موضوع بحث: نماز، وقت
تاريخ پخش: 73/11/20
بسم الله الرحمن الرحيم
«الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي»
1- زمان در قرآن
در دهه‌ي مبارك فجر و ماه رمضان قرار داريم. امسال بحث ما درباره‌ي احکام است. يکي از مقدمات نماز، وقت نماز است. من راجع به عنصر زمان و وقت و زمان بندي يک بحث‌هايي مي‌کنم تا به احکام برسم. آفرينش زمان بندي دارد. قرآن مي‌فرمايد: خداوند زمين و آسمان را آفريد. «في سِتَّةِ أَيَّامٍ»(اعراف/54) مي‌فرمايد: اگر ما بخواهيم مي‌توانيم چيزي را در يک لحظه خلق کنيم. «كُنْ فَيَكُونُ»(انعام/73) اگر اراده کنيم، خلق مي‌شود. همينطور که انسان مي‌تواند با تصور يک چيزي را در ذهنش خلق کند، خداوند مي‌تواند آن چيز را در بيرون ذهن خلق کند. پس مي‌شود نيست را هست کرد. مي‌شود عدم را وجود کرد. فقط يک اراده مي‌خواهد. اراده‌ي انسان ضعيف است. انسان فقط مي‌تواند در ذهنش چيزي را بياورد.
«هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّه»(آل عمران/38)، حضرت زکريا دعا کرد. خدايا بچه مي‌خواهم. حضرت زکريا براي اينکه بچه دار شود، خيلي دعا کرد. قرآن مي‌گويد: آنجا بود که حضرت زکريا دعا کرد. يعني پيداست که دعا در يک زمان خاصي پيدا مي‌شود. زکريا پيغمبر بزرگي بود و خادم مسجد بود. حضرت زکريا ديد که مريم در محراب نشسته و براي او مائده آسماني آمده است. پرسيد: «أَنَّى لَكِ هذا»(آل عمران/37) اين ميوه‌ها در اين فصل نيست. گفت: اينها را خدا براي من فرستاده است. دل زکريا سوخت و گفت: نمي‌شد که من هم چنين بچه‌اي داشته باشم؟ «هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا» اينجا دعا مستجاب شد. راجع به سحر دو بار در قرآن آيه داريم:
1- «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»(ذاريات/18). يعني در سحر استغفار و دعا مي‌کنند.
2- «وَ الْمُسْتَغْفِرينَ بِالْأَسْحارِ»(آل عمران/17) از اين دو آيه مشخص است که دعا در سحر حسابي ديگر دارد.
2- نقش زمان در انجام كارها
در ماه رمضان منتظر راديو نباشيم. دعاي سحر راديو، براي ما ثواب نيست. سني و شيعه مي‌گويند: ساعات آخر روز جمعه دعا مستجاب مي‌شود. پول دادن روز دارد. وقتي کشاورزي گندم خود را برداشت مي‌کند، مي‌گويد: «وَ آتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصادِهِ»(انعام/141). همان روزي که برداشت مي‌کني همان روز بخشش کن و بده. در امر به معروف مي‌گويند: يک زمان خاصي حرف تأثير دارد. حضرت يوسف وارد زندان شد. ديد زنداني‌ها بت پرست هستند. با آنها يک مقداري مدارا کرد. اين زنداني‌ها خواب ديدند و آمدند تا خوابشان را نزد حضرت يوسف تعبير کنند. يوسف كه ديد بين آنها محبوبيت پيدا کرده است، گفت: حالا يک مقدار آنها را موعظه کنم. به آنها گفت: اين بتها چيست که شما مي‌پرستيد؟ «أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ‌ام اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ»(يوسف/39)، يعني حضرت يوسف وارد شد اما نهي از منکر نکرد. گاهي وقتها حرف در يک زمان خاص تأثير دارد.
خداوند مي‌گويد: «كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً»(مومنون/51) بخور و عمل صالح انجام بده. مي‌گويد: «فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ»(قريش/3). عبادت کنيد؟ چرا؟ براي اينکه «الَّذي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ»(قريش/4). زمان در همه جا مهم است.
زمان در تحصيل، دعا، تفريح، غم و شادي، حج، کار، ازدواج، آميزش جنسي، طلاق، خواب، قيام عليه ظلم، درهمه اينها مهم است. عنصر زمان بسيار مهم است و اگر به اين عنصر اهميت داده نشود، همه چيز را از دست داده‌ايم.
زمان در تحصيل: حضرت علي(ع) درباره‌ي تحصيل مي‌فرمايند: «الْعِلْمُ مِنَ الصِّغَرِ كَالنَّقْشِ فِي الْحَجَرِ»(كنزالفوائد، ج1، ص319) در نوجواني درس بخوانيد. دعا بر سر قبر علما مستجاب مي‌شود.
زمان در تفريح: وقتي در تفريح ذهن ما خسته مي‌شود، درس خواندن فايده ندارد.
زمان در شادي و غم: مثلا به ما گفته‌اند در تشييع جنازه نخنديد. اميرالمومنين علي(ع) مي‌فرمايد: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَ اخْتَارَ لَنَا شِيعَةً يَنْصُرُونَنَا وَ يَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا»(خصال صدوق، ج2، ص634)
زمان در حج: قرآن مي‌گويد: در ماه‌هاي خاص به حج برويد. حج زمان بندي دارد.
زمان در کار: گفته‌اند: بين الطلوعين کار نکنيد. شب کار نکنيد. البته يک وقت اضطرار آدم را مجبور مي‌کند كه اين کارها را بکند.
زمان در ازدواج: براي ازدواج گفتند: وقتي مي‌خواهيد خطبه‌ي عقد را بخوانيد، قمر در عقرب نباشيد.
زمان در طلاق: طلاق گرفتن شرايط خاصي دارد كه بايد به رساله مراجعه بکنيم.
زمان در خواب: در يک زمانهايي خوابيدن مکروه است.
زمان در قيام عليه ظلم: گاهي به امامان ما مي‌گفتند: آقا قيام کن! مي‌فرمودند: حالا وقت قيام كردن نيست. امام حسين(ع) که قيام کرد، ده سال بود که با معاويه درگير نشده بود. نامه‌ها و برخوردهاي تند داشت اما وقتي يزيد آمد با او درگير شد. خدا در قرآن به زمان‌ها قسم خورده است. مثلا به صبح قسم خورده است. «وَ الصُّبْحِ»(مدثر/34)، «وَ الْفَجْرِ»(فجر/1) «وَ اللَّيْلِ»(مدثر/33)، «وَ النَّهارِ»(ليل/2)، «وَ الضُّحى»(ضحى/1)، «وَ الْعَصْرِ»(عصر/1)، به همه‌ي زمان‌ها قسم خورده است. اما به سحر سه بار قسم خورده است. عنصر زمان بسيار مهم است. خداوند مي‌گويد: اگر ديديد که خدا بعضي از ستمگرها را عذاب نمي‌کند، نگوييد: اي خدا اين طاغوت است، او را بکش. مي‌گويد: اين زمان بندي دارد. «وَ جَعَلْنا لِمَهْلِكِهِمْ مَوْعِداً»(كهف/59). براي هلاکت اينها زمان بندي داريم.
3- چرا بعضي از دعاها مستجاب نمي‌شود؟
اگر دعايي مي‌كني، اميدوار نباش كه همان لحظه مستجاب شود. البته دعا بدون استجابت نمي‌شود. زمان استجابت دعا براي هركس متفاوت است. حديث داريم که خدا اين دعا را به بچه‌ي آدم مي‌دهد. حديث داريم که روز قيامت خدا مي‌گويد: من دعايت را مستجاب نکردم، اما حالا اين مقام بهشتي براي آن دعايي است که مستجاب نکردم. حديث داريم که انسان در آن مقطع مي‌گويد: اي کاش هيچ کدام از دعاهايم مستجاب نمي‌شد.
بعضي جاها دعا مستجاب نمي‌شود. مثل دعا عليه مؤمن، دعاي ظالم، دعاي کسي که لقمه‌اش حرام است. در بعضي موارد كه دعا مستجاب نمي‌شود سه علت وجود دارد:
1- دعا کننده مشکل دارد.
2- آن چيزي که مي‌خواهد، طلب خير نيست.
3- اخلاص ندارد.
مرحوم آيت الله بروجردي مريض بود و در اتاقي خوابيده بود. در خانه‌ي همسايه مراسم روضه خواني بود. يک نفر در حياط گفت: براي سلامتي امام زمان و آيت الله العظمي بروجردي صلواتي ختم كنيد. آقاي بروجردي يک باره عصايش را برداشت و به در کوبيد. گفتند: آقا چه شده است؟ فرمود: اين چه کسي بود که اين حرف را زد؟ گفتند: مگر او چه گفت؟ فرمود: مي‌گويد براي سلامتي امام زمان و آقاي بروجردي صلوات بفرستيد. چرا اسم من را کنار اسم امام زمان مي‌برد؟ حساب امام زمان را بايد از حساب همه جدا کنيم. يکي از کارهايي که منافقين مي‌کردند، اين بود كه مي‌گفتند: بنام خدا و به نام خلق. خدا و خلق را که كنار هم نمي‌گذارند.
ايام دو قسم است. 1- زمان مبارک 2- زمان نحس
«في يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ»(قمر/19). «في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ»(دخان/3). ماه رمضان ماه مبارکي است. «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ»(بقره/185) از اين آيه متوجه مي‌شويم که قرآن از روزه مهم‌تر است. يعني نزول قرآن از وجوب روزه مهم‌تر است.
حالا به سراغ زمان نماز بيايم. يکي از امتيازات اسلام اين است که طبيعي است. مثلاً اسلام مي‌گويد: نماز صبح از طلوع فجر تا غروب آفتاب است. مثلاً آب کر چقدر است؟ مي‌گويد: سه وجب و نيم است. نمي‌گويد: چند متر و چند سانت است. يک سري از چيزها طبيعي هستند. چه موقع نماز ظهر را مي‌خوانيم؟ زماني كه هرچه خورشيد بالاتر بيايد، سايه‌ي شاخه کم شود. آخرين لحظه‌اي که به کمترين حد مي‌رسد، وقت نماز ظهر است.
4- اوقات نماز
بهتر است که آدم نماز را در پنج وقت بخواند. نماز ظهر را ظهر بخواند. نماز عصر را عصر بخواند. نماز مغرب را هنگام غروب بخواند و نماز عشاء را يک ساعت و نيم بعد بخواند. البته روايت هم داريم که پيغمبر بين ظهر و عصر نمازش را جمع کرد.
امام صادق(ع) فرمود: «أَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ الْعَفْوُ لَا يَكُونُ إِلَّا مِنْ ذَنْبٍ»(من‌لايحضره‌الفقيه، ج1، ص217). در نماز اول وقت رضايت خدا و در نماز آخر وقت مغفرت است. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «مَنْ صَلَّى فِي غَيْرِ وَقْتٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ»(كافي، ج3، ص285). کسي که نماز را عقب بيندازد، نمازش ارزشي ندارد.
پيامبر(ص) مي‌فرمايد: «وَ لَا تُؤَخِّرْهَا عَنِ الْوَقْتِ لِشُغُلٍ»(الغارات، ج1، ص154). به خاطر شغل نمازتان را عقب نيندازيد.
5- نماز اول وقت
بهترين اعمال نماز اول وقت است. کسي که نمازش را اول وقت بخواند، فرشته‌ها نمازش را به صورت يک چيز سفيد و پاک به آسمان مي‌برند. حضرت موسي به خدا گفت: «إِلَهِي مَا جَزَاءُ مَنْ صَلَّى الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا قَالَ أُعْطِيهِ سُؤْلَهُ وَ أُبِيحُهُ جَنَّتِي»(أمالي صدوق، ص207) خواندن نماز اول وقت چه خاصيتي دارد؟ خداوند فرمود: «أُعْطِيهِ سُؤْلَهُ». دعايش را مستجاب مي‌کنم. اميرالمومنين به استاندار مي‌گويد: «وَ اجْعَلْ لِنَفْسِكَ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ أَفْضَلَ تِلْكَ الْمَوَاقِيتِ»(نهج‌البلاغه، نامه 53) بهترين وقت را براي نماز بگذار. امام حسين ظهر عاشورا نماز خود را اول وقت خواند. امام رضا(ع) در حال نوشتن بودند. وقت اذان كه شد، قلم را انداخت. عايشه مي‌گويد: پيغمبر با من صحبت مي‌کرد تا صداي اذان را مي‌شنيد، انگار كه ديگر من زن او نيستم.
رهبر فرقه‌ي صابئين، يک مرد دانشمند و لجباز بود. با امام رضا جلسه‌ي بحثي داشت. يک لحظه، رهبر فرقه صابئين گفت: الان دل من نرم شده است. تا اين را گفت: صداي اذان بلند شد. امام رضا بلند شد و رفت. فرمود: اذان گفتند. اين رهبر فرقه مي‌خواهد مسلمان شود. دلش نرم شده است. امام فرمود: نماز بخوانيد. کارهايمان را با نماز افتتاح کنيم. لباس جديد خود را با نماز افتتاح کنيم. وارد مسجد كه مي‌شويم دو رکعت نماز افتتاح بخوانيم. به هر حال نماز اول وقت يادمان نرود.
خدايا در زمان‌هاي طلايي از عمرمان قرار داريم. دهه فجر و ماه رمضان ايام مبارکي هستند. خدايا ما را از محرومين اين ايام قرار نده. خدايا آنچه از خير و برکت براي بندگان خوبت مقدر مي‌کني، از فضل خودت براي ما هم مقدر بفرما.
«والسلام عليکم و رحمة الله و برکاته»
