موضوع بحث: نماز
تاريخ پخش: 16/06/68
بسم الله الرحمن الرحيم
اگر چه من سالهاي قبل هم اين بحث را داشته‌‌ام، ولي اخيراً جزوه‌‌اي به دست من رسيده است كه حرفهاي تازه‌‌اي پيرامون نماز در آن ديده‌‌ام كه مي‌‌خواهم مقداري از آن حرفها را براي شما بگويم. اصولاً نماز كرنش در برابر خداوند است و هر كوچكي در برابر بزرگ كرنش ميكند، مثل شاگرد نزد معلم يا ضعيف و جاهل در برابر قوي و عالم و ذليل نزد عزيز يا مخلوق در نزد خالق، حق اين است كه ادب كنند. و نماز به ادب ما شكل داده است.
چرا نماز مي‌‌خوانيم و چرا برخي مواقع حال نداريم که نماز بخوانيم؟ بحث‌‌هايي است كه امروز به آن مي‌‌پردازيم. و اما چرا نماز بخوانيم؟ به چند دليل:
1- شكر نعمت و ياد خدا دليل خواندن نماز است
1- براي تشكر از ولي نعمت كه آيات آنرا خواهم خواند.
2- براي اينكه به ياد خدا باشيم. ما نمي‌‌نشينيم فكر كنيم كه خداوند چه نعمتهايي به ما داده است و من مقداري از نعمات خداوند كه در قرآن آمده است براي شما خواهم گفت و صوت قرآن را هم خواهيد شنيد.
قرآن در سورة «عَمَّ يَتَساءَلُونَ»(نبأ/1) مي‌‌فرمايد: آيا تا به حال در مورد زمين فكر كرده‌‌ايد و سپس نعمتها را مي‌‌شمارد. حال با اينهمه نعمت آيا زشت نيست ما حال نداشته باشيم نماز بخوانيم؟
2- نعمت زمين از نعمتهاي الهي
نعمت زمين: «أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً»(نبأ/6) ما زمين را براي شما گهواره قرار داديم. حركت زمين همانطور كه به دور خودش و خورشيد مي‌‌چرخد، همچون گهواره است و اگر غير از اين بود ما نابود مي‌‌شديم. «وَ الْجِبالَ أَوْتاداً»(نبأ/7) و كوهها را ميخ قرار داديم. چون داخل زمين مملو از گازهاي گداخته است، كه اگر كوهها در زمين نباشند، اين گازها دائماً زمين را مي‌‌لرزانند. مثل سنگي كه روي سيني در ديگ است و اگر سنگ نگذاريم، بخار آب دائماً سيني را تكان ميدهد و كوه هامثل ميخ هستند كه بيشترشان درون ديوار است و قسمتي از آن بيرون از ديوار است و بيشتر آن همچون ميخ درون زمين است و قسمتي از آن هم كه داخل فضاست، پنجه در فضا انداخته و زمين را در گردش خود حفظ ميكند.
3- نعمت همسر و نعمت خواب و نعمت شب
و شما را زوج آفريديم و مي‌‌دانيد اگر 10 سال همه پسر به دنيا بياورند، چه فاجعه‌‌اي رخ ميدهد. دانشمندي مي‌‌گفت: برفرض هم كه انسان بر اثر تصادف به وجود آمده باشد، اين تصادف از كجا مي‌‌دانست كه موجود نر به ماده و ماده به نراحتياج دارد؟ نعمت همسري يكي از نعمتهاست. «وَ خَلَقْناكُمْ أَزْواجاً»(نبأ/8) يعني شما را زوج خلق كرديم. خدا به موسي گفت: اي موسي مردم را عاشق من كن. موسي گفت بلد نيستم. و خدا فرمود فقط كافي است توجهشان را به نعمتهايي كه من به آنها داده‌‌ام جلب كني.
نعمت خواب و بزرگترين شكنجه‌‌ها بي خوابي است و بي خوابي موجب بوجود آمدن انواع مرضها مي‌‌شود. «وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً»(نبأ/9)
نعمت شب: اگر حركت زمين كند بود و روز طول مي‌‌كشيد و يا شب طول مي‌‌كشيد به كدامين ابر قدرت يا سازمان مللي يا سازمان كنفرانس اسلامي تلفن مي‌‌كرديد، تا براي شما روز يا شب را بياورد. «وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِباساً وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً»(نبأ/11-10) شب مثل لباسي شما را مي‌‌پوشاند و روز را براي زندگي و معاش شما قرار داديم.
4- نعمت آسمان و خورشيد و باران و دانه‌‌هاي ميوه
نعمت آسمان: «وَ بَنَيْنا فَوْقَكُمْ سَبْعاً شِداداً»(نبأ/12) يعني هفت آسمان محكم و طبقه طبقه كه تمام ستارگان تنها زينت آسمان اول هستند و هنوز انسان آسمان اول را نشناخته است، در حالي كه آسمان اول نسبت به آسمان دوم همچون حلقه‌‌اي در بيابان است.
نعمت خورشيد: «وَ جَعَلْنا سِراجاً وَهَّاجاً»(نبأ/13) آسماني پر نور و حرارت دهنده كه مجاني نور ميدهد، در حالي كه سر ماه اگر پول برق را ندهيد، برقتان را قطع خواهند كرد و ديگر لامپ نخواهد داد.
نعمت باران: «وَ أَنْزَلْنا مِنَ الْمُعْصِراتِ ماءً ثَجَّاجاً»(نبأ/14) از ابرهاي فشرده برايتان آب مجاني قرار داديم. و وقتي هر چه كنديد و به آب نرسيديد، قدر آب را خواهيد دانست. «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتيكُمْ بِماءٍ مَعينٍ»(ملك/30) يعني اگر از آسمان آب نيايد و هر چه زمين را هم كنديد به آب نرسيديد، چه خواهيد كرد؟
دانه‌‌هاي ميوه‌‌ها: «لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَ نَباتاً»(نبأ/15) خاك يك دانه مي‌‌گيرد و يك خوشه ميدهد، يعني انواع ميوه‌‌ها و حبوبات را ازخاك به دست مي‌‌آوريم. در اروپا باغي است كه در آن هزار نوع درخت انگور پرورش داده‌‌اند. چند سال پيش كشاورزي از زاهدان آمده بود هيأت دولت و 54 رقم خرما روي ميز هيأت دولت چيد و گفت من در باغ خود 54 نوع خرما توليد كرده‌‌ام و همه تعجب كرده بودند. آن وقت ما حال نداريم نماز بخوانيم! در حالي كه اگر كسي پول بستني ما را بدهد كلي از او تشكر مي‌‌كنيم و حال نداشتن براي نماز خواندن كم لطفي است.
5- نعمت اعضاي بدن
اعضاي بدن: هيچ در اعضاي بدن خود مثل چشم انديشيده‌‌ايد؟ كه حضرت علي(ع) مي‌‌فرمايد: چشم به اين زيبايي از پي است و براي همين با آب نمك و شور محافظت مي‌‌شود و آيا شكل و يا موقعيتي بهتر از آنچه آفريده براي چشم مي‌‌شناسيد؟
قرآن مي‌‌فرمايد: «أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ»(بلد/8) يعني يك جفت چشم به تو داديم كه از دور و نزديك عكسبرداري ميكند و احتياج به تنظيم هم مثل دوربين عكاسي يا فيلمبرداري ندارد. ديپلم داري و با چشمانت همه چيز را مي‌‌بيني ولي هنوز قرآن رانمي تواني بخواني.
نعمت زبان: شما با يك قطعه گوشت صحبت مي‌‌كنيد و آن مقدار رطوبت لازم را غده‌‌ها در دهان توليد مي‌‌كنند و كم يا زياد توليد نمي‌‌كنند. لب ما نرم است و اگر سفت بود يا استخوان داشت نمي‌‌توانستيم صحبت كنيم و هزاران مشكل ديگر مثل خوردن و حتي مكيدن پستان مادر پيش مي‌‌آمد. و آيا هيچ فكر مي‌‌كرديد كه همه‌‌ي اين نعمتها باعث شده كه از كودكي براي شما هيچ مشكلي به وجود نيايد و براي همين خداوند مي‌‌فرمايد که هيچ فكر كرده‌‌ايد كه خدا به شما دو لب داده، آن هم به صورت نرم و حتي موقع غذا خوردن فك پايين كه سبك است تكان مي‌‌خورد نه فك بالا و بايد در همه اين نعمتها و آيات خداوند انديشيد.
قرآن مي‌‌فرمايد: «وَ لِساناً وَ شَفَتَيْنِ»(بلد/9) يعني زبان و دو لب نرم به تو داديم. ولي اينقدر لب نرم يا چين‌‌هاي گوش مشكلات ما را حل كرده است كه نمي‌‌انديشيم به اينكه چقدر براي ما مفيد هستند. چون اگر گوش‌‌هاي ما چين نداشت جهت صدا را تشخيص نمي‌‌داديم. حتي اگر يك ميلياردم اين نعمتهاي خداوند را هم كسي به ما بدهد كلي از ما كار خواهد كشيد. يا يك جوان فوتباليست و. . . چند هزار ساعت از جواني‌‌اش را ميدهد تا مردم براي او كف بزنند و از او تشكر كنند آن وقت ما در نماز حال نداريم. يا براي گرفتن تخم مرغ مدت زمان زيادي در صف مي‌‌ايستيم، آن وقت براي خواندن چند دقيقه نماز حال نداريم و اين واقعاً باعث شرمندگي نزد خداوند است.
6- خداوند انسان را براي خودش خلق كرده است
شما اگر بخواهيد با يكي از مسئولين مملكتي صحبت كنيد بايد چند ماهي در نوبت باشيد، ولي خداوند گفته هر وقت خواستيد با من صحبت كنيد، مؤسسه شبانه روزي است و كارت شناسايي نمي‌‌خواهد و ساعت كار هم ندارد و حتي سن هم مطرح نيست و حتي مكان هم مطرح نيست و حتي در رختخواب هم مي‌‌توانيد با خدا صحبت كنيد. اما ما خودمان را مفت فروخته‌‌ايم و هدر داديم.
اگر شما 100 تومان سرمايه داشته باشي، بايد شلقم فروشي كني، ولي اگر 100 هزار تومان شد بايد مغازه بزني و اگر 100ميليون باشد، بايد كارخانه بزني و بايد كار با سرمايه متناسب باشد. انسان هم اگر فقط شكم بود و شهوت مي‌‌گفتيم: برو ساندويچي و بخور و فيلم ببين. ولي اگر 100 هزار تومان بود مي‌‌گفتيم قانون و رهبر هم لازم است. البته زنبور عسل هم قانون و رهبر دارد، ولي ما پرنده و زنبور عسل نيستيم. بلكه سرمايه ما استعداد بي نهايت و زمينه رشد بي نهايت است. رشد پنبه در نهايت پارچه شدن است و رشد خاك هم در نتيجه كاشي شدن است، يا طلا هم در نهايت گردن بند مي‌‌شود ولي رشد انسان محدود نيست.
خدا مي‌‌فرمايد که من شما را آفريده‌‌ام تا پرواز كنيد، نه اينكه غذا بخوريد و بگوييد عجب غذايي بود و پرنده هم بهتر از اينها لذت مي‌‌برد و ممكن است يك مدير كل هيچوقت لذتي را كه يك بلبل مي‌‌برد، در عمر خود تجربه نكند. پس اين لذت شما يك هزارم بلبل هم نيست، ولي شما پرنده نيستي. پس نبايد شما با اين سرمايه دنبال شلقم فروش بروي. البته نمي‌‌خواهم بگويم که شلقم فروشي كار بي ارزشي است، بلكه خيلي از سيگار فروشي بهتر است.
برخي چيزهايي كه ما تحقير مي‌‌كنيم، روايات ارزش زيادي براي آن قائل است. مثلاً در مورد شير داريم كه پيامبر هرغذايي كه مي‌‌خورد مي‌‌گفت: الحمدلله! خدايا بهترش را نصيب كن ولي وقتي شير مي‌‌خورد، چيزي نمي‌‌گفت. از او پرسيدند و فرمود: چون بهتر از شير غذايي نيست. يا امام صادق در مورد نان جو فرمود: كه مثال نان جو به نان گندم، مثل تفاوت امام صادق است با باقي مردم. ولي ما خيال مي‌‌كنيم كسي نان جو بخورد خيلي پست و بي ارزش است. خلاصه استعداد ما بي نهايت است و خدا ما را براي خودش خلق كرده است.
7- نعمت هدايت
نعمت هدايت: خدا ما را هدايت كرد و چقدر جوان و. . . هم سن شما هستند كه گاو پرست هستند و به گاو احترام مي‌‌گذارند. «وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذي هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ»(اعراف/43) خدا را شكر كه ما را هدايت كردي و خودت را به ما معرفي نمودي و اين لطف تو بود كه ما تو را شناختيم. كسي كه نماز نمي‌‌خواند، بداند كه خدا او را از دايره خودش بيرون انداخته است.
خاطره‌‌اي بگويم؛ زمان شاه، شاه ازطريق نخست وزيري پول آورد و دفتري در قم زد تا برخي آخوندها را بخرد و آخوند درباري و شاه دوست درست كند و حوزه قم آن زمان هزار طلبه داشت و متأسفانه آخوندها خودشان را فروختند. روزي آيت الله العظمي گلپايگاني وقتي سر كلاس آمد، قبل از درس گريه كرد و طلبه‌‌ها تعجب كردند. وقتي از ايشان علت را جويا شدند، فرمودند: كه. . . نفر از طلاب رفتند از آنجا پول گرفتند. سپس فرمودند: هر طلبه‌‌اي پول دولت و طاغوت را گرفت و رفت، نگويد: ما پول گرفتيم و رفتيم. بلكه بگويد: قابل نبوديم که شاگرد امام زمان باشم و عين همين جمله را هم من براي نماز كپي مي‌‌كنيم. كه اگر ديديد براي هر كاري حال داريد ولي براي نماز حال نداريد، بگوييد حتماً گناهي كرديم كه خداوند توفيق نماز را از ما سلب كرده است.
8- نعمت آزادي
نعمتهاي سياسي: آزادي نعمت بزرگي است. خداوند مي‌‌فرمايد: «وَ إِذْ نَجَّيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ»(بقره/49) يعني يادتان نرود كه شما شكنجه مي‌‌شديد و نعمت آزادي نعمت بزرگي است. يادتان نرود كه مي‌‌خواستيد روضه خواني كنيد، بايد از ساواك اجازه مي‌‌گرفتيد و الآن هنوز هم در برخي كشورها همينطور است. در كشوري جواني به من گفت: ما بايد فقط در مسجد الله اكبر بگوييم و بيرون از مسجد ممنوع است. و وقتي پرسيد كه شما در خيابان شنيده‌‌ايم كه نماز جمعه مي‌‌خوانيد و الله اكبر مي‌‌گوييد گفت شما در نور هستيد و ما در ظلمت.
در زمان شاه مدارسي كه عنوان اسلامي و مراسم ويژه اسلامي داشت و در تهران بود 73 يهودي و 54 بهايي مهلم تعليمات ديني بودند. خدا رحمت كند شهيد بهشتي را. در تهران خيابان فاطمي سميناري بود، ايشان به من تلفن كردند كه بيا اينجا سميناري است و آن را اداره كن. وقتي ما آمديم ديديم زنها بي حجاب نشسته‌‌اند و ما تا به حال زن بي حجاب نديديم و برايشان سخنراني نكرده‌‌ايم. پرسيديم اينجا كجاست ما را آورده‌‌ايد؟ ايشان گفت: اينها دبيران تعليمات ديني هستند و حزب اللهي‌‌هاي زمان شاه هستند، ولي بي سواد هستند البته اينها مسلمان بودند.
9- نعمت امنيت
نعمت امنيت كه بسيار مهم است. كسي از طلبه‌‌ها را برده بودند سربازي و از سربازي برگشته بود و ما به ديدن او رفتيم و پرسيديم سربازي خوش گذشت؟ گفت آقاي قرائتي! وقتي پيشاني‌‌ات را خاراندي خدا را شكر كن. پرسيدم چرا؟ گفت ما يك بار مقامي قرار بود بيايد و حق نداشتيم تكان بخوريم و يك مگس روي پيشاني من نشسته بود و نمي‌‌توانستم كاري بكنم و مگس هر چه دلش خواست ما را اذيت كرد و از آن به بعد هر وقت پيشاني‌‌ام را مي‌‌خارانم خدا را شكر مي‌‌كنم. گاهي انسان تا نعمت را از دست ندهد قدر آن را نمي‌‌داند. من جوان. . . سالهاي را در آفريقا ديدم كه از گرسنگي چوب مي‌‌جويد. ولي ما نان را دور مي‌‌ريزيم.
و اينكه كه يك خانم با امنيت سوار اتوبوس مي‌‌شود و از بندر عباس به مشهد ميرود، نعمت است. قرآن مي‌‌فرمايد: «سيرُوا فيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنينَ»(سبأ/18) شبها و روزها مسافرت برويد و مملكت امن است. رهبر انقلاب كه از دنيا رفت همه دنيا مي‌‌گفتند که استخوانهاي ايران از هم پاشيد ولي اين طور نشد.
نعمت رزق و انواع نعمتهايي كه داريم. «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ»(اسراء/70) نعمت كرامت ونعمت فضيلت انواع نعمتهايي است كه خداوند به ما داده است.
و چرا نماز بخوانيم؟ بخاطر تشكر از ولي نعمت! نماز چيست؟ نماز 95 «الله اكبر» دارد كه 5 تا واجب است و 90 تا مستحب. و من امروز مي‌‌خواهم چند جمله‌‌اي پيرامون «الله اكبر» صحبت كنم. انسان به دنبال محبوب خويش ميرود و محبوب يعني چيزي كه آنرا دوست داريم و محبوب ما يا جلوه هاست يا حرف مردم يا وسوسه شيطان و يا ميل خودمان است.
10- معني و مفهوم الله اكبر
«الله اكبر» يعني خدا بزرگتر است از جلوه‌‌ها. چه كساني كه ديروز رئيس بودند و امروز رئيس نيستند. «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زينَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَيْنَكُمْ»(حديد/20) اگر يادتان باشد چند سال پيش جمله‌‌اي گفتم كه صدا كرد و مثل ضرب المثل معروف شد. و اين بود كه: «پست‌‌هاي دنيا دو ريال است، با يك تلفن نصب ميشوي و با يك تلگراف عزل ميشوي» واين جلوه‌‌هاي دنياست. يا همين آقايي كه امروز 5 هزار نفر پاي موعظه‌‌اش مي‌‌نشينند، اگر فردا او را اعدام كنند 10 هزار نفر براي ديدن مي‌‌آيند و اين همان جلوه هاست. «وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النَّاسِ»(آل عمران/140) يعني هر روزي ميز را به كسي مي‌‌دهيم و به جاي اين نيز بگذرد، بايد گفت اين ميز بگذرد.
حرف مردم: جاويد شاه شد مرگ بر شاه! وسوسه‌‌هاي شيطان و ميل خودمان كه هر روزي دنبال چيزي هستيم، از دوچرخه و ماشين گرفته تا ازدواج و زن و بچه و همه اينها محبوبهاي زودگذر هستند. «الله اكبر»
11- در نماز همه اعضا مشغول است
نماز ذكري است كه همه اعضا مي‌‌بايست مشغول باشد. اعم از دل و زبان كه ذكر خدا را مي‌‌گويند و گوش كه ذكر خدا را ميشنود و چشم كه مهر را مي‌‌بيند. رابطه بين نماز و شهادت كه مستحب است اين است که مهر خاك كربلا باشد، و اين همان ارتباط با خاك شهيد است. رسول اكرم(ص) فرمود: «إن أول ما فرض الله تعالى الصلاة و آخر ما يبقى عند الموت الصلاة»(جامع‌‌الأخبار، ص73) آخرين چيزي كه در لحظه مرگ براي انسان مي‌‌ماند و لحظه مرگ لحظه عجيبي است. اميرالمؤمنين(ع) مي‌‌فرمايد: انسان وقتي در حال جان دادن است دقيقه آخر روح از قسمت پا جدا مي‌‌شود و انسان اطرافيان خود را مي‌‌بيند، بعد روح از زبانش هم گرفته مي‌‌شود، سپس از چشم و بعد از آن از مغز هم گرفته مي‌‌شود. علي(ع) مي‌‌فرمايد در دقيقه آخر كه روح از بدن تو بيرون مي‌‌آيد مي‌‌داني در چه فكري هستي؟ «يُفَكِّرُ فِيمَ أَفْنَى عُمُرَهُ»(نهج‌‌البلاغه، خطبه 109) يعني عمرش را در چه فنا كرد. عمرش گذشت ولي 2 ركعت نماز با حال نخواند. و نماز بايد تكرار شود و گر نه فايده ندارد، مثل آبياري درخت يا نفس كشيدن و يا تابيدن خورشيد است كه اگر تكرار نشود، فايده نخواهد داشت و اصولاً رشد بر اثر تكرار است. مثل زغالي كه اگر آن را باد نزني خاموش مي‌‌شود. نماز از الله اكبر شروع مي‌‌شود و به رحمة الله خاتمه مي‌‌يابد.
بي خود سراغ جلوه‌‌ها و حرف مردم و وسوسه‌‌ها و ميل خودمان رفتيم. چون همه اينها تمام مي‌‌شود و بايد سراغ ياد خدا برويم و لذا مي‌‌گويند: در نماز نيت كن «قُرْبَةً اِلَي الله» و «الله اكبر» يعني خداوند از ميل من و حرف مردم و وسوسه‌‌ها وجلوه‌‌ها و هر آنچه بتوان فكر كرد بزرگتر است. بت پرستان وقتي مي‌‌خواستند چيزي را شروع كنند، مي‌‌گفتند: به نام لات و عزي و مسيحي‌‌ها به نام عيسي(به نام هو) و حكومت‌‌ها به نام پادشاهان. مثل ما كه مي‌‌گفتيم «به نام نامي آريامهر» ولي ما مي‌‌گوييم بسم الله. . . يعني به نام خدا كه هم رحمان است و هم رحيم. چون انسان كه به گاو علف ميدهد، رحمان است ولي رحيم نيست. چون در مقابل علف ازگاو شير مي‌‌خواهد. پس غير از او كسي بخشنده مهربان نيست و خداوند هميشه ميدهد و لطف ميكند. به هر حال نمازتشكر از خداست.
در آستانه 17شهريور هستيم و ما بايد در اين ايام به ياد آن خاطرات هم باشيم. و براي خون زنده هستيم و بالاخره شهدا جلوي ما را خواهند گرفت كه با خون ما چه كرديد؟ پس ياد شهداي شهريور را زنده بداريم.
12- مبارزه با بي‌‌سوادي
البته در دنيا روز 17 شهريور روز مبارزه با بي سوادي هم هست، اما در ايران روز بي سوادي همان 7 دي است كه امام براي تشكيل نهضت سواد آموزي پيام دادند. اما همه اينها حرف است. چون دنيا مي‌‌گويد که حمايت از حيوانات، ولي مردم را در فلسطين و لبنان مي‌‌كشد. آن وقت مي‌‌خواهد نهنگ را دريا حمايت كند يا جوانها را خراب مي‌‌كنند و روز كودك مي‌‌سازند. گويي همه جوانها اصلاح شده‌‌اند و همه حرفهاي آنها دروغ است و اصولاً دنيا، دنياي دروغ است. مثل مجاهد خلق و در راه خلق و فداي خلق و. . . مبارزه با امپرياليسم.
و اگر قرار باشد كسي راست بگويد، افراد مخلص هستند. نه اين سازمانها. چون اگر قرار بود تا به حال با اين همه قطعنامه جلوي ظلم را گرفته بود و فايده اين كنفرانسها همان ميوه و آب ميوه است كه آنجا مي‌‌خورند. و از جمله اين دروغ‌‌ها همين مبارزه با بي سوادي است. پول چند عدد اف14 براي با سواد كردن بي سوادهاي آفريقا كافي است, ولي نمي‌‌خواهند. آنها مي‌‌خواهند در دنيا جنگ باشد تا جيب خودشان را پر كنند.
اما امام راست گفت و با تأسيس نهضت در 7 دي تا به حال، با حقوق كمي كه به معلم‌‌ها مي‌‌دهيم، چند ميليون نفر راخواندن و نوشتن آموخته‌‌ايم و ايران راست مي‌‌گويد. اما به هر حال اين روز دروغ را تبريك مي‌‌گوييم.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
