نگاه – 2، نگاههای حرام

بحث ما در جلسه پيش نگاه بود و به نگاه‌هاي حلال و حرام رسيديم. نگاه‌هايي كه عبادت است، مثل نگاه به آفرينش و طبيعت، به شرط اينكه توقفگاه نباشد بلكه عبوري باشد و به عنوان آيه باشد و باطن اشيا را ببينيد و خدا اين همه آسمان را قرار داده تا شما وقتي نگاه مي‌كنيد، لذت ببريد. البته شايد 24 ساعت يكبار هم نگاه نكنيد، ولي خداوند مي‌فرمايد: «إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا»(صافات/6) ما آسمان را زينت داديم تا شما لذت ببريد يا در مورد درخت‌ها مي‌فرمايد: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زينَةً لَها»(كهف/7) يعني همه سبزي‌ها براي اين است كه شما نگاه كنيد و ياد خدا بيفتيد.

به قول بابا طاهر عريان: «به دريا بنگريم دريا تو بينم به صحرا بنگرم صحرا تو بينم »

نگاه به كعبه، پدر و مادر، عالم، در خانه عالم، برادر ديني و. . . كه جزء نگاه‌هاي خوب بودند. و امروز نگاه‌هاي حرام و ممنوع را مي‌خواهيم بگوييم؛

 قرآن مي‌فرمايد: «قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»(نور/30) «به مردم با ايمان بگو از چشمانشان تنگ بگيرند و پيش بكشند» نمي‌گويد چشمانشان را ببندند بلكه مي‌گويد اگر نگاهت به نامحرم افتاد خيره نشو و چشمت را پيش بكش. چون داريم كه نگاه اول طوري نيست و نگاه دوم اشكال دارد. چون نگاه اول نگاه افتادن است ولي نگاه دوم، نگاه كردن است. «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ»(نور/31) يعني دومي هم براي زنان است. اصولاً براي هر چيزي زنايي هست. زناي چشم نگاه نامحرم است. زناي لب بوسيدن است. زناي دست، دست گذاشتن است. چون نظر اسلام اين است كه محيط بايد سالم باشد. از آن طرف مي‌گويد ازدواج را ساده بگيريد و اگر دامادي براي شما مي‌آيد و ايرادي ندارد او را رد نكنيد و سعادت و خوشبختي و رزق و روزي در دستان خداست. مگراينكه دختر نه بگويد. قرآن درباره پدرزن‌ها آيه‌اي دارد. مي‌فرمايد: «وَ ما أُريدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْك»(قصص/27) وقتي حضرت شعيب مي‌خواست دخترش را به موسي بدهد، مي‌گويد: دخترم را بگير اگر خواستي اين مهريه را و اگر خواستي آن مهريه را قبول كن. «قالَ ذلِكَ بَيْني‏ وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَيَّ»(قصص/28) هر كدام از مهريه‌ها را خواستي قبول كن. «وَ ما أُريدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْك» من بنا ندارم كه سخت بگيرم و هر چه بر تو آسان است انجام بده.

زماني راديو ما را قسمتي برد كه در آن پخش مستقيم است و تلفن مي‌كردند و ما جواب مي‌داديم. خانمي پرسيد كه آيا در عروسي‌ها جشن بگيريم يا خير؟ چون برخي اصلاً هيچي نمي‌گيرند و برخي زياده روي مي‌كنند. گفتم نظر اسلام اين است كه: «عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ»(بقره/236) يعني هركس به اندازه وسعش. اگر داماد ندارد پدرزن نگيرد و اگر دارد بگيرد. البته نه اينكه اگر دارد خيلي بگيرد. «وَ ما أُريدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْك»(قصص/27) در زمان‌هاي مختلف ممكن است گناهي شيوع پيدا كند، زمان حضرت لوط گناه لواط شيوع پيدا كرد. قرآن مي‌گويد: دو مهمان به صورت انسان زيبا خانه حضرت لوط آمدند. مردم پست گفتند دو انسان زيبا منزل پيامبر رفتند و نسبت به اين‌ها سوءنيت داشتند، آمدند در منزل را زدند. پيامبر ديد كه لات‌هاي محله آمدند و مي‌گويند اين مهمان‌ها را كه شكلشان خوب است به ما بده. پيامبر نگفت: ‌اي بي حيا‌ها! يا پدر سوخته‌ها! بلكه گفت: «هؤُلاءِ بَناتي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ في‏ ضَيْفي»(هود/78)

كسي كه مي‌خواهد جلوي ضد انقلاب و فحشا را بگيرد، بايد چنين كند. مي‌گويد دختر دارم بياييد به شما مي‌دهم. «هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ» دختر‌هاي من براي شما پاك‌ترند و برايتان عقد مي‌كنم. سپس فرمود: «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ في‏ ضَيْفي» از اين آيه مي‌فهميم اگر مسئولين جمهوري اسلامي مي‌خواهند جلوي فساد را بگيرند، نبايد يك مرتبه همه راه‌هاي لذت را ببندند، بلكه بايد مثل حضرت لوط رفتار كرد و مثل جاده سازي كه وقتي مي‌خواهند راهي را تعمير كنند اول يك راه ديگر براي رفت و آمد درست مي‌كنند. پس بايد راه طبيعي ديگري نشان داد. چون اگر همه راه‌ها بسته شود واكنش نشان داده خواهد شد. قديم طور ديگري بود و دختر در منزل رخت مي‌شست، خمير درست مي‌كرد و. . . ولي امروزه زندگي ماشيني است و ماشين رخت‌ها را مي‌شويد و نان پخته خريده مي‌شود و زندگي ماشيني كار‌ها را ساده‌تر انجام مي‌دهد و باعث بي كاري و در نتيجه وقت اضافي مي‌شود و وقت اضافي و بيكاري هم فساد مي‌آورد و اين را بايد به گونه‌اي حل كرد. اجمالاً مرد و زن نبايد به هم خيره شوند و حتي دختر به دختر و پسر به پسر هم بخاطر زيبايي نبايد خيره شود و حرام است و لذا در فقه ما آمده است كه اگر در خانه‌اي زن اجنبي است و شما خواستيد نماز بخوانيد نمازتان اشكال دارد.

برخي گناهان مثل نفت است و برخي مثل بنزين و قرآن مي‌فرمايد كه گناهان نفتي را انجام ندهيد ولي گناهان بنزيني را نزديك هم نشويد. چون بنزين بر خلاف نفت از دور هم آتش مي‌گيرد. زنا گناه بنزيني است، براي همين نمي‌فرمايد: «لا تزن» بلكه مي‌فرمايد: «وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى‏»(اسراء/32) نفوذ ابرقدرت‌ها در بلاد اسلامي مثل بنزين است، لذا مي‌فرمايد: «فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ»(توبه/28) كفار نزديك مكه هم نبايد بيايند. چون اگر در حوالي مكه شهرك ساختند داخل مكه هم خواهند آمد. پس گناه شهوتي و گناه سياسي هر دو را نبايد نزديك هم شد.

اشكال دارد و اگر در باز بود نبايد نگاه كرد. امام باقر فرمود: «مَنِ اطَّلَعَ فِي بَيْتِ جَارِهِ فَنَظَرَ إِلَى عَوْرَةِ رَجُلٍ أَوْ شَعْرِ امْرَأَةٍ أَوْ شَيْ‏ءٍ مِنْ جَسَدِهَا كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِينَ الَّذِينَ كَانُوا يَتَّبَّعُونَ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ فِي الدُّنْيَا وَ لَا يَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى يَفْضَحَهُ اللَّهُ وَ يُبْدِي لِلنَّاسِ عَوْرَتَهُ فِي الْآخِرَةِ»(ثواب ‏الأعمال، ص‏282) اگر كسي به خانه همسايه نگاه كند تا بفهمد چه خبر است و مي‌خواهد چيزي را كشف كند، اشكال دارد. اصلاً گيرم كه در اين خانه گناه شخصي شود، البته اگر گناه سياسي يا اجتماعي و توطئه عليه نظام است فرق مي‌كند، ولي در هر صورت نبايد تجسس كرد، حتي اگر احتمال گناه بدهي اشكال دارد و از روزنه درهم نبايد نگاه كرد. حتي خانه‌اي كه كسي درآن نيست. «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا»(نور/27) يعني درخانه غير خودتان نبايد برويد مگر اينكه اجازه بدهند. و اگر اجازه ندادند برگرديد: «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنْ قيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا»(نور/28) يعني ناراحت نشويد و برگرديد. و يا در جاي ديگر داريم كه بچه‌هاي كوچولو حق ندارند همينطوري وارد اتاق پدرو مادر بشوند. (صبح، ظهر، شب) قرآن مي‌فرمايد: «وَ حينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ»(نور/58) وقتي كه پدر و مادر لباس‌هاي رويشان را درمي‌آورند و وقتي پدر و مادر در اتاق مي‌نشينند، دختر حق ندارد وارد اتاق بشود و اين اخلاق قرآني است. «وَ الَّذينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ»(نور/58) حتي كساني كه به تكليف نرسيدند يعني بچه‌ها.

اين يك تفكر غلط طاغوتي بود كه فرد سياسي مي‌رود و ژست مي‌گيرد به خيال اينكه قاطعيت است. امتياز جمهوري اسلامي بر كره زمين اين است كه مردم، مسؤولينشان را دوست دارند، يعني مردم كه به جماران يا نماز جمعه مي‌روند، امام را دوست دارند و گرنه آئين نامه و مقررات همه جا هست. و اصل اين است كه آدم افسر و درجه دارش را دوست داشته باشد. امتياز اسلام اين است كه شاگردان امام صادق ايشان را واقعاً دوست داشتند و يا وقتي پيامبر در منا سر خود را با تيغ تراشيدند، اصحاب سر مو‌هاي پيامبر دعوايشان شد. عده‌اي واقعاً دوست داشتند و عده‌اي از روي فريب و كلك اين كار را انجام دادند. حتي معاويه وصيت كرد كه وقتي من مردم يكي از مو‌هاي سر پيامبر را در كفن من بگذاريد. پس نگاه نبايد ترسناك باشد و برادر و خواهر بزرگتر ترسناك همديگر را نگاه نكنند و وقتي مي‌خواهيد قدرت خود رابه كسي نشان بدهيد به ياد بياوريد كه خدا هم بر شما قدرت دارد. پيامبر فرمود «مَنْ نَظَرَ إِلَى مُؤْمِنٍ نَظْرَةً لِيُخِيفَهُ بِهَا أَخَافَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ»(كافى، ج‏2، ص‏368) كسي كه با چشمانش مسلماني را بترساند، خدا در قيامت او را مي‌ترساند.

برخي نگاه‌ها خيلي معنا دارد و حتي سبحان الله يا الحمدالله گفتن ممكن است معناي بسياري داشته باشد. مثلاً كسي غيبت مي‌كند و طرف مقابل با لحني الله اكبر مي‌گويد كه يعني باز هم بگو ببينيم. مي‌دانيد دعايي كه گناه است چيست؟ اسم كسي را مي‌برند مي‌گوييم خدا به او رحم كند. يا گاهي اوقات سكوت ويتامين غيبت دارد، آقا دهنم روزه است تو را به خدا دهن من را باز نكنيد. خوب طرف مقابل مي‌گويد چه چيزي وجود دارد كه اگر روزه نبود، افشاگري مي‌كرد يا مي‌گويد خواهش مي‌كنم از من نپرسيد! يعني اگر چه در ظاهر اين جملات گناه نيست اما درآن گناه وجود دارد. مثل اينكه وقتي مي‌گويي «التماس دعا». طرف مقابل مي‌گويد قابل نيستم ولي يعني قابل هستم. يكي مي‌گويد دلم براي فلاني مي‌سوزد و اين معنا دارد و گاهي حتي آمين در مساجد معنا دارد. وقتي مي‌گويند خدايا قرض مقروضين را ادا نما. آنچنان الهي آمين مي‌گويد كه يعني همه بفهميد من قرض دارم و كشيدن اين الهي آمين مثل كش اسكناس مي‌ماند.

كسي مي‌گفت: ديدم يك نفر به افرادي عادي، معمولي سلام مي‌كند، ولي وقتي به افراد پولدار مي‌رسد، سلام را مي‌كشد. گفتم: اين مد، مد اسكناس است. بايد مواظب باشيم! چون همه حركاتمان زير نظراست و هر كاري يك پوستي دارد و يك مغزي دارد. اين آيه جلسه قبل را فراموش نكنيم كه: «يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ»(غافر/19) خداوند بطن نگاه شما را مي‌بيند و حتي نگاه شما را مي‌بيند. نه تنها خدا، مردم هم مي‌دانند. چند سال پيش برايمان مهمان آمده بود، بچه مهمان را بوسيدم و بچه خودم كه اين صحنه را ديد، او را هم بوسيدم. بچه‌ام گفت: من را بي خودي بوسيدي، من ناراحت و خيره شدم كه اين بچه چطور فهميد. بچه رفت آشپزخانه و برگشت به من گفت ديدي درست گفتم چشمانت خيره شد. و حتي بچه كوچولو هم مي‌فهمد.

لذا بايد بدانيم كه همه رياكارها دسته گل به آب مي‌دهند، مثل بنده كه كاشاني هستم اگر بخواهم تهراني حرف بزنم بالاخره يك جايي لهجه كاشي‌ام از دستم در خواهد رفت. چون انسان يك مدتي مي‌تواند رياكاري كند. ناصرالدين شاه ماه رمضان‌ها به آخوندها افطاري مي‌داد. يك جنايتي كرده بود و روحانيون تصميم گرفته بودند كه افطاري نروند كه وزير دربار ديد اگر نروند خيلي بد مي‌شود. براي همين چند آخوند مصنوعي و آيت الله مصنوعي درست كرد. آيت الله مصنوعي يك خربزه فروش بود كه ريش‌هاي سفيد توپي داشت كه به او پول داده بودند تا بيايد. وقتي افطاري تمام شد وزير دربار رفت گزارش افطاري آخوند‌ها را بدهد ناصرالدين شاه گفت نه باشند تا من بيايم. هرچه اصرار كرد كه بروند. گفت نه بمانند تا من بيايم. آمدند و نشستند و تا خواست خربزه بخورد، گفت اين خربزه‌ها خيلي بي مزه است، گويي مسئولين خربزه خوب نتوانستند تهيه كنند. يك مرتبه آن آيت الله خربزه فروش گفت: بگوييد بيايند دكان خودم. لذا خدا مي‌داند در نگاه چيست و چه كسي براي خدا كار مي‌كند و چه كسي براي غير خدا كار مي‌كند.

«وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»(همزه/1) آن‌هايي كه تحقير مي‌كنند يا حتي چشم خود را هم مي‌كشند قرآن مي‌فرمايد: «عَبَسَ وَ تَوَلَّى»(عبس/1) نابينا كه وارد جلسه شد چرا تغيير شكل دادي؟ اگر چه براي نابينا هيچ فرقي نمي‌كند ولي منظور اين است كه تو چراخودت را بهتر دانستي؟

يعني نگاه بيهوده و بي هدف يعني همينطوري بي هدف فقط مي‌بيند.

توجه كنيد كه ما در اسلام چشم زخم داريم ولي صبر عطسه و نحسي عدد 13 را نداريم و يا اينكه اگر نگاه به حيوان سياه بخورد پس روز نحسي در پيش است، نداريم. در ضمن اگر چشم زخم هست، ولي حق نداريد نسبت به كسي سوء ظن داشته باشيد و بگوييد فلاني چشم شور هست يا نيست. مثل اينكه آدم بي دين داريم ولي حق نداريد به كسي بگوييد: «بي دين» «فَإِنَّ الْعَيْنَ حَقٌّ»(مكارم ‏الأخلاق، ص‏386)

مرحوم علامه اميني در الغدير چشم زخم را مفصل بحث نموده است. «وَ إِنْ يَكادُ الَّذينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»(قلم/51) تقريبا تمام مفسران چشم زخم را بحث كرده‌اند و اجمالاً آيه و روايت مي‌گويند كه اصل چشم زخم هست. «مَنْ نَظَرَ فِي كِتَابِ أَخِيهِ بِغَيْرِ إِذْنِهِ فَكَأَنَّمَا يَنْظُرُ فِي النَّارِ»(عوالي‏ اللآلي، ج‏1، ص‏181) حديثي است از پيامبر در نهج الفصاحه، كه نگاه كردن را جايز نمي‌داند، چه رسد به فتوكپي گرفتن و افشاگري كه مي‌گويند مربوط به مسائل سياسي و اجتماعي است و افشاگري در مسائل شخصي حرام است.

عكس آقا را مي‌آورند كه در زمان طاغوت در شب عروسي در كنار عروس نشسته و حالا بعد از انقلاب براي گزينش برايش مشكل بوجود مي‌آورند. درصدر اسلام كسي از نردبان بالا رفت و از پشت بام ديد كه در خانه‌اي خلاف مي‌كنند و فرياد زد كه چرا خلاف مي‌كنيد؟ فرد گفت: من يك خلاف كردم، ولي تو چند خلاف كردي كه بكاري كه به تو ربطي ندارد دخالت كردي، و از پشت بام آمدي بالا و اين گناه تو از گناه من بدتر است. كار تو مثل كسي كه با لجن روي ديوار سفيدي مي‌نوشت نظافت را رعايت كنيد.

در وقت غذا هم به يكديگر و لقمه‌هاي يكديگر نگاه نكنيد «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ»(عبس/24) وگفته به غذاي خودت نگاه كن. همه را بصورت جمع نگاه كنيد. داريم كه «إِذَا الْتَفَتَ الْتَفَتَ جَمِيعاً»(معاني ‏الأخبار، ص‏79) يعني پيامبر وقتي نگاه مي‌كرد بر همه مي‌نگريست.

گويندگان و واعظان نبايد به يك نفر خيره شوند يا معلم سر كلاس همين طور بايد باشد و به همه نگاه كند.

اميرالومنين مي‌فرمايد: «وَ آسِ بَيْنَهُمْ فِي اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ وَ الْإِشَارَةِ وَ التَّحِيَّةِ حَتَّى لَا يَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِي حَيْفِكَ وَ لَا يَيْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِكَ»(نهج‏ البلاغه، نامه 46) يعني به همه نگاه كن چون اگر بكسي نگاه نكني، مي‌گويد به من كم محلي كرده است. و انشاءالله در بحث توزيع به صورت مفصل صحبت خواهيم كرد.

نگاه خيره، نگاه گدايي، چون افرادي با نگاه سؤال مي‌كنند و اگر كسي شكمش سير باشد و باز با نگاه گدايي كند، خوردن آن چيزي كه مي‌گيرد شبه دارد.

خدايا چشم، قلب، گوش، فكر و عمل مارا از هرگونه انحراف پاك بفرما.