سجاديه/دعاى 45). روايت داريم هرچه خداوند از اول ماه رمضان تا شب عيد فطر بخشيده به اندازه تمام ماه رمضان شب عيد فطر افراد را مي‌بخشد.
7- بايد مساجد متحول شود
مثل ظرف بستني يکبار مصرف نباشيم عبادت ما فقط مخصوص ماه رمضان نباشد غير از ماه رمضان هم مسجدها را شلوغ و گرم نگه داريم مسجد جاي خوبي است. آرزوي ما اينست در مسجدهاي ما تحول ايجاد شود من نمي‌دانم اين آرزو عملي خواهد شد يا نه. من چند آرزو راجع به مسجد دارم. يکي اينکه خادم مسجد آدم مهمي باشد الآن شخصيت‌هاي درجه يک براي غبارروبي حرم امام رضا(ع) مي‌روند همينطور که اين غبارروبي يک مقامي است غبارروبي مسجد هم يک مقامي است. حضرت ابراهيم و اسماعيل(ع) است که مسئول تطهير مسجدالحرام مي‌باشند «أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ» (بقره/125) حضرت مريم(س) خادم مسجد بوده حضرت زکريا خادم مسجد بوده خادم مسجد. بايد افراد مهمي باشند نه افراد مريضِ فقير پير. به اميد روزي که مسجدهاي ما عزاخانه نباشد الان مساجد ما غمکده است تابوت کجاست؟ توي مسجد. توي خيابان ادرارش مي‌گيرد مي‌گويد ببخشيد مسجد کجاست؟ ختم مادر و پدر بزرگ توي مسجد يعني از مسجد همه‌اش غم و غصه و گريه. و حال آنکه مسجد جاي شادي هم هست پيغمبر(ص) عقد حضرت زهرا(س) را در مسجد خواند و آنجا شيريني تقسيم کردند خرما تقسيم کردند.
آيا خواهد شد تمام سرهنگ‌هاي ما وقتي درجه تيمساري مي‌گيرند درجه‌شان را توي مسجد بگيرند آيا خواهد شد زماني فارغ التحصيلان پزشکي گواهينامه پزشکي‌شان را توي مسجد بگيرند. حالا تالار عروسي چون آرايش تند زنها هست گل و بزن بکوب آنها توي مسجد در شأنش نيست اما عقد مراسم خوبي است مي‌شود در مسجدها باشد. مي‌شود وقتي ما به قهرمانانمان جايزه مي‌دهيم توي مسجد جايزه بدهيم يعني مردم ما از مسجد خاطره خوشي داشته باشند ما الآن از مسجد همه‌اش ختم و گريه و زاري و اربعين چله و خادم پير مسجد غمکده. نبايد اينطور باشد. مسجد محل رشد امت اسلامي است هم در گريه و هم در خنده رشد هست هم در مشورت رشد هست و هم در علم. مسجد محل مشورت و پايگاه نظامي بود. مسجدهاي ما بايد زنده باشد به اميد روزي که به اينجا کشيده بشويم به اميد روزي که وقتي ماه رمضان تمام مي‌شود صبحها در مساجد باز باشد در هر محله‌اي 2 تا مرد نيست که در مساجد صبحها در غير ماه رمضان هم باز باشد در هر محله‌اي چند تا آدم هست که سحرخيز است. چطور اگر ده تا نانوايي ببندند فوري بخشدار و فرماندار و استاندار و شهردار همه جلسه مي‌گيرند که 10 تا نانوايي تافتوني صبحها بسته اين حتماً يک کودتا يا توطئه خزنده‌اي است حتماً تحليل مي‌کنند که ماجرا چيه؟ اگر 10 نانوايي ببندند هم به فکر مي‌افتند ماه رمضان که تمام مي‌شود در چند هزار مسجد بسته مي‌شود فقط شبها نماز هست.
8- كار خوب استان گلستان درباره مساجد
الان حرکت خوبي در استان مازندران شده اينرا همه استانها مي‌توانند انجام بدهند چون مازندران مسير مسافرين تابستاني دريا و مسافرين تابستاني و زمستاني امام رضا(ع) هستند همه در جاده‌ها تابلو نصب کرده‌اند مسجد چند کيلومتري است. مساجد سرويس شد آنجايي که مسجدش مهم است دو خادم گذاشتند مثل ماشين دو شوفره. بسياري از شهرهاي ما مساجدشان در مسير راه است مي‌توانند اينها برنامه ريزي کنند که اگر اتوبوسي آمد خواست يک جايي نمازي بخواند آبي به صورتش بريزد جا باشد. ما چطور داروخانه و کلانتري و بيمارستان و پليس راه شبانه روي داريم؟ خوب مسجد شبانه روزي هم داشته باشيم لااقل در شهرهايي که در مسير راه است. ماه رمضان فقط ماه عبادت و مسجد نيست. آقاياني که قرآن خوانديد قرآن را تا سال ديگر کنار نگذاريد قرآن در بين ما مهجور است. يکي از فضلا مي‌گفت ديديم در مدينه خيلي شلوغ است گفتم يا رسول الله احوالت خوب است از اين مسلمانها راضي هستي يا راضي نيستي؟ مي‌گفت تا لاي قرآن را باز کردم اين آيه آمد «وَ قالَ الرَّسُولُ يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً» (فرقان/30) پيغمبر(ص) روز قيامت مي‌فرمايد خدايا مردم قرآن را رها کردند زمان شاه 5 تا کار مي‌شد الآن هم 5 تا کار ديگر مي‌شود. زمان شاه قرآن 1- روي کيف عروس بود 2- بالاي سر مسافر بود 3- سر قبر مرده مي‌خواندند 4- استخاره مي‌کردند 5- بک يا الله مي‌کردند. در جمهوري اسلامي هم يک خرده رشد کرد. اما در اين حد مسابقه قرآن، حفظ قرآن، ترتيل، تجويد، تواشيح. اما خواندن با تدبر هم زمان شاه و هم الان کمرنگ است چه اشکال دارد در هر شهري يک جلسه تفسيري باشد.
قرآن نکات زيادي دارد قرآن دريايي است که عمق ندارد نوري است که تاريکي ندارد يک مقداري بعد از ماه رمضان هم به قرآن و مسجد برسيد.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
