صرفه جویی و اسراف

يكي از مسائلي كه ما گرفتار آن هستيم مسئله اسراف است. موضوع بحث ما اسراف است. خيلي تلخ است اين جمله كه ما بالحمدلله در سايه لطف خدا الان گندم خودمان را داريم تلخي آن اين است ما آن مقداري كه گندم مي‌خريم همان مقداري است كه نانها را بد مي‌پزيم و به مشتري مي‌دهيم يعني آن مقداري كه گندم مي‌خريم همان مقداري است كه دور مي‌ريزيم يعني اگر نانها درست پخته شود و خورده شود ما نيازي به خريد گندم نداريم. حديث داريم اگر هسته خرما را دور بيندازيد، اسراف است. به چيز جزئي جزئي نگاه نكنيد. اگر چهار تا بچه ديديد نگوييد چهار تا بچه بگوييد چهار تا مرد آينده حتي دور ريختن نصف ليوان آب اسراف است.

شخصي نصف ليوان آب دور ريخت حضرت فرمود چرا دور ريختي آنرا بريز توي رودخانه و اسراف دامن گير ما شده است. كدام خانه است كه اسراف نمي‌كند؟

ما بناي صرفه جويي نداريم اگر وصله زدن مد بشود ما روي كره زمين برهنه نخواهيم داشت. شما مي‌گويي «اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ» (بلدالأمين/ ص‌222) خدايا برهنه‌ها را بپوشان اگر هركسي در لباسهايشان صرفه جويي كند ما روي زمين برهنه نخواهيم داشت. روايات زيادي داريم بجاي اينكه دور بيندازيد اصلاح كنيد.

اسراف از گناهان كبيره است مذهبي‌ها در غسل و آب وضو اسراف مي‌كنند اداره‌اي‌ها در تجملات و تشريفات، ولخرجي مي‌كنند. خدمت مقام معظم رهبري بوديم براي نماز لامپ را خاموش كردند و با يك لامپ كوچك نماز خوانديم چون نور براي نماز لازم نيست.

اسراف فقط در مال نيست، در قصاص اسراف داريم «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنصُورًا» (اسراء/33) مي‌گويد هر كس مظلوم كشته بشود ما براي او سلطنت قرار مي‌دهيم يعني اگر من كشته بشوم خون بهاي من را بايد ولي من بگيرد منتها مي‌گويد اسراف نكنيد. در قديم اگر فاميل الف يك نفر از فاميل ب را مي‌كشت فاميل مي‌گفت ما دو تا مي‌كشيم. اين آيه مي‌گويد: اسراف نكنيد يكي به يكي. امام علي(ع) ضربت خورد وصت كرد كه شما يك ضربه به ابن ملجم بزنيد چون او يك ضربه به من زده است «فَاضْرِبُوهُ ضَرْبَةً بِضَرْبَةٍ» (نهج‌البلاغه/ نامه‌47) ولي ما اينطور نيستيم اگر كسي تيري به ما بزند پياده مي‌شويم تا مي‌خورد به او مي‌زنيم.

در انفاق اسراف ممنوع است، اگر كسي به مقدار زندگي‌اش خرج كند خمس ندارد منتها به شرطي كه زندگي‌اش عادي باشد «وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا» (فرقان/67) مومنين كساني هستند كه وقتي انفاق مي‌كنند اسراف نمي‌كنند مثلاً عيدي شما بايد چه جور باشد، كادوي شما بايد چه جور باشد.

يكي از گناهان لباس شهرت است يعني لباسي بپوشد كه همه به او نگاه كنند مثلاً خانم بگويد لباسي مي‌خواهم كه وقتي توي عروسي رفتم همه به من نگاه كنند البته كمبود است امام كاظم(ع) فرمود هر كس يك كاري بكند كه مردم به او نگاه كنند كمبود دارد يعني عقده رواني دارد از خودش مايه ندارد يك كاري مي‌كند كه مردم به او نگاه كنند.

گاهي اسراف در قدرت است مثلاً مي‌خواهد هم رئيس اينجا باشد و هم رئيس آنجا باشد يعني سير نمي‌شوند «وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنْ الْمُسْرِفِينَ» (يونس/83) فرعون برتري مي‌جست در زمين او هم مسرف بود يعني اسراف در قدرت.

افرادي هستند در شهوت اسراف مي‌كنند مثلاً حالتي دارند كه مي‌خواهند مثل شاه‌هاي قديم باشند حرمسرا درست كنند زنهاي متعدد مي‌گيرند همسر دارد اما چشمش دزد است باز هم به زن مردم نگاه مي‌كند يعني افرادي هستند كه در شهوت مشكل دارند «إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ» (اعراف/81) حضرت لوط به مردم مي‌گفت ازدواج كنيد مي‌گفتند نه ما مي‌خواهيم لواط كنيم مي‌گفت شما در مسائل شهوت اسراف مي‌كنيد شهوت غريزه‌اي است كه مسير طبيعي آن ازدواج است.

آدم به خودش اسراف مي‌كند يعني بعضي وقتها خودش را بيخود تلف كرده است. آدمهايي عمرشان را بيخود اسراف مي‌كنند «قُلْ يَا عِبَادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (زمر/53‌) اي بندگان من، آخر آدمي كه گناه كرده است بنده خدا نيست اما باز هم مي‌گويد بنده من اين لطف خداست ما اگر چيزي خوب بود مي‌گوئيم مال من است. بد بود مي‌گوئيم مال تو است.

آيه‌اي داريم كه خدا در آن هفت مرتبه فرموده است خودم. علامه طباطبايي فرموده است كه لطيف ترين آيه همين است «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِي إِذَا دَعَانِي فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ» (بقره/186) پيغمبر! اگر بندگان خودم از خودم سوال كردند خودم به آنها نزديك هستم بيايند سراغ خودم ايمان بياورند به خودم استجابت دعا را از خودم بخواهند.

اسراف بر خود، عمرمان را چه كرديم امام علي(ع) مي‌فرمايد من كه علي هستم نمي‌توانم بگويم وقت مردن آدم چه جوري مي‌ميرد مي‌گويد كي مي‌تواند من را نجات بدهد. خودش هم مي‌بيند كه دارد جدا مي‌شود خودش مي‌فهمد كه دارد مي‌رود اينها هم مي‌فهمند كه دارد مي‌رود شيطان با همه قدرت اينرا وسوسه مي‌كند امام مي‌فرمايد: من كه علي هستم نمي‌توانم بگويم چه جوري آدم مي‌ميرد بعد مي‌گويد: روح از قسمت پائين بدن گرفته مي‌شود كم كم از لب و چشم و تا آخرين لحظه از مغز بعد حضرت مي‌فرمايد لحظات آخر كه روح از بدن گرفته شده فقط مغز كار مي‌كند،  فكر مي‌كند كه عمرش را چه كرد، عمرمان را چه كرديم؟

چه زشت است كه انسان سر سفره‌ي خدا بخورد و در مقابل خدا سر خم نكند چه زشت است كه اين همه پول داشتي و يك بار مكه نرفتي لذا قرآن مي‌فرمايد افراد لحظه مرگ مي‌گويند «حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمْ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِي» (مؤمنون/99) خدايا من را برگردان، مهلت بده جبران مي‌كنيم.

اسرافكار كه ولجرجي مي‌كند مي‌خواهد كه مردم به او نگاه كنند قرآن مي‌گويد اسرافكار برادر شيطان است يعني به اسرافكار كه رسيدي لبخند نزن او خوشش مي‌آيد كسي كه گناه مي‌كند به او نگاه نكنيد چون نگاه به گناه هم گناه است شما او را تحقير كنيد «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا» (اسراء/27-26)

مردم سه دسته هستند يك دسته توليدشان زياد است مصرف‌شان كم اينها خوشبخت هستند افرادي هستند توليدشان كم است مصرفشان زياد اينها افراد بدبخت و وابسته‌اي هستند افرادي هستند كه توليدشان و مصرفشان به مقدار است اينها آدمهاي ميزاني هستند.

بارها به من گفتند كه اولاد كمتر بهتر است من يك خورده آيات و روايات را ديدم فهميدم مردم براي اين از بچه فرار مي‌كنند كه بچه مساوي است با شكم وقتي مي‌گويند هفت تا بچه دارد يعني هفت تا شكم دارد. روايات نمي‌گويند بچه شكم است. داريم خوشا به حال كسي كه هر بچه براي او يك بازو است. وقتي مي‌گويند فلاني هفت تا بچه دارد يعني هفت تا بازو دارد. پس ديد اسلام اين است كه هر فرزندي يك بازو است ولي به ديد ما هر فرزند يك شكم است بعد مي‌گوييم بچه كم. حالا كه بناست شكم باشند و توليد هم نيست پس بچه كم باشد حق با اينها است منتها ما مي‌گوييم چرا از اول آنطور شد تا به اينجا رسيد.

«قَالُوا يَا شُعَيْبُ أَصَلَاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نَشَاءُ إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ» (هود/87) به شعيب مي‌گفتند تو بخاطر نماز جلوي مصرف ما را مي‌گيري مال خودم است مي‌خواهم خرج كنم. درست است كه مال خودت است ولي حق نداري كه خرج كني حتي اگر آب زيادي بريزي پول آب را به سازمان بدهي باز هم گناه كرده‌اي اين رقم آب خرج مي‌كني مناطقي آب گيرشان نمي‌آيد.

قرآن مي‌فرمايد شما حق مصرف داريد اما حق تجاوز نداريد كسي كه در مصرف تجاوز كند قهر خدا او را مي‌گيرد «كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي وَمَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبِي فَقَدْ هَوَى» (طه/81) شما از رزق خداوند استفاده بكنيد اما طغيان نكنيد يكي از طغيانها اسراف است اگر كسي بيش از اندازه مصرف كند غضب خدا بر او وارد مي‌شود بعد مي‌گويد هر كس غضب خدا بر او وارد شد سقوط مي‌كند.

دين ما دين جامع و كاملي است براي همه چيزي نسخه دارد از نمك خوردن قبل از غذا تا نشستن و دستشويي رفتن، از كشتن رهبران كفر تا وارد شدن بچه به اتاق پدر و مادر، مي‌گويد بچه وقتي وارد شد در بزند يك‌ مرتبه در را باز نكند ممكن است پدر و مادرش لخت باشند يعني از در زدن بچه تا كشتن سران كفر از ادرار تا قراردادهاي تجاري، اين دين، دين جامعي است مسئله‌اي نيست جز اينكه در اسلام هست حيف ما كه با اسلام كم آشنا هستيم.