نگاه – 2، نگاههای حرام

بحث ما در جلسه پیش نگاه بود و به نگاه‌های حلال و حرام رسیدیم. نگاه‌هایی که عبادت است، مثل نگاه به آفرینش و طبیعت، به شرط اینکه توقفگاه نباشد بلکه عبوری باشد و به عنوان آیه باشد و باطن اشیا را ببینید و خدا این همه آسمان را قرار داده تا شما وقتی نگاه می‌کنید، لذت ببرید. البته شاید 24 ساعت یکبار هم نگاه نکنید، ولی خداوند می‌فرماید: «إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا»(صافات/6) ما آسمان را زینت دادیم تا شما لذت ببرید یا در مورد درخت‌ها می‌فرماید: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زینَهً لَها»(کهف/7) یعنی همه سبزی‌ها برای این است که شما نگاه کنید و یاد خدا بیفتید.

به قول بابا طاهر عریان: «به دریا بنگریم دریا تو بینم به صحرا بنگرم صحرا تو بینم »

نگاه به کعبه، پدر و مادر، عالم، در خانه عالم، برادر دینی و. . . که جزء نگاه‌های خوب بودند. و امروز نگاه‌های حرام و ممنوع را می‌خواهیم بگوییم؛

 قرآن می‌فرماید: «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ»(نور/30) «به مردم با ایمان بگو از چشمانشان تنگ بگیرند و پیش بکشند» نمی‌گوید چشمانشان را ببندند بلکه می‌گوید اگر نگاهت به نامحرم افتاد خیره نشو و چشمت را پیش بکش. چون داریم که نگاه اول طوری نیست و نگاه دوم اشکال دارد. چون نگاه اول نگاه افتادن است ولی نگاه دوم، نگاه کردن است. «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ»(نور/31) یعنی دومی هم برای زنان است. اصولاً برای هر چیزی زنایی هست. زنای چشم نگاه نامحرم است. زنای لب بوسیدن است. زنای دست، دست گذاشتن است. چون نظر اسلام این است که محیط باید سالم باشد. از آن طرف می‌گوید ازدواج را ساده بگیرید و اگر دامادی برای شما می‌آید و ایرادی ندارد او را رد نکنید و سعادت و خوشبختی و رزق و روزی در دستان خداست. مگراینکه دختر نه بگوید. قرآن درباره پدرزن‌ها آیه‌ای دارد. می‌فرماید: «وَ ما أُریدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَیْک»(قصص/27) وقتی حضرت شعیب می‌خواست دخترش را به موسی بدهد، می‌گوید: دخترم را بگیر اگر خواستی این مهریه را و اگر خواستی آن مهریه را قبول کن. «قالَ ذلِکَ بَیْنی‏ وَ بَیْنَکَ أَیَّمَا الْأَجَلَیْنِ قَضَیْتُ فَلا عُدْوانَ عَلَیَّ»(قصص/28) هر کدام از مهریه‌ها را خواستی قبول کن. «وَ ما أُریدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَیْک» من بنا ندارم که سخت بگیرم و هر چه بر تو آسان است انجام بده.

زمانی رادیو ما را قسمتی برد که در آن پخش مستقیم است و تلفن می‌کردند و ما جواب می‌دادیم. خانمی پرسید که آیا در عروسی‌ها جشن بگیریم یا خیر؟ چون برخی اصلاً هیچی نمی‌گیرند و برخی زیاده روی می‌کنند. گفتم نظر اسلام این است که: «عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ»(بقره/236) یعنی هرکس به اندازه وسعش. اگر داماد ندارد پدرزن نگیرد و اگر دارد بگیرد. البته نه اینکه اگر دارد خیلی بگیرد. «وَ ما أُریدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَیْک»(قصص/27) در زمان‌های مختلف ممکن است گناهی شیوع پیدا کند، زمان حضرت لوط گناه لواط شیوع پیدا کرد. قرآن می‌گوید: دو مهمان به صورت انسان زیبا خانه حضرت لوط آمدند. مردم پست گفتند دو انسان زیبا منزل پیامبر رفتند و نسبت به این‌ها سوءنیت داشتند، آمدند در منزل را زدند. پیامبر دید که لات‌های محله آمدند و می‌گویند این مهمان‌ها را که شکلشان خوب است به ما بده. پیامبر نگفت: ‌ای بی حیا‌ها! یا پدر سوخته‌ها! بلکه گفت: «هؤُلاءِ بَناتی هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ فی‏ ضَیْفی»(هود/78)

کسی که می‌خواهد جلوی ضد انقلاب و فحشا را بگیرد، باید چنین کند. می‌گوید دختر دارم بیایید به شما می‌دهم. «هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ» دختر‌های من برای شما پاک‌ترند و برایتان عقد می‌کنم. سپس فرمود: «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لا تُخْزُونِ فی‏ ضَیْفی» از این آیه می‌فهمیم اگر مسئولین جمهوری اسلامی می‌خواهند جلوی فساد را بگیرند، نباید یک مرتبه همه راه‌های لذت را ببندند، بلکه باید مثل حضرت لوط رفتار کرد و مثل جاده سازی که وقتی می‌خواهند راهی را تعمیر کنند اول یک راه دیگر برای رفت و آمد درست می‌کنند. پس باید راه طبیعی دیگری نشان داد. چون اگر همه راه‌ها بسته شود واکنش نشان داده خواهد شد. قدیم طور دیگری بود و دختر در منزل رخت می‌شست، خمیر درست می‌کرد و. . . ولی امروزه زندگی ماشینی است و ماشین رخت‌ها را می‌شوید و نان پخته خریده می‌شود و زندگی ماشینی کار‌ها را ساده‌تر انجام می‌دهد و باعث بی کاری و در نتیجه وقت اضافی می‌شود و وقت اضافی و بیکاری هم فساد می‌آورد و این را باید به گونه‌ای حل کرد. اجمالاً مرد و زن نباید به هم خیره شوند و حتی دختر به دختر و پسر به پسر هم بخاطر زیبایی نباید خیره شود و حرام است و لذا در فقه ما آمده است که اگر در خانه‌ای زن اجنبی است و شما خواستید نماز بخوانید نمازتان اشکال دارد.

برخی گناهان مثل نفت است و برخی مثل بنزین و قرآن می‌فرماید که گناهان نفتی را انجام ندهید ولی گناهان بنزینی را نزدیک هم نشوید. چون بنزین بر خلاف نفت از دور هم آتش می‌گیرد. زنا گناه بنزینی است، برای همین نمی‌فرماید: «لا تزن» بلکه می‌فرماید: «وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى‏»(اسراء/32) نفوذ ابرقدرت‌ها در بلاد اسلامی مثل بنزین است، لذا می‌فرماید: «فَلا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ»(توبه/28) کفار نزدیک مکه هم نباید بیایند. چون اگر در حوالی مکه شهرک ساختند داخل مکه هم خواهند آمد. پس گناه شهوتی و گناه سیاسی هر دو را نباید نزدیک هم شد.

اشکال دارد و اگر در باز بود نباید نگاه کرد. امام باقر فرمود: «مَنِ اطَّلَعَ فِی بَیْتِ جَارِهِ فَنَظَرَ إِلَى عَوْرَهِ رَجُلٍ أَوْ شَعْرِ امْرَأَهٍ أَوْ شَیْ‏ءٍ مِنْ جَسَدِهَا کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِینَ الَّذِینَ کَانُوا یَتَّبَّعُونَ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ فِی الدُّنْیَا وَ لَا یَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّى یَفْضَحَهُ اللَّهُ وَ یُبْدِی لِلنَّاسِ عَوْرَتَهُ فِی الْآخِرَهِ»(ثواب ‏الأعمال، ص‏282) اگر کسی به خانه همسایه نگاه کند تا بفهمد چه خبر است و می‌خواهد چیزی را کشف کند، اشکال دارد. اصلاً گیرم که در این خانه گناه شخصی شود، البته اگر گناه سیاسی یا اجتماعی و توطئه علیه نظام است فرق می‌کند، ولی در هر صورت نباید تجسس کرد، حتی اگر احتمال گناه بدهی اشکال دارد و از روزنه درهم نباید نگاه کرد. حتی خانه‌ای که کسی درآن نیست. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا»(نور/27) یعنی درخانه غیر خودتان نباید بروید مگر اینکه اجازه بدهند. و اگر اجازه ندادند برگردید: «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فیها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى یُؤْذَنَ لَکُمْ وَ إِنْ قیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا»(نور/28) یعنی ناراحت نشوید و برگردید. و یا در جای دیگر داریم که بچه‌های کوچولو حق ندارند همینطوری وارد اتاق پدرو مادر بشوند. (صبح، ظهر، شب) قرآن می‌فرماید: «وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ»(نور/58) وقتی که پدر و مادر لباس‌های رویشان را درمی‌آورند و وقتی پدر و مادر در اتاق می‌نشینند، دختر حق ندارد وارد اتاق بشود و این اخلاق قرآنی است. «وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ»(نور/58) حتی کسانی که به تکلیف نرسیدند یعنی بچه‌ها.

این یک تفکر غلط طاغوتی بود که فرد سیاسی می‌رود و ژست می‌گیرد به خیال اینکه قاطعیت است. امتیاز جمهوری اسلامی بر کره زمین این است که مردم، مسؤولینشان را دوست دارند، یعنی مردم که به جماران یا نماز جمعه می‌روند، امام را دوست دارند و گرنه آئین نامه و مقررات همه جا هست. و اصل این است که آدم افسر و درجه دارش را دوست داشته باشد. امتیاز اسلام این است که شاگردان امام صادق ایشان را واقعاً دوست داشتند و یا وقتی پیامبر در منا سر خود را با تیغ تراشیدند، اصحاب سر مو‌های پیامبر دعوایشان شد. عده‌ای واقعاً دوست داشتند و عده‌ای از روی فریب و کلک این کار را انجام دادند. حتی معاویه وصیت کرد که وقتی من مردم یکی از مو‌های سر پیامبر را در کفن من بگذارید. پس نگاه نباید ترسناک باشد و برادر و خواهر بزرگتر ترسناک همدیگر را نگاه نکنند و وقتی می‌خواهید قدرت خود رابه کسی نشان بدهید به یاد بیاورید که خدا هم بر شما قدرت دارد. پیامبر فرمود «مَنْ نَظَرَ إِلَى مُؤْمِنٍ نَظْرَهً لِیُخِیفَهُ بِهَا أَخَافَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ»(کافى، ج‏2، ص‏368) کسی که با چشمانش مسلمانی را بترساند، خدا در قیامت او را می‌ترساند.

برخی نگاه‌ها خیلی معنا دارد و حتی سبحان الله یا الحمدالله گفتن ممکن است معنای بسیاری داشته باشد. مثلاً کسی غیبت می‌کند و طرف مقابل با لحنی الله اکبر می‌گوید که یعنی باز هم بگو ببینیم. می‌دانید دعایی که گناه است چیست؟ اسم کسی را می‌برند می‌گوییم خدا به او رحم کند. یا گاهی اوقات سکوت ویتامین غیبت دارد، آقا دهنم روزه است تو را به خدا دهن من را باز نکنید. خوب طرف مقابل می‌گوید چه چیزی وجود دارد که اگر روزه نبود، افشاگری می‌کرد یا می‌گوید خواهش می‌کنم از من نپرسید! یعنی اگر چه در ظاهر این جملات گناه نیست اما درآن گناه وجود دارد. مثل اینکه وقتی می‌گویی «التماس دعا». طرف مقابل می‌گوید قابل نیستم ولی یعنی قابل هستم. یکی می‌گوید دلم برای فلانی می‌سوزد و این معنا دارد و گاهی حتی آمین در مساجد معنا دارد. وقتی می‌گویند خدایا قرض مقروضین را ادا نما. آنچنان الهی آمین می‌گوید که یعنی همه بفهمید من قرض دارم و کشیدن این الهی آمین مثل کش اسکناس می‌ماند.

کسی می‌گفت: دیدم یک نفر به افرادی عادی، معمولی سلام می‌کند، ولی وقتی به افراد پولدار می‌رسد، سلام را می‌کشد. گفتم: این مد، مد اسکناس است. باید مواظب باشیم! چون همه حرکاتمان زیر نظراست و هر کاری یک پوستی دارد و یک مغزی دارد. این آیه جلسه قبل را فراموش نکنیم که: «یَعْلَمُ خائِنَهَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ»(غافر/19) خداوند بطن نگاه شما را می‌بیند و حتی نگاه شما را می‌بیند. نه تنها خدا، مردم هم می‌دانند. چند سال پیش برایمان مهمان آمده بود، بچه مهمان را بوسیدم و بچه خودم که این صحنه را دید، او را هم بوسیدم. بچه‌ام گفت: من را بی خودی بوسیدی، من ناراحت و خیره شدم که این بچه چطور فهمید. بچه رفت آشپزخانه و برگشت به من گفت دیدی درست گفتم چشمانت خیره شد. و حتی بچه کوچولو هم می‌فهمد.

لذا باید بدانیم که همه ریاکارها دسته گل به آب می‌دهند، مثل بنده که کاشانی هستم اگر بخواهم تهرانی حرف بزنم بالاخره یک جایی لهجه کاشی‌ام از دستم در خواهد رفت. چون انسان یک مدتی می‌تواند ریاکاری کند. ناصرالدین شاه ماه رمضان‌ها به آخوندها افطاری می‌داد. یک جنایتی کرده بود و روحانیون تصمیم گرفته بودند که افطاری نروند که وزیر دربار دید اگر نروند خیلی بد می‌شود. برای همین چند آخوند مصنوعی و آیت الله مصنوعی درست کرد. آیت الله مصنوعی یک خربزه فروش بود که ریش‌های سفید توپی داشت که به او پول داده بودند تا بیاید. وقتی افطاری تمام شد وزیر دربار رفت گزارش افطاری آخوند‌ها را بدهد ناصرالدین شاه گفت نه باشند تا من بیایم. هرچه اصرار کرد که بروند. گفت نه بمانند تا من بیایم. آمدند و نشستند و تا خواست خربزه بخورد، گفت این خربزه‌ها خیلی بی مزه است، گویی مسئولین خربزه خوب نتوانستند تهیه کنند. یک مرتبه آن آیت الله خربزه فروش گفت: بگویید بیایند دکان خودم. لذا خدا می‌داند در نگاه چیست و چه کسی برای خدا کار می‌کند و چه کسی برای غیر خدا کار می‌کند.

«وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ»(همزه/1) آن‌هایی که تحقیر می‌کنند یا حتی چشم خود را هم می‌کشند قرآن می‌فرماید: «عَبَسَ وَ تَوَلَّى»(عبس/1) نابینا که وارد جلسه شد چرا تغییر شکل دادی؟ اگر چه برای نابینا هیچ فرقی نمی‌کند ولی منظور این است که تو چراخودت را بهتر دانستی؟

یعنی نگاه بیهوده و بی هدف یعنی همینطوری بی هدف فقط می‌بیند.

توجه کنید که ما در اسلام چشم زخم داریم ولی صبر عطسه و نحسی عدد 13 را نداریم و یا اینکه اگر نگاه به حیوان سیاه بخورد پس روز نحسی در پیش است، نداریم. در ضمن اگر چشم زخم هست، ولی حق ندارید نسبت به کسی سوء ظن داشته باشید و بگویید فلانی چشم شور هست یا نیست. مثل اینکه آدم بی دین داریم ولی حق ندارید به کسی بگویید: «بی دین» «فَإِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ»(مکارم ‏الأخلاق، ص‏386)

مرحوم علامه امینی در الغدیر چشم زخم را مفصل بحث نموده است. «وَ إِنْ یَکادُ الَّذینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»(قلم/51) تقریبا تمام مفسران چشم زخم را بحث کرده‌اند و اجمالاً آیه و روایت می‌گویند که اصل چشم زخم هست. «مَنْ نَظَرَ فِی کِتَابِ أَخِیهِ بِغَیْرِ إِذْنِهِ فَکَأَنَّمَا یَنْظُرُ فِی النَّارِ»(عوالی‏ اللآلی، ج‏1، ص‏181) حدیثی است از پیامبر در نهج الفصاحه، که نگاه کردن را جایز نمی‌داند، چه رسد به فتوکپی گرفتن و افشاگری که می‌گویند مربوط به مسائل سیاسی و اجتماعی است و افشاگری در مسائل شخصی حرام است.

عکس آقا را می‌آورند که در زمان طاغوت در شب عروسی در کنار عروس نشسته و حالا بعد از انقلاب برای گزینش برایش مشکل بوجود می‌آورند. درصدر اسلام کسی از نردبان بالا رفت و از پشت بام دید که در خانه‌ای خلاف می‌کنند و فریاد زد که چرا خلاف می‌کنید؟ فرد گفت: من یک خلاف کردم، ولی تو چند خلاف کردی که بکاری که به تو ربطی ندارد دخالت کردی، و از پشت بام آمدی بالا و این گناه تو از گناه من بدتر است. کار تو مثل کسی که با لجن روی دیوار سفیدی می‌نوشت نظافت را رعایت کنید.

در وقت غذا هم به یکدیگر و لقمه‌های یکدیگر نگاه نکنید «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ»(عبس/24) وگفته به غذای خودت نگاه کن. همه را بصورت جمع نگاه کنید. داریم که «إِذَا الْتَفَتَ الْتَفَتَ جَمِیعاً»(معانی ‏الأخبار، ص‏79) یعنی پیامبر وقتی نگاه می‌کرد بر همه می‌نگریست.

گویندگان و واعظان نباید به یک نفر خیره شوند یا معلم سر کلاس همین طور باید باشد و به همه نگاه کند.

امیرالومنین می‌فرماید: «وَ آسِ بَیْنَهُمْ فِی اللَّحْظَهِ وَ النَّظْرَهِ وَ الْإِشَارَهِ وَ التَّحِیَّهِ حَتَّى لَا یَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِی حَیْفِکَ وَ لَا یَیْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِکَ»(نهج‏ البلاغه، نامه 46) یعنی به همه نگاه کن چون اگر بکسی نگاه نکنی، می‌گوید به من کم محلی کرده است. و انشاءالله در بحث توزیع به صورت مفصل صحبت خواهیم کرد.

نگاه خیره، نگاه گدایی، چون افرادی با نگاه سؤال می‌کنند و اگر کسی شکمش سیر باشد و باز با نگاه گدایی کند، خوردن آن چیزی که می‌گیرد شبه دارد.

خدایا چشم، قلب، گوش، فکر و عمل مارا از هرگونه انحراف پاک بفرما.