تفسیر سوره تبت

موضوع: تفسیر سوره تبت
تاریخ پخش: 75/10/30

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم

1- ترجمه سوره «مسد»
«تَبَّتْ یَدا أَبی‌ لَهَبٍ وَ تَبَّ» (مسد/1) یعنی خسرانی که به هلاکت انجام می‌شود خسارتی که طرف داغون بشود یک وقت روی ماشین خط می‌افتد یک وقت ماشین توی دره می‌افتد و نیست و نابود می‌شود. «تَبَّتْ یَدا» نیست و نابود شد، هلاک شد، بریده باد «یَدا أَبی‌ لَهَبٍ» دو دست ابولهب قطع شود مرگ بر او باد.
«ما أَغْنى‌ عَنْهُ مالُهُ وَ ما کَسَبَ» (مسد/2) نه مال او و نه آنچه بدست آورده هیچکدام بحالش سودی نداشت. ابولهب پولدار بود تلاشگر بود نه پولش و نه تلاشش کار ساز نبود «سَیَصْلى‌ ناراً ذاتَ لَهَبٍ» (مسد/3) بزودی وارد آتشی می‌شود آتشی شعله دار آتش جهنم «وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَهَ الْحَطَبِ» (مسد/4) زنش نیز هیزم کش دوزخ است آتش افروز معرکه بود آنجا هم دچار قهر خدا می‌شود «فی‌ جیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ» (مسد/5) روی سینه این خانم گردنبند لیف خرما است ریسمانی از لیف خرمای بافته شده دیگر چه می‌خواهد.
2- لعنت و نفرین در نهج‌البلاغه
در قرآن فحش داریم یا نه؟ بله بعضی‌ها را باید فحش داد. امیرالمومنین(ع) 19 نفرین و لعنت به افرادی دارد. قاسطین، مارقین خوارج، ماکثین آنهایی که بیعت کردند و بیعت را شکستند، جنگ افروزان جنگ جمل و صفین و نهروان. اصلاً مردم تن پرور بی حال. می‌فرماید «فَقُبْحاً لَکُمْ» (نهج‌البلاغه/خطبه 27) قبیح باد بر شما. امام حسین(ع) می‌فرماید: «تَبّاً لَکُم» (اللهوف/ص‌96) مرگ بر شما. به بعضی‌ها می‌فرماید «مَا لِی أَرَاکُمْ أَشْبَاحاً بِلَا أَرْوَاحٍ وَ أَرْوَاحاً بِلَا أَشْبَاحٍ» (نهج‌البلاغه/خطبه 108) یعنی‌ ای کسانی که شبح هستید اما روح ندارید لاشه هستید «یَا أَشْبَاهَ الرِّجَالِ وَ لَا رِجَالَ» (نهج‌البلاغه/خطبه 27) ‌ای کسانی که قیافه مرد دارید ولی شما نامردید.
3- خشونت در جاهایی لازم است
بعضی جاها باید افراد را دینامیتی و نارنجکی گذاشت خلاصه «صَبَّحْکُمْ اللَّهُ بِالْخَیْرِ» همه جا کارساز نیست گاهی باید ورود، ورود هجومی باشد. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ»، «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ فی‌ غَفْلَهٍ مُعْرِضُونَ» (انبیاء/1) چند روز دیگر می‌میرید چرا خوابید‌ای بابا بگو «صَبَّحْکُمْ اللَّهُ»، «مَسَّاکُمْ اللَّهُ» ول کن دو سه روز دیگر می‌میری رو دربایستی نداریم بعضی‌ها بدون «بِسْمِ اللَّهِ»، «بَراءَهٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ» (توبه/1) سوره برائت بسم الله هم ندارد. پس بعضی افراد در بعضی صحنه‌ها خلاصه خشونت لازم است. اینکه در سیستم‌های آموزش و پرورش همه‌اش می‌گویند لطافت لطافت محبت این درست نیست ما کتک هم داریم چیزی بنام کتک هم باید باشد منتهی موارد کتک یک موارد استثنایی است. حالا تا یک کسی نمره دیر آورد یا تا رفت پنیر بیاورد شور بود رفت یک چیزی خرید اشتباه بود دست زدن ما خیلی نقد است فوری می‌زنیم. اصل زدن درست است اما تشرش لازم است پیغمبر ما(ص) یک زن هم طلاق نداد اما می‌فرمود اگر نق نق می‌زنید. آخر زنهای پیغمبر(ص) می‌گفتند فلانی طلا دارد ما چه گیری کرده‌ایم زن تو شدیم «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاهَ الدُّنْیا وَ زینَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمیلاً» (احزاب/28) اگر واقعاً دنبال طلا و نقره هستید طلا و نقره و مهرتان را بدهم بروید زن کس دیگری بشوید البته زن کس دیگری نمی‌توانستند بشوند.
اگر بچه‌ها بدانند از نظر قانونی دست معلم و استاد و مربی و پدر و مادر بسته است خوب همه جا اخلاق کارساز نیست یک جاهایی خشونت لازم است. مرحوم بهشتی می‌فرمود عاطفه در حد وفور. خشونت در حد اضطرار یعنی تا مضطر نشدیم خشونت نکنیم. مثل عمل جراحی است تا با قرص آسپرین خوب می‌شود شکمش را پاره نکن ما نه، زود جراحی می‌کردیم. تربیت بدون خشونت نمی‌شود.
4- قصه نزول سوره «تبت»
این سوره قصه‌ای دارد. آیه نازل شد «وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ» (شعراء/214‌) ای پیغمبر(ص) بستگانت را دعوت کن و به آنها هشدار بده حضرت به امام علی(ع) فرمود یک گوسفندی در خانه آبگوشت درست کن غذا درست کن بده به فامیل که حدود 40 نفر بودند و آنها را دعوت کن آمدند غذا خوردند پیغمبر(ص) بعد از غذا بلند شد و گفت من پیغمبر شدم به من وحی آمده و شما باید اینچنین و آنچنان. ابولهب که عمو بود گفت «تَبّاً لَکَ» (المناقب/ج‌1/ص‌46) جسارت کرد تا جسارت کرد آیه نازل شد «تَبَّتْ یَدا أَبی‌ لَهَبٍ وَ تَبَّ» موشک جواب موشک. بعضی سرودها فوری جا می‌افتد مثل (هرگز نکن فراموش لامپ اضافه خاموش) من آخوند ریش سفید هم حفظ کردم این سوره ریتم داشت سوره که نازل شد همه بچه عربها حفظ کردند ابولهب چنان در هجوم تبلیغاتی قرار گرفت رفت که رفت بعد هم این آیه پیش گویی بود ابولهب به مرضی مبتلا شد بدنش بو برداشت و مرد جنازه‌اش روی زمین ماند می‌ترسیدند واگیر باشد هیچکس به آن دست نزد آخرش دو سه نفر غریبه آوردند به آنها پول دادند که ندانند این کیست. غریبه‌ها او را دفن کردند. باید رگبار تبلیغات بست.
5- هجوم تبلیغاتی یک ارزش است
بعضی مسجدها نماز شب خوان هستند اما مرگ بر آمریکا نمی‌گویند «تَبَّتْ یَدا أَبی‌ لَهَبٍ وَ تَبَّ» کسی که می‌خواهد دست اسلام را قطع کند باید دستش را قطع کرد. اگر به انگلستان بگویند 1 میلیارد مسلمان هست که تمام اینها نماز می‌خوانند روزی پنج مرتبه نماز می‌خوانند و بغل هر نماز روزی 5 مرتبه می‌گویند مرگ بر انگلیس بخاطر اینکه حامی سلمان رشدی هستی او دیگر فکر نمی‌کند روزی 5 میلیارد فحش می‌ارزد که من سلمان رشدی را نگه دارم یا نه می‌گوید این جانور را بگیرید و در سطل زباله بیاندازید او هم حساب می‌کند. اما اگر سکوت، آقا و مرید هر دو چرتی خواب نماز شب می‌خوانند اما هیچی اگر دید مسجدهای ما مرده و مسجدی‌های ما بی حال‌اند آن هم برای سلمان رشدی دو پلیس می‌گذارد و حفظش می‌کند اما باید چنان به رگبار تبلیغات ببندند… شما خیال می‌کنید به شاه گلوله زدند شاه که با گلوله نرفت از داخل هر دیواری مرگ بر شاه مرگ بر شاه دید تمام آجر و دیوارها می‌گویند مرگ بر شاه هیچی دیگر گریه کرد و سوار شد و رفت. هجوم تبلیغاتی یک ارزش است «تَبَّتْ یَدا» بابا ابولهب مرد به قبر مرده که کسی لگد نمی‌زند. نه خیر «تَبَّتْ یَدا» ما می‌خواهیم هر کس فکر ابولهبی دارد فکرش از کله‌اش بیرون برود کسی که حالا هم در مقابل مرجعیت و رهبری بایستد همان است دنیا باید بفهمد مسلمانها زنده‌اند.
6- احترام روحانی و مرجعیت در میان مردم ایران
زمان مرحوم بروجردی شهید بهشتی می‌خواست مسجدی در آلمان بسازد چند مهندس مسلمان غربی و غیر غربی اینها برای معماری قدیمی به اصفهان آمدند می‌خواستند گنبد و آثار باستانی اصفهان را ببینند که شبیه اینها را در اروپا مسجد بسازند همان زمان آقای بروجردی مرد. تا ایشان مرد دیدند در و دیوار اصفهان گریه کردند گفتند چی شده؟ گفتند رهبر ما مرده چنان عوض شدند که اینها فیلم و عکسبرداری گنبد و بارگاه گفتند یک روانشناسی روی مردم ایران بکنیم مردم ایران تا این رقم مرجعیت داشته باشند نمی‌شود با آنها هیچ کاری کرد این درس است. سه گروه را به مکه می‌برند آشپز و آخوند و دکتر. توی مسجد الحرام نشسته بودم چون توی تلویزیون مشهورم ایرانی‌هایی که سالها ما را در شیشه دیده‌اند حالا که در مکه ما را می‌بینند می‌ریزند سرمان با بوسه آخر پیش نماز مسجد الحرام که می‌آید نماز می‌خواند انگار یک گربه می‌آید هیچکس به او محل نمی‌گذارد بچه طلبه‌ها که جایی می‌آید اسپند و گوسفند و صلوات و زنده باد و مرده باد یک مرتبه من نگاه کردم 40-50 نفر دور من با بی سیم به هم می‌گویند یک حلقه 20 متری یک حلقه 40 متری می‌گفتند این کیه؟ گفتند این یک شیخ ایرانی است اگر عمامه سرم بود لابد می‌گفتند پسر امام(ره) است. گفتند آقا این یک معلم است گفتند ایران اینقدر به معلمش احترام می‌گذارد گفتند بله این هم چون معلم قرآن است. من از قرآن جدا شوم یعنی هیچی این احترام به مرجعیت احترام به قرآن احترام به عاشورا زندگی ما را اینها نگه داشته مثل رطوبت هوای مازندران. رشت و مازندران کسی آبیاری نمی‌کند اما همان رطوبت فضا را سر سبز نگه داشته حال و هوای عاشورا مردم را نگه می‌دارد امام(ره) می‌فرماید ما هر چه داریم از عاشورا داریم تبصره و آئین نامه هم نمی‌خواهد باید با «تَبَّتْ یَدا» موج بوجود آورد.
«درسها»
7- تنفر و برائت در اسلام اصل است
1- تنفر و برائت در اسلام اصل است. «تَبَّتْ یَدا» بریده باد. آقا من با همه می‌سازم باسمه تعالی غلط می‌کنی بعضی‌ها افتخار می‌کنند ما با همه می‌سازیم خیلی کار غلطی است. یک کسی آمد نزد شخصی و گفت آقا فلانی را همه دوستش دارند گفت چه آدم خرابی چون اگر بدها هم دوستش دارند پیداست این… جاذبه و دافعه مرحوم مطهری برای حضرت امیر(ع) نوشته.
8- ضابطه بر رابطه مقدم است
2- ضابطه بر رابطه مقدم است. مکتب نه خانواده. ابولهب عموی پیغمبر(ص) بود حضرت دو سه عموی خوب داشت مثل ابوطالب که ماه رمضان هم از دنیا رفت که عجیب آدمی بود روی حسادتی که معاویه به علی بن ابی طالب(ع) داشت اینکه می‌گوید «وَ امْرَأَتُهُ» این هم عمه معاویه است اینکه می‌فرماید «فی‌ جیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ» (مسد/5) گردنبندش لیف خرما است یک گردنبند طلا داشت خیلی با آن پز می‌داد گفت من این گردنبند طلا را می‌فروشم خرج نابودی پیغمبر(ص) می‌کنم. هیزم می‌آورد شبها می‌رفت توی راه پیغمبر(ص) می‌گفت می‌خواهم این تیغ‌ها به پای پیغمبر(ص) برود پایش خونی شود و من کیف کنم. آنوقت امام علی(ع) می‌فرماید معاویه می‌بینی «فی‌ جیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ» عمه‌ات است تو از آنهایی اما خدیجه(علیها السلام) از ماست.
سؤال ایدئولوژی: مبارک ترین فرد در دنیای اسلام کیست؟ یعنی چه خانوده‌ای در اسلام از همه خانوده‌ها برکتش بیشتر بود؟ من می‌گویم خانواده ابوطالب چون مرد بود یکی از بچه هایش علی(ع) بود که از ایشان 11 بچه بود امام‌های ما یکی از بچه هایش عقیل بود دیگری جعفر طیار بود که در جنگ موته دو دستش قطع شد حضرت مسلم پسر عقیل بود مسلم دو بچه داشت طفلان مسلم تقریباً 17-18 نفر از نوه‌های ابوطالب در کربلا شهید شدند آنوقت زن ابوطالب فاطمه بنت اسد بود که کعبه شکافته شد. اصلاً خانواده‌ای برای اسلام مبارک‌تر از خانواده ابوطالب نیست حمزه هم عموی او بود که لقب سیدالشهدا گرفت و در جنگ احد شهید شد و فاطمه زهرا(ع) هفته‌ای دوبار به سر قبرش می‌آمد. بعضی عموهای پیغمبر(علیها السلام) اینقدر خوب بودند بعضی جانور بودند مثل ابولهب «تَبَّتْ یَدا» ما کاری به خویشاوندی نداریم حساب او از حساب او جداست. گاهی دو سه برادرند اینها باید حسابهایشان از هم جدا باشد پدر و مادر یکی اما تو شراب می‌خوری من نمی‌توانم به خانه تو بیایم ما با هم سر شراب رو دربایستی نداریم بله یک جایی کوتاه می‌آئیم من نماز جمعه می‌روم تو نمی‌روی خیلی خوب من نماز جماعت می‌روم تو نمی‌روی خیلی خوب اما در نماز برادر تارک الصلاه من نمی‌توانم با او رقیق باشم. سر سفره ایی که شراب هست به هیچ قیمتی نمی‌شود شرکت کرد. مقام معظم رهبری زمانی که رئیس جمهور بودند رفتند یکی از کشورها گفتند آقا سر سفره شراب است فرمود شراب، برگشت گفتند آقا همه روابط به هم می‌خورد به درک حالا نانش آجر می‌شود این حرفها چیه؟ زن توی خانه اگر دید شوهرش شراب دارد باید شیشه را بر دارد و بشکند ببخشید شراب را باید خالی کنند چون شیشه قیمتی است بعضی وقتها نباید ترحم کرد.
مکتب بر خانواده مقدم است نباید بگویند ابولهب عمو است قرآن می‌فرماید «فَمَنْ تَبِعَنی‌ فَإِنَّهُ مِنِّی» (ابراهیم/36) هر کس پیرو ما است از ما. 1000 ابولهب را می‌گویند «تَبَّتْ یَدا» آنوقت سلمان فارسی را می‌گویند «سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْت» (المناقب/ج‌1/ص‌85) اهل بیت اصطلاحی. عموی پیغمبر(ص) می‌شود «تَبَّتْ یَدا».
9- جنایتکاران بزرگ باید عبرت دیگران شوند
3- نام جنایتکاران بزرگ باید عبرت دیگران بشود. قرآن می‌فرماید در همه بدنها بدن فرعون «فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَهً» (یونس/92) می‌فرماید فرعون بدنت را که در دریای رود نیل غرق کردیم بدنت را به ساحل می‌اندازیم که مومیایی کنند و در تاریخ بماند و تنها جنایتکاری که بدنش مانده… از معجزات قرآن است که فرموده من بدنت را تا آخر تاریخ نگه می‌دارم «فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَهً» تا برای تاریخ آیه باشی. ابولهب که نیست استخوانهایش هم آتش گرفت اما باید این «تَبَّتْ یَدا» را بخوانی برای اینکه با فکرش مخالفت کنی.
4- پاسخ مخالفین را مثل خودش بدهید. او گفت «تَبّاً لَکَ» شما بگوئید «تَبَّتْ یَدا».
10- کیفر توهین به مقدسات مرده باد است
5- کیفر توهین به مقدسات شعار(مرده باد) است کسی که به مقدسات ما توهین می‌کند باید گفت مرده باد. گاهی می‌گویند شما چرا می‌گوئید مرگ بر منافقین و صدام مرگ بر آمریکا این کجاست؟ همین «تَبَّتْ یَدا» چون ابولهب هر زمانی یک کسی است.
ما در حدیث داریم خداوند سه صدا را دوست دارد 1- صدای قلم دانشمند. دانشمندان قدیم با نی می‌نوشتند که تق تق می‌کرد 2- صدای چرخ پیرزن. چون پیرزنهای قدیم پنبه‌ها و پشم‌ها را با چرخ نخ می‌کردند 3- صدای پای سرباز. که رژه می‌رفتند امروز با قلم نمی‌نویسند بلکه چاپخانه است امروز کارخانه است امروز توپخانه است خداوند دوست دارد جامعه هم فرهنگ‌اش رو به رشد باشد و هم نیروی مسلح‌اش.
11- ضربه‌های فامیل دردناکتر است
6- ضربه‌های فامیل دردناک‌تر است. پیغمبر(ص) خیلی مخالف داشت اما به ابولهب می‌فرماید «تَبَّتْ یَدا» ضربه‌های دوست سنگین‌تر است آخر آدم از دوست و فامیل توقع ندارد. در امام‌های ما دل امام حسن(ع) بیشتر می‌سوزد چون قاتلش زنش بود.
12- باید نابودی کامل کفر را بخواهیم
7- ما باید نابودی کامل کفر را آرزو کنیم. نمی‌فرماید «تَبَّتْ یَده اَبِی لَهَب» می‌فرماید «تَبَّتْ یَدا» دو دستش با 50 درصد راضی… باید صد در صد. به یک کسی گفتند شنا بلدی گفت 50 درصد گفتند یعنی چه؟ گفت شیرجه می‌روم اما بیرون نمی‌آیم! پس یعنی هیچی بعضی چیزها 50 درصدی نیست.
از همه گذشته درست است که ابولهب اسم یک شخص است اما سنبل یک تفکر است «ما أَغْنى‌ عَنْهُ مالُهُ وَ ما کَسَبَ» (مسد/2) مالش به دردش نخورد. در قرآن زیاد داریم که بابا روز قیامت مال به دردت نمی‌خورد «لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً» (آل‌عمران/10) قرآن دو آیه نقل می‌کند یکی آنهایی که مال مستشان می‌کند از خدا غافل می‌شوند یکی آنهایی که مال را کنار می‌گذارند می‌روند یاد خدا «رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَهٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ» (نور/37) درود بر کسانی که صدای اذان را می‌شنوند مغازه را تعطیل می‌کنند خدا از اینها تعریف کرده تجارت و معامله اینها را از یاد خدا غافل نمی‌کند. از گروهی هم انتقاد کرده که پیغمبر(ص) در نماز جمعه خطبه می‌خواند در مسجد طبل زدند که جنس آوردند «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَهً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَیْها وَ تَرَکُوکَ قائِماً» (جمعه/11) یکمرتبه از صفوف وسط نماز جمعه بلند شدند رفتند شانه تخم مرغ بخرند. یعنی هم انتقاد می‌کند از آنهایی که از ذکر خدا رفتند سراغ دنیا و هم ستایش می‌کند از آنهایی که دنیا اینها را جذب نکرده «ما أَغْنى‌ عَنْهُ مالُهُ وَ ما کَسَبَ» گاهی مال هست گاهی «ما کَسَبَ» است یعنی تخصص. ممکن است کسی پول نداشته باشد اما یک چیزهایی را کسب کرده هنر، تجربه تخصص. می‌فرماید نه هنر به دردش خورد نه هنر و نه مال و نه مالی که از ارث داشت نه مالی که با زحمت پیدا کرده بود. «سَیَصْلى‌ ناراً ذاتَ لَهَبٍ» (مسد/3)، «سـَ» یعنی در آینده نزدیک «یَصْلى‌» وارد می‌شود، در آینده‌ای نزدیک وارد می‌شود به آتشی که «ذاتَ لَهَبٍ» دارای «لَهَب» شعله است. ابولهب هم می‌گویند بچه‌ای نداشته که بگویند ابولهب یعنی پدر لهب منتهی صورتش سرخ بود می‌گفتند ابولهب مثل حمیرا که حمیرا یعنی زنی که صورتش سرخ است می‌فرماید این صورتهایی که گل بر انداخته (صورت ابولهب) وارد آتش می‌کنیم که گل بر انداخته.
13- چهار دسته زن و شوهر در قرآن
«و امْرَأَتُهُ حَمَّالَهَ الْحَطَبِ» ما چهار رقم زن و شوهر در قرآن داریم. زن و شوهری که همفکری می‌کنند در حق. دیروز در همین جا یک جانباز تا می‌خواستند نماز بخوانند فوری زنش یک لیوان آب آورد و این جانباز را وضو داد یکی از دوستان ما می‌گفت من گریه‌ام گرفت. بعضی زن و شوهرها همفکری می‌کنند در پدر سوختگی. مثل ابولهب و زنش «تَبَّتْ یَدا»، «و امْرَأَتُهُ» اینها هر دو همفکرند منتهی در بدجنسی. بعضی وقتها مرد خوب است زن ناجنس است مثل حضرت نوح و حضرت لوط دو زن بدجنس داشتند. گاهی زن خوب است مرد بدجنس است مثل زن فرعون.
«فی‌ جیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ»، «جِید» یعنی جایی که گردنبند هست. سینه او لیف خرما است این هم تحقیر است یعنی اگر دیدید یک کسی با زرق و برق جلوه می‌کند باید تحقیر کرد طلا به شرطی ارزش دارد که این طلا در راه خدا باشد یکی از راههایی که اگر خواسته باشیم در جامعه گناه کم باشد اینست که به گناهکار که رسیدیم عبوس کنیم اگر یک کسی گناه می‌کند ببینید همه جامعه به او عبوس می‌کنند تحقیر می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید هر وقت سوره ابولهب را می‌خوانید نفرین کنید بر ابولهب.

«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»