تفسیر سوره ماعون – 2

آنهایی که روز قیامت و دین را قبول ندارند علامت دارند 1- «یَدُعُّ الْیَتیمَ» (ماعون/2) «دَعَّ» یعنی با خشونت طرد کرده‌اند. یتیم را با خشونت طرد می‌کند «وَ لا یَحُضُّ» (ماعون/3)، «حُضَّ» یعنی تحریک، تحریک نمی‌کند دیگران را برای غذا دادن به فقرا. درست است که خودش ندارد اما آبرو که دارد می‌توانست بلند شود و پولی جمع کند کمک کند. «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ» (ماعون/4) دین یک مجموعه است ما در اسلام خوردن خالی نداریم در قرآن چند تا «کُلُوا» است یعنی بخور اما نمی‌گوید تنهایی «فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقیرَ» (حج/28) بخور به دیگران هم اطعام کن «کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً» (مومنون/51) بخورید ولی از این انرژی و قدرتش یک کار خوبی هم بکنید «کُلُوا وَ… »، «کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا» (اعراف/31) معمولاً در قرآن «آمَنُوا»ی خالی نداریم هرجا می‌فرماید «آمَنُوا» پشت سر آن می‌فرماید «وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» یعنی کنار ایمان باید عمل صالح باشد اینکه می‌گویند دلش پاک است کافی نیست. دین یک مجموعه است نماز، اطعام، محبت به محرومین(یتیم). «یَدُعُّ الْیَتیمَ» نباشد اطعام فقرا باشد. بعضی چیزها یکی‌اش هم مفید است مثل مغز بادام. دین مغز بادام نیست مغز بادام یک گونی‌اش خوب است ده تا هم خوب است یک کِشتی‌اش هم خوب است و مفید. حتی یک تکه‌اش هم مفید است اما بعضی چیزها نه. اگر همه‌اش بود مفید است مثل چهار چرخ ماشین حتی اگر ماشین‌تان سه تا چرخ هم داشت فلجید.

دین یک مجموعه است بگوئیم آقا ایشان روزه نمی‌گیرد ولی به فقرا رسیدگی می‌کند فایده ندارد نماز نمی‌خواند ولی بقیه کارهایش خوب است یکی از چرخ هایش نیست. در این سوره یتیم هست نماز هست مسکین هست «وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ» (ماعون/7) هست در یتیم اصل محبت است و در فقیر اصل سیر کردن.

بعضی‌ها می‌گویند خودمان به فقرا ندهیم اما وصیت می‌کنند که بدهند «طَعامِ الْمِسْکینِ» (ماعون/3) سیر کردن فقیر با دست خودش ارزش دارد. یک کسی وصیت کرد که انبار خرمای مرا به فقرا بدهید حضرت یک خرما را دستش گرفت و فرمود اگر یکی از این خرماها را با دست خودش می‌داد، بهتر بود از اینکه یک انبار خرما را بعد از مرگش بدهند. چون بعد از مرگ که می‌دهی شکم بیشتر سیر می‌شود اما روح سخاوت دیگر زنده نمی‌شود مُرد. اگر یک عدد خرما را با دست خودت به فقیر بدهی هم شکمش سیر شده و هم روح سخاوت در شما زنده شده. اسلام می‌خواهد هم شکم سیر بشود و هم روح سخاوت در ما زنده بشود. اینجا با هم فرق می‌کند.

اصلاً ارزش خمس و زکات به این است که مثلثش به هم گره می‌خورد چرا خمس می‌دهی؟ مکتب می‌گوید واجب است دین می‌گوید واجب است. به چه کسی می‌دهی؟ به رهبرمان مرجع تقلیدمان می‌دهم. او با آن چکار می‌کند؟ بدون اسراف و ولخرجی در راه محرومین خرج می‌کند. این غیر از مالیاتی است که کشورهای اروپایی می‌گیرند.

آدم وقتی با دست خودش می‌دهد رشد پیدا می‌کند. اگر دست مرا به ستونی ببندند بعد پول از جیب من دربیاورند و خرج کنند نمی‌گویند انصافاً آقای قرائتی سخاوت دارد سخاوت یعنی خودم بدهم اگر از بلندی پریدی کف می‌زنند اما اگر تو را هُل دادند… باید بروی اگر رفتی هنر است اما اگر تو را بردند هنر نیست الاغ را هم می‌برند انسانیتِ انسان به این است که خودش انتخاب کند.

داریم که نگذارید فقیر بگوید بده تا به او بدهی اگر گفت بدهید و شما دادید آنچه داده‌اید پول آبرویی است که پیش شما ریخته قبل از آنکه به زبان بیاورد به او بدهید. پدری خوب است که خودش پول توی جیب پسرش بگذارد پسرها بزرگ می‌شوند نیاز دارند گاهی می‌خواهد برود حمام یا اصلاح گاهی پول‌هایی واجب یا مستحب است رویش نمی‌شود بگوید بابا می‌خواهم بروم حمام ده تومان بده غسلم واجب است خوب این زشته نگذار پسرت پیشت خجالت بکشد. گل آنست که خودش بشکفد گل‌هایی که با فوت آنرا باز می‌کنی…

«وَ لا یَحُضُّ» امر به معروف واجب است «وَ لا یَحُضُّ» تحریک کن تشویق کن دیگران را. امر به معروف یعنی به کارهای خوب دیگران را امر کن که مردم کار خوب انجام بدهند یکی از کارهای خوب رسیدگی به فقراست خدا حفظ کند کمیته امدادی‌ها را خیلی کارهای خوبی می‌کنند. گاهی بعضی مؤسسات خیریه یا تاجری یا مدرسه فرض کنید 20 توپ لباس سرمه‌ای می‌آورد به همه بچه‌های فقیر لباس سرمه‌ای می‌دهد آنوقت هر که می‌بیند می‌گوید این لباسهای انفاقی است لباس رنگارنگ باشد که پیدا نباشد این بچه‌ای که این لباس را پوشیده… گاهی انسان کاری را برای خدا می‌کند اما عوارض و مشکلاتی دارد.

«فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ» (ماعون/4) وای بر نمازخوان‌ها «الَّذینَ» سهو از نماز یعنی نخواندن برای منافقین است. سهو در نماز که عمومی است «الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ» (ماعون/5) نمی‌فرماید «فی صَلاتِهِمْ ساهُونَ» در نماز سهو نمی‌کنند از نماز سهو می‌کنند یکوقت اصلاً یادش می‌رود نماز بخواند و البته کسانی یادشان می‌رود که اعتنا نمی‌کنند شما اگر ملاقات با رئیس جمهور داشتی هیچوقت یادت نمی‌رود اما ملاقات با خدا را یادت می‌رود این پیداست استخفاف است «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ» وای بر نمازخوان‌هایی که گاهی می‌خوانند و گاهی نمی‌خوانند می‌گویند یادم رفت. آدم نباید خجالت بکشد آقا من نماز نخواندم توی جلسه نشسته‌ای پاشو هیچ زشت نیست ما یکسری خجالت‌های بی خود می‌کشیم دیگران در باطل‌شان سفت‌اند ما چرا در حق‌مان شُل باشیم.

خدمت مرحوم شهید بهشتی بودیم از چند کشور اوایل انقلاب آمده بودند با ایشان مصاحبه می‌کردند تا اذان مغرب شد گفت با اجازه نماز. همه میهمان‌ها نشسته بودند یک حصیر انداخت وسط میهمان‌ها نماز خواند این خط شکنی خودش یک تمرین جرأت است یعنی خدا پیش من ارزش دارد.

«الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ» (ماعون/6) امام صادق(ع) فرمود کسانی که بدون دلیل نمازشان را از اول وقت به تأخیر می‌اندازند اینها هم «ساهُونَ» اند یعنی «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ» یک وقت آدم دلیل دارد مثلاً مشغول عمل جراحی است اگر برود نماز بخواند این بیمار در اتاق عمل می‌میرد اما اگر برای تأخیر نماز در اول وقت دلیل ندارد این هم «ساهُونَ» است. در حدیث دیگری داریم که امام فرمود «ساهُونَ» یعنی ضایع کردن نماز. حدیث داریم رئیس دزدها کسی است که از نماز بدزدد. «الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ»، «یُراؤُنَ» ریاکاری. روح نماز قصد قربت است.

«وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ» (ماعون/7) قرض الحسنه، عاریه و هر معروف دیگری اینها مصداق «ماعون» هستند. امام صادق(ع) فرمود. حدیث داریم کسی که همسایه‌اش چیزی می‌خواهد نان، نمک، دیگ، نردبان و به او نمی‌دهد خداوند روز قیامت او را از الطاف‌اش محروم می‌کند می‌فرماید در دنیا همسایه‌ات نیاز داشت به او ندادی. از هر طرف تا چهل خانه همسایه است احترام همسایه خیلی مهم است روایات زیادی برای احترام همسایه داریم.

«تفسیر سوره فیل»

شخصی به نام ابرهه در یمن شاه بود ایشان ساختمانی را از سنگ مرمر درست کرد محلی را برای عبادت دستور داد زیارت کنند دورش را هم طواف کنند و بگردند و یک نفر عرب آمد و به ساختمانش جسارت کرد او خیلی ناراحت شد و گفت حالا که به ساختمان من جسارت کردی من انتقام می‌گیریم کعبه شما را خراب می‌کنم. لشکر فیل سواری را تا نزدیکی مکه آورد تا انتقام بگیرد و کعبه را خراب کند خداوند از طرف دریای احمر پرندگانی را فرستاد که در منقارشان سنگریزه‌ای بود آمدند تا نزدیک کعبه بالای سر فیل سوارها این سنگریزه‌ها را پرتاب کردند و این لشکر پودر شدند. «فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَأْکُولٍ» (فیل/5)، «عَصْف» یعنی کاه «مَأکُول» یعنی جویده شده مثل کاهی که جویده شده. این سنگریزه‌ها از عدس بزرگتر بود ولی از نخود کوچکتر حالا چه مواد شیمیایی در اینها بود؟ چه انرژی در اینها بود؟ چه قدرتی داشت که اینها با فیل پودر شدند ما وقتی می‌خواهیم کسی را تنبیه کنیم می‌گوئیم کاری کرد که تیکه بزرگش گوش‌اش بود اما این می‌گوید مثل کاه جویده شده یعنی پِهِن. چه شد که فیل بشود کاه جویده شده. این قصه مبدأ تاریخ شد می‌گویند(عام الفیل) و در همان سال هم پیغمبرِ(ص) ما به دنیا آمد.

در جمهوری اسلامی خودمان هم دیدیم زمانی که همه غافل بودند هلیکوپترهای آمریکایی که آمدند نیرو وارد کنند به ایران برای نجات جاسوس هایشان شن‌های طبس همانطور شد.

«درسها»

1- سخت ترین مجازات با ساده ترین وسیله. آنجا که خدا بخواهد کارهای بزرگ را با چیزهای کوچک انجام می‌دهد. در مدینه بودم خدا قسمت همه کند سر قبر پیغمبر(ص) یکی از علما که پدر شهید است و جزء خبرگان است از علمای جامعه مدرسین سید و عالم و مجتهد. گفتم آقا من یک دعا دارم تو چون پیرمردی و آیت الله و مجتهد و پدر شهید هستی به پیغمبر(ص) که جدت است بگو که این دعا را به من بده. تا به او گفتم حاجتم چیه گفت: اوه اوه! ! گفت خیلی آرزویت بزرگ است گفتم به پیغمبر(ص) بگو توسط من قرآن از مهجوریت بیرون بیاید چون قرآن مهجور است. 17 سال از انقلاب رفت هنوز قرآن وارد دانشگاه نشده زشت است که 17 سال ما از دانشگاه دکتر و لیسانس بیرون می‌دهیم بلد نیست قرآن بخواند جز اینکه در خانه‌اش یاد گرفته باشد بازاری‌های ما با قرآن آشنا نیستند. گفتم دعا کن من قرآن را از مهجوریت بیرون بیاورم یک اُه! ! بزرگ به زبان قمی گفت که این آرزو بزرگ است تو بچه‌ای راست هم می‌گوید من سوادی ندارم من یک چیزی به او گفتم این آیت الله هیچی نگفت گفت درست است گفتم خود پیغمبر(ص) بزرگ است اما وقتی در غار رفت تار عنکبوت او را حفظ کرد اگر خدا بخواهد اشرف مخلوق را با «أَوْهَنَ الْبُیُوتِ» (عنکبوت/41) و با تار عنکبوت حفظ می‌کند اشکال ندارد من طلبه بی سواد، بدبخت و ضعیف. من ممکن است خیلی عیب داشته باشم اما اگر خدا بخواهد خود پیغمبر(ص) را با تار عنکبوت حفظ می‌کند بعد گفتم حضرت آقا این حرفها را سر قبر پیغمبر(ص) بزن گفتم قرآن می‌فرماید هدهد دو سفر رفت و برگشت یک کشور مسلمان شد چه اشکال دارد ما این همه آدم هجرت می‌کند هنوز یک مزرعه هم مسلمان نشده پس اگر خدا بخواهد به هدهد نظر می‌کند اگر خدا بخواهد به تار عنکبوت نظر می‌کند یک وقت می‌بینی خدا به چوب نظر کرد شد چوب حرم حضرت امیرالمومنین(ع) یک وقت هم نظر نمی‌کند می‌شود چوب نجاری در طویله گوسفند یهودی‌ها چوب، چوب است اما خدا باید به آن نظر کند. یک انگور می‌شود شراب صدام یک انگور می‌شود سلول بدن امام(ره) هر دو هم انگور است یک خرده که گفتم گفت می‌گویم بس است چَشم!

«تَرْمیهِمْ بِحِجارَهٍ مِنْ سِجِّیلٍ» (فیل/4) فیل سوار را با یک «حِجارَهٍ مِنْ سِجِّیلٍ»، «سِجِّیلٍ» یعنی گِل سفت آیا ندیدی پروردگارت به اصحاب فیل چه کرد؟ آدم وقتی از خدا برگشت می‌شود اصحاب فیل. می‌گویند اصحاب رسول الله، اصحاب امیرالمومنین(ع) این بدبخت‌ها اینقدر تحقیر شده‌اند که وصل به الاغ شده‌اند. یک کسی در جبهه اسبی را دید گفت عجب اسبی! می‌روم صاحب آنرا می‌کشم و اسبش را می‌گیریم یا الاغش را می‌گیرم. رفت موفق نشد و او این را کشت آنوقت حضرت فرمود ایشان «قتیل الحمار» یعنی شهید راه خر. چون این برای خدا نرفت گفت می‌روم او را می‌کشم و خرش را به غنیمت می‌گیرم این شهید شد اما شهید راه خر. اینجا می‌فرماید «أَصْحابِ الْفیلِ» (فیل/1) که این بزرگترین توهین است.

2- تاریخ را فراموش نکنیم «أَ لَمْ تَرَ» (فیل/1) تاریخ‌های ما دارد منحرف می‌شود مثلاً نوشته‌اند شاگردهای شیخ مفید چه کسانی بوده‌اند این برای خواص خوب است اما من چه کنم؟ شاگردهایش از دنیا رفته‌اند اساتید او چه کسانی بودند؟ باید گفت شیخ مفید چکار کرد که خدا اینقدر به او برکت داد. تاریخ را از قرآن یاد بگیریم قرآن نمی‌فرماید یوسف(ع) چند کیلو بود؟ کجا متولد شد؟ نام پدر و مادر؟ سن؟ چاهی که در آن افتاد چند متر بود؟ جنوب غربی چاه به کجا برخورد می‌کرد؟ از شمال شرقی این چاه به کجا واسطه بود؟ زمان اسیری ایشان چند روز بود؟ تاریخ ورود به زندان؟ تاریخ خروج از زندان؟ اصلاً اینها نیست حالا سه شنبه وارد شود یا چهارشنبه به من چه؟ وقتی افتاد توی چاه 20 کیلو بود یا 21 کیلو به من چه؟ 9 متر بود یا 11 متر به من چه؟ اینها برای من درس نیست آنچه برای من درس است اینست که توطئه کردند به گناه او را وادار کنند ایشان درمقابل گناه تقوا نشان داد آنکه برای جوانها الهام بخش است اینست.

100 صفحه در مورد عالمی نوشته ولی 4 صفحه از آن برای من قابل تقلید است مابقی قابل تقلید نیست تاریخی را باید نوشت که قابل تقلید باشد. اصحاب فیل. ابرهه چند سالش بود؟ از کجا حرکت کرد؟ فیل سوارها چند تا بود؟ فیل‌های نر و ماده هر کدام چند تا بود؟ عمده این بود توطئه علیه خدا کارساز نیست خداوند توطئه‌های علیه مکتب را خنثی می‌کند. اینها عبرت است یعنی از تاریخ لُبّش را آن عطر گلابش را آن گوشت لختش را باید گفت. در تاریخ دبیرستانها، دانشگاهها و حوزه‌ها چیزهایی است که فقط برای موزه‌ها خوب است هیچ بار تقلیدی ندارد. فلان عالم با چه کسی ازدواج کرد؟ من چه کنم. تاریخ را فراموش نکنید منتهی از تاریخ آن لبه‌های تیز سوء قصد به مقدسات کیفر سخت دارد این آیه از سوره فیل می‌خواهد این شعر را بگوید

چراغی را که ایزد برفروزد *** هر آنکس پف کند ریشش بسوزد

فیل سوارانی که به رهبری ابرهه آمدند کعبه را خراب کنند قرآن می‌فرماید «فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَأْکُولٍ» (فیل/5) البته ابابیل اسم حیوان نیست بعضی‌ها می‌گویند «وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابیلَ» (فیل/3) یعنی خدا ابابیل‌ها را فرستاد. ابابیل یعنی فوج فوج اسم پرنده ابابیل نیست. ما حیوانات را فوج فوج فرستادیم که اینها…

سوال: یزید دو مخالف داشت 1- امام حسین(ع) 2- عبدالله بن زبیر(طلحه و زبیر) پسر زبیر هم ادعا داشت می‌خواست رئیس حکومت بشود امام حسین(ع) که حقش بود شهید شد پسر زبیر ماند و یزید. پسر زبیر رفت توی کعبه قایم شد یزید کعبه را به منجنیق بست و خراب شد.

سوال: چطور یزید کعبه را به منجنیق بست «تَرْمیهِمْ بِحِجارَهٍ» نشد. اما ابرهه «تَرْمیهِمْ بِحِجارَهٍ» شد؟ وقتی ابرهه آمد کعبه را خراب کند کعبه پاک بود اما وقتی که یزید آمد آنرا خراب کند کعبه خانه تیمی عبدالله بن زبیر بود و کعبه از قداست افتاده بود یعنی شده بود سنگر کسی که مخالف امام حسین(ع) است عبدالله بن زبیر دشمن امام حسین(ع) بود اگر ضد امام در کعبه قایم شود یعنی ضد ولایت فقیه، آن کعبه هم دیگر ارزش ندارد اگر مخالف امام حسین(ع) در کعبه قایم شود اگر کعبه خراب بشود خداوند غضب نمی‌کند.

«أَ لَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ فی‌ تَضْلیلٍ» (فیل/2) می‌فرماید کید اینها را تباه کردیم. در عملیات حرف اصلی را نقشه می‌زند چون طرح عملیات از خود عملیات مهمتر است و لذا اینجا می‌فرماید «أَ لَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ» طرح تباه شد طرح لو رفت و خنثی شد. نمی‌فرماید عملیات شکست خورد می‌فرماید طرح لو رفت بخاطر اینکه نقش طراحی چقدر مهم است.

«وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابیلَ» (فیل/3) چرا می‌فرماید «کَیْدَهُمْ» نمی‌فرماید «کَیْدَهُ» خوب ابرهه نقشه کشید؟ ولی همیشه طاغوت‌ها از متخصصین هم کمک می‌گیرند و لذا «کَیْدَهُمْ»، «وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابیلَ» از این معلوم می‌شود که پرندگان هم مأمور خدا هستند و شعور دارند خیلی آیه داریم که حیوانات شعور دارند(من مفصل در تلویزیون درباره شعور حیوانات یک جلسه صحبت کردم).

سلیمان(ع) داشت می‌آمد با لشکرش یک مورچه به باقی مورچه‌ها گفت: «یا أَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساکِنَکُمْ لا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمانُ وَ جُنُودُهُ» (نمل/18‌) ای مورچه‌ها بروید توی لانه هایتان سلیمان(ع) با لشکرش دارند می‌آیند همه شما را پایمال می‌کنند حالیشان هم نیست. یعنی مورچه آدمها و اسم هایشان را شناخت و صف‌شان را هم شناخت که این سلیمان(ع) است آن لشکر است تازه امر به معروف هم می‌کند «ادْخُلُوا مَساکِنَکُمْ» یالله بروید پناهگاه. این متن قرآن است. یا هدهد آمد نزد سلیمان(ع) و گفت پرواز می‌کردم در یک منطقه‌ای مردم خورشیدپرست بودند پادشاهشان خانمی بود که تخت بزرگی داشت. پیداست هدهد در هوا می‌فهمد چه کسی مشرک است چه کسی مخلص است کی خورشیدپرست است کی خداپرست است و می‌داند این کار غلط است و می‌داند این کار را نباید به نانوا و قصاب بگوید و باید به سلیمان(ع) بگوید.

«وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابیلَ» پرنده‌ها مأمور خدا هستند (فوج فوج اینها را فرستاد) «تَرْمیهِمْ بِحِجارَهٍ مِنْ سِجِّیلٍ» از این معلوم می‌شود که قدرت انهدام توسط ذرات سابقه قرآنی دارد آیا ذرات اتمی می‌تواند منفجر کند؟ قرآن می‌فرماید بله. آخر این تلفن‌های جیبی که آمده بود گفت آقای قرائتی علم چه کرده؟ توی ماشین همچین می‌کنی(شماره می‌گیری) از تهران به آن طرف دنیا حرف می‌زنی گفت بالاتر، همچین بکنی عکسش را هم می‌بینی گفتم قرآن از این بالاتر گفته «قالَ عِفْریتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ إِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمینٌ» (نمل/39) یکی از یاران سلیمان(ع) به سلیمان(ع) گفت قبل از آنکه مژه چشم‌ات را به هم بزنی من علمی دارم که توسط آن علم خانم بلقیس که پادشاه یمن است کاخ‌اش را اینجا می‌آورم. حالا شما همچین می‌کنی صدایش می‌آید همچین می‌کنی عکسش می‌آید. قرآن می‌فرماید سنگریزه فیل را پودر کرد. نمی‌شود به مقدسات توهین کرد باید به مقدسات احترام گذاشت در اسلام داریم که دست بی وضو به الله و اسم اهل بیت نگذارید اگر آرم الله است خانم‌ها به گردن آویزان نکنند.

مسجد قداست دارد رسول خدا مقدس است تازه اگر نیت توهین به مقدسات را داشته باشی خدا پدرت را درمی‌آورد اینها کلنگی پرتاب نکردند تیری به کعبه شلیک نکردند آمدند که انجام بدهند همینکه نیت کردند خداوند آتش‌شان زد معلوم می‌شود مقدسات لازم نیست دست به کار بزنی نیت بکنی که به مقدسی توهین کنی همان نیت‌اش آدم را می‌سوزاند.