موضوع: دعا در قرآن
تاريخ پخش: 74/11/21
بسم الله الرحمن الرحيم
اين بحث در شب بيست و يكم ماه رمضان گفته مي‌شود. شب بيست و يكم امسال، شب بيست و دوم بهمن است. درباره‌ي اين شب بايد مسايلي را بگويم. بخشي از بحث اين جلسه‌ي ما راجع به دعا خواهد بود. چند جمله‌اي هم راجع به آقا اميرالمومنين صحبت خواهيم كرد. اگر وقت شد، يك اشاره‌اي هم به بيست و دوم بهمن مي‌كنيم.
1- افراد خوب و بد در تاريخ
اميرالمومنين(ع) سي سال قبل خبر شهادت خود را شنيده بود و منتظر شهادت بود. هنگام شهادت خود فرمود: «فزت» رستگار شدم. علي بن ابيطالب خودش شهيد شد. همسرش شهيد شد. فرزندانش امام حسن و امام حسين شهيد شدند. در تاريخ اسلام دودماني نبوده كه بركتش مثل دودمان ابوطالب باشد. ابوطالب عموي پيغمبر بود. پدر اميرالمومنين بود. اولين حامي براي پيغمبر ابوطالب بود. پيغمبر ما ده عمو داشت. بعضي از آنها مثل ابولهب بد بودند. قرآن مي‌گويد: «تَبَّتْ يَدا أَبي لَهَبٍ وَ تَبَّ» (مسد/1) خدا دستش را قطع كند. بعضي‌ها مثل حمزه خوب بودند. حمزه قهرمان جنگ احد بود. حمزه سيد الشهدا مثل ابوطالب خوب بود. پيامبر هم عموي خوب داشت و هم عموي بد. از عموي خوب تجليل مي‌كند و به عموي بد هم «تَبَّتْ يَدا» مي‌گويد. اين به ما درس مي‌دهد كه اسلام دين رابطه نيست، ضابطه است. يك عمو مورد توجه قرار مي‌گيرد و يك عمو مورد نفرت است. در طول تاريخ هركس قرآن مي‌خواند مي‌گويد: «تَبَّتْ يَدا» هركس قرآن مي‌خواند به عموي پيغمبر لعنت مي‌فرستد و اين دليل بر اين است كه ما فاميل بازي نداريم. خوب، خوب است. بد، بد است. هركس كه مي‌خواهد، باشد. ابوطالب از اولين حاميان پيغمبر بود. گاهي كساني كه مي‌خواستند پيغمبر را زجر بدهند، به احترام عموي پيامبر كوتاه مي‌آمدند. همسر او فاطمه بنت اسد است كه به افتخار او كعبه شكافته شد. اميرالمومنين اولين موجود در عالم هستي است كه در كعبه متولد و در مسجد شهيد شد. اينها از امتيازات حضرت علي(ع) مي‌باشد. اگر كسي قهرمان كشتي يا وزنه برداري باشد عارف نيست. چون اگر عارف بود حال كشتي گرفتن را نداشت. اگر كسي پول خرج كند، علامه نيست و اگر كسي علامه باشد معمولاً پول ندارد كه خرج كند. در اميرالمومنين همه كمالات يك جا جمع مي‌شود. آنجا كه قرار است قدرت داشته باشد چهارهزار نفر را به درك واصل مي‌كند. در جنگ نهروان، نمي‌ترسد. آنجا كه بايد عاطفه داشته باشد از ديدن يك بچه‌ي يتيم مي‌لرزد.
در قرآن آياتي داريم كه نمي‌دانم جز علي بن ابيطالب مصداق دارد يا نه؟ قرآن مي‌گويد: «وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ» (احزاب/39) فكر مي‌كنيد چه كسي مي‌تواند باشد كه از احدي نترسد؟ يا بايد علي باشد و يا بايد بنيانگذار 22 بهمن باشد. امام فرمود: به جدم قسم از احدي نترسيدم. اگر ما امام را نمي‌ديديم، مي‌گفتيم: اين آيه مصداق جاري حضرت علي است. يا بايد علي باشد يا شيعه علي باشد. «لا يَخْشَوْنَ أَحَداً» از احدي نمي‌ترسد. روز بمباران امام را با التماس زير حسينيه‌ي جماران به عنوان سنگر مي‌برند. پزشك مي‌آيد. مي‌گويند: آقاي پزشك الان كه تهران بمباران مي‌شود، يك نوار قلب از امام بگيريد. امام مي‌فرمايد: اول يك نوار قلب از آقايان بگيريد. قلب من آرام است. خيلي مهم است كه آدم در وصيت نامه‌اش بنويسيد من با قلبي آرام شما را ترك مي‌كنم. در كره زمين چنين قلبي وجود داشته است؟ امام كجا و اميرالمومنين كجا! نسبت امام به اميرالمومنين مثل نسبت يك ظرف آب به اقيانوس است. مگر مي‌شود در يك شب هزار ركعت نماز خواند؟ بله مي‌شود. اميرالمومنين مي‌تواند. گفتند: شما دروغ مي‌گوييد. چنين چيزي نمي‌شود. نمي‌شود كه آدم در يك شب هزار ركعت نماز بخواند. علامه اميني صاحب كتاب الغدير يك سفر به مشهد آمد. سي شب در حرم ماند و هرسي شب، هزار ركعت نماز خواند. گفت: من كه شيعه‌ي علي هستم، توانستم بخوانم.
شب شهادت اميرالمومنين است. براي علي(ع) شير مي‌آورند. اميرالمومنين مي‌فرمايد: مقداري از اين شير را به قاتل من بدهيد. شاعر خيلي زيبا گفت:
به جز از علي كه گويد به پسر كه قاتل من *** چو اسير تو است اكنون، به اسير كن مدارا
هيچ كس مثل علي(ع) نيست. حضرت علي وقتي به مهماني مي‌رفت، غذا نمي‌خورد. هنگامي كه به خانه برمي گشت مقداري غذا مي‌خورد. وقتي آب دهان به او پرتاب مي‌كنند، مي‌رود قدم مي‌زند و خودش را كنترل مي‌كند و بعد بر مي‌گردد. مي‌پرسند: چرا چنين كردي؟ مي‌گويد: مي‌خواستم حركت من فقط براي خدا باشد و براي انتقام از جسارت او نباشد.
2- مشخصات يك كشور اسلامي
شب شهادت آقا اميرالمومنين است. كشور ما كشور علي است و تنها كشوري است كه «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللَّهِ» در اذانش گفته مي‌شود. «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً وَلِيُّ اللَّهِ» نشانه‌ي ملت ما است. رمز ما است. كشور ما كشور علي است. كشورهاي ديگر يك ماه بمباران را قبول نمي‌كنند اما ما هشت سال بمباران را قبول كرديم. ما تربيت شده علي هستيم. ولي كشورهاي ديگر از اين نعمت محروم هستند. ما افتخار مي‌كنيم كه رهبر انقلاب ما فرزند علي است. شب شهادت اميرالمومنين و شب قدر است. در اين شب‌ها بايد خيلي دعا كنيم. ما هرچه داريم از دعا داريم. صدام بيش از ما تانك و توپ داشت. تكنولوژي همه‌ي كشورها خيلي از ما پيشرفته‌تر است. اما آرامشي كه در ايران هست در هيچ كجاي كره زمين نيست. اين آرامش در سايه ذكر خدا و ايمان است. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/28) قلدري صدام بيشتر از ما است. تكنولوژي آمريكا بيشتر از ما است. جمعيت چين بيشتر از ما است. اما هيچ كدام از اينها به اندازه‌ي ما آرامش ندارند. 165 موشك در دزفول افتاد اما مردم آن شهر آرام بودند و رواني نشدند. اگر يكي از اين موشك‌ها در هر كشوري بيفتد، اساتيد دانشگاهي و روان شناس آن دانشگاه رواني مي‌شوند. اين آرامش از كجا است؟ از دعا و ذكر است. «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»
3- معناي دعا
مي‌خواهم يك مقدار راجع به دعا صحبت كنم. پناه خواستن فطري است. اما هركسي به يك نحوي پناه مي‌گيرد. يك نفر به شرق پناه مي‌برد. يك نفر به غرب پناه مي‌برد. يك نفر به پول پناه مي‌برد. يك نفر به زور پناه مي‌برد. اما ما به خدا پناه مي‌بريم. دلها دست خداست. خدا دل را گرايش مي‌دهد. پناه خواستن فطري است. ما نبايد به هيچ كسي جز خدا پناه ببريم. دعا به معني پناه بردن به قدرت بي نهايت است. آنهايي كه خدا را رها كردند به سراغ چه چيزي رفته‌اند؟ بد نيست به آنهايي كه از خدا بريدند، نگاهي بكنيد. راسل مي‌گويد: من معتقد بودم كه همه چيز از خداست. بعد از خودم سوال كردم كه خدا را كي آفريده؟ خدا از كجاست؟ گيج شدم و گفتم: خدا همه را آفريده است. پس خدا از كجاست؟ گيج شدم و دست از خدا كشيدم. از خدا بريدم. گفتيم: پس چيزهايي كه در اطراف ما است چگونه به وجود آمده است؟ مي گويد: همه چيز از ماده است. گفتيم: ماده از كجاست؟ مي‌گويد: ماده از قديم بوده است. گفتيم: خدا از قديم بوده است. كسي كه از خدا بريد به اين جا كشيده مي‌شود. دعا به معني پناه بردن است. كسي كه خدا دارد همه چيز دارد. امام حسين(ع) مي‌فرمايد: «مَا ذَا وَجَدَ مَنْ فَقَدَكَ وَ مَا الَّذِي فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ» (إقبال‌الأعمال/ ص349) هركس تو را پيدا كرد، چه ندارد. هركس تو را ندارد پس چه دارد. دعا به معني پناه بردن به يك قدرت غيبي است. خود دعا عبادت است. لازم نيست كه دعا مستجاب بشود. حرف زدن با خدا خودش يك ارزش است. اگر بوعلي سينا يك جايي نشست، نزد بوعلي سينا نشستن افتخار است. لازم نيست كه هركسي نزد بوعلي سينا برود و پرتغال بخورد. در جوار بوعلي سينا بودن يك ارزش است. كنار نهر آب خانه داشتن ارزش است. حتي اگر آب نهر در خانه نيايد. كنار گل بودن ارزش است گرچه شاخه‌ي گل در خانه‌ي ما نيايد. مگر هركس شيرجه مي‌رود، مي‌خواهد از داخل استخر لنگه كفش بيرون بياورد. شيرجه زدن ارزش دارد حتي اگر داخل استخر چيزي نباشد. گاهي وقت‌ها داريم كه طرف دعا مي‌كند و خدا به فرشته‌ها مي‌گويد: اگر دعاي او را مستجاب كنم، ديگر دعا نمي‌كند. خدا به او نمي‌دهد تا باز هم بيايد. گاهي وقت‌ها كه دعا مستجاب نمي‌شود به خاطر اين است كه او مي‌خواهد ما در خانه‌اش برويم. دعا عمل صالح است. دعا ارزش است، دعا مي‌تواند مقدرات را عوض كند. گاهي وقت‌ها در شب قدر براي شما چيز شري مقدر مي‌شود اما شما با دعا كردن مي‌تواني چيز شر را تغيير بدهي. چراغ قرمز مي‌گويد: نرو. ولي گاهي پليس راه مي‌گويد: با اينكه چراغ قرمز است، من به تو مي‌گويم: برو. حرف پليس بر چراغ قرمز مقدم است. دعا گاهي وقت‌ها جلوي مقدرات را مي‌گيرد.
4- نوع دعا نشانه عقل است
امام باقر(ع) فرمودند: «إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ» (غافر/60) آنهايي كه نسبت به عبادت تكبر مي‌كنند، دعا نمي‌كنند. نوع دعا كردن دليل بر اين است كه آدم چقدر فكرش كار مي‌كند؟ چند راه وجود دارد كه شما بفهميد كه رشد فكري شخص چه طور است. اول مي‌شود كه به او بگوييم: دو تا شعر بخوان. از اينكه اين جوان چه شعري حفظ كرده است، مي‌توان فهميد كه فكر او چطوري است. يعني محفوظات نشان دهنده‌ي فكر آدم است. بعضي وقت‌ها مي‌بيني كه يك جوان قوطي كبريت جمع مي‌كند. بعضي از جوان‌ها تمبر جمع مي‌كنند. محفوظات نشانه‌ي فكر آدم است. دعا نشان دهنده نوع فكر است.
مي‌داني علي(ع) چه مي‌گويد؟ ما وقتي دعا مي‌كنيم، چند درجه دعا داريم. بعضي‌ها مي‌گويند: خدايا بچه‌ام! خانه‌ام! لباسم! ماشينم! دختر و پسر مدرسه‌اي مي‌گويند: امتحانم! كنكورم! نمره‌ي اينها خيلي پايين است كه بيش از خودشان به بالاتر فكر نمي‌كنند. جواب اينها طور ديگري است. بعضي‌ها كه دعا مي‌كنند، مي‌گويند: خدايا به من و به دوستان من و به بستگان من كمك كن. اين يك خورده توسعه دارد و خوب است. يك عده مي‌گويند: خدايا حاجات همه‌ي مردم ايران را برآورده كن. يك عده مي‌گويند: خدايا حاجات كل بلاد اسلامي را برآورده كن.
5- دعاي اميرالمؤمنين
اميرالمؤمنين چه مي‌گويد؟ اميرالمؤمنين در يكي از دعاهايش مي‌گويد: خدايا آنچه در تاريخ گذشته، اوليا تو از تو خواسته‌اند و آنچه مردان خدا از تو مي‌خواهند و آنچه در آينده مردان خدايي كه هنوز متولد نشده‌اند و بعد از تولدشان از تو مي‌خواهند همه را براي همه‌ي ما اجابت كن. اين دعا خيلي مهم است. دعا كردن را بايد از اميرالمومنين ياد بگيريم. به مسجد مي‌رويد تا قلبتان را پاك كنيد. اگر قلب پاك باشد، خدا لطف مي‌كند. اگر ظرفي را بياورند كه كثيف باشد، شما در آن غذا نمي‌ريزيد. مي‌گوييد: اين ظرف كثيف است. با روح آلوده به مسجد نرويم. براي اينكه دعاي شما مستجاب شود، به فكر لقمه‌ي حلال باشيد. حديث داريم اگر مي‌خواهيد دعايتان عملي باشد، عمل هم بكنيد. دعاي بي‌عمل مثل تفنگ بي فشنگ است. كسي كه دعا مي‌كند ولي عمل نمي‌كند مثل سوزني است كه در پارچه فرو مي‌رود ولي نخ ندارد. با اين سوزن چيزي دوخته نمي‌شود.
6- رموز مستجاب شدن دعا
از ديگر رمزهايي كه باعث استجابت دعا مي‌شود، استغفار است. يكي ديگر از شرط‌هاي استجابت دعا حضور قلب با معرفت است. به دعاهاي قرآن توجه كنيم. بخشي از پيروزي ما به خاطر دعا است. صدام آمد و گفت: من سه روزه ايران را مي‌گيرم. همه دولت‌ها هم گفتند: ما به تو كمك مي‌كنيم. اما ما با دست خالي، بدون امكانات لازم بعد از هشت سال روسفيد شديم و صدام روسياه. امام با دست خالي روسفيد شد. شاه با صد كشور حامي روسياه شد. اينها جز با دعا و امداد غيبي ميسر نمي‌شود.
به دعا خيلي توجه كنيد. اصلاً دعا آدم را تخليه مي‌كند. دعا هيجان را مي‌خواباند. دعا به آدم آرامش مي‌دهد چون ذكر خداست. دعا يك معامله با خداست. خدا مي‌گويد: تو به ياد من باش. من خودم به ياد تو هستم، «فَاذْكُرُوني أَذْكُرْكُمْ» (بقره/152) شما به ياد من باشيد، من هم به ياد شما هستم. اگر شما سر نماز بروي و به خدا توجه كني، خدا هم به شما توجه مي‌كند. چرا ما توجه خدا را به خودمان جلب نمي‌كنيم. نماز خواندن ما چقدر ارزش دارد؟ ما ده دقيقه نماز مي‌خوانيم. ما در اين ده دقيقه مي‌توانيم چه كار كنيم؟ ده دقيقه چقدر ارزش دارد؟ مي‌گويد: آقا ده دقيقه به من توجه كن. توجه خدا را جلب كن. يك لحظه آنتن روحت را به طرف خدا بگير. تمام تصويرهاي هستي را جلب كن. آنهايي كه به هركس و ناكسي دل بستند، باختند. دعا در پيروزي انقلاب ما نقش مهمي داشت. اشك‌هايي كه رزمنده‌ها در جبهه ريختند، خيلي نقش داشت. خداوند اراده كرده بود كه به قوم يونس بلا نازل كند. قوم يونس دعا كردند. بلاي قطعي برطرف شد.
پيغمبر ما چند حربه داشت. 1- استدلال و بيان و منطق. 2- معجزه. 3- نفرين و دعا. گاهي وقت‌ها بياييم دعا كنيم. دعا يكي از اهرم‌هاي ايمان است. لازم نيست كه دعا عربي باشد. فارسي دعا كنيد. فرم دعا اين است. گاهي دعاها، دعاهاي فرهنگي است. گاهي دعاها، دعاهاي سياسي است. مثلاً در سوره نسا ببينيد كه دعا چيست؟ دعا فقط اين نيست كه خدايا من را بيامرز. خدايا طاغوت را نابود كن. خدايا ما را از شر ستمگران نجات بده. خدايا توفيق تشكيل حكومت را به ما بده. دعاهاي سياسي در قرآن زياد است. «وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ في سَبيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصيراً» (نساء/75) دعا مي‌كنند كه خدايا ما مي‌خواهين از شر ستمگران نجات پيدا كنيم. خدايا از طرف خودت يك ولي، سرپرست و رهبر تعيين كن. تو ما را ياري كن. رهبر ما را تو تعيين كن. ما را از شر ستمگران نجات بده. اين دعاها در قرآن است. همه‌ي دعاها «رَبِّ اغْفِرْ لي وَ لِوالِدَيَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ لا تَزِدِ الظَّالِمينَ إِلاَّ تَباراً» (نوح/28) نيست. خدايا مرده‌ها را بيامرز و مريض‌ها را شفا بده. بعضي‌ها دعاهايشان در همين حد است. خدايا مرده‌ها را بيامرز و مريض‌ها را شفا بده. البته اين دعا خوب است اما نجات مستضعفين در قرآن آمده است. مثلاً حضرت نوح براي نابودي كفار نفرين مي‌كند «وَ قالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكافِرينَ دَيَّاراً» (نوح/26) حضرت نوح مي‌گويد: احدي از كفار روي كره زمين باقي مگذار. اين نفرين به ستمگران است. اين دعا يك دعاي سياسي است كه در متن قرآن است. در سوره فرقان داريم كه مؤمن چند شرط دارد. جمله آخرش اين است كه مومن مي‌خواهد كشورش الگو باشد. يعني ما مي‌خواهيم ايران كشور نمونه باشد. همه‌ي كشورها بيايند از ما خط بگيرند. فتوكپي ما را بردارند روي آن برنامه ريزي كنند. «وَ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً» (فرقان/74) علامت مومن اين است كه در دعاي خود بگويد: خدايا ايران را كشور نمونه قرار بده. «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً» يعني همه دنيا از ما ياد بگيرند كه مي‌شود طاغوت را سرنگون كرد. مي‌شود احكام خدا را پياده كرد. مي‌شود مستكبرين را فراري داد و مستضعفين را رشد داد. «قالَ رَبِّ انْصُرْني عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدينَ» (عنكبوت/30) خدايا من را بر مفسدين پيروز كن. پيروزي بر مفسدين از دعاهاي سياسي قرآن است. در سوره‌ي بقره داريم كه رزمنده‌ها در جبهه‌ها مي‌رفتند و شمشير مي‌زدند و دعا مي‌كردند. «وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ» (بقره/250) خدايا ما را پيروز كن. خدايا ما را بر قوم كافر پيروز گردان. ما در دعاهايمان از خدا مي‌خواهيم كه ايران يك كشور نمونه در كره زمين بشود. الآن بيشتر دعاها اين شده است كه: خدايا جهيزيه‌ي دختر من درست بشود. خدايا قسط يخچال را بدهم. خدايا بنايي را تمام كنيم. خدايا وام بانكي را بدهيم. البته اين مشكلات مثل تيغ كوچك است كه وقتي در پاي آدم مي‌رود، آدم ديگر نمي‌تواند راه برود. گاهي يك مشكل كوچك جلوي فكر آدم را مي‌گيرد. اين مشكلات هست و من نمي‌خواهم بگويم كه براي مشكلات ريز دعا كنيد.
حديث داريم كه حتي نمك آش خود را از من بخواهيد. بايد براي چيزهاي ريز دعا كنيم اما اين چيزهاي ريز ما را از چيزهاي بزرگ غافل نكند. شما امشب اين دعا را بكنيد. اين دعا سه بار در قرآن آمده است. «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ» (توبه/33) يعني اسلام همه‌ي كره زمين را خواهد گرفت.
براي اينكه كره زمين را بگيريم سه چيز مي‌خواهيم. 1- رهبر مي‌خواهيم كه خدا آن را ذخيره كرده است. امام زمان(عج) رهبر ما است. 2- قانون مي‌خواهيم. قانون دست نخورده داريم. رهبر دست نخورده داريم. فقط يك آمادگي مي‌خواهد. شما امشب دعا كن كه بچه‌هايت بازوي حضرت مهدي باشند. پدر رجايي باور نمي‌كرد كه پسرش رئيس جمهور باشد. پدر مطهري باور نمي‌كرد كه كتاب‌هاي مطهري به زبان‌هاي دنيا ترجمه بشود. دعا كنيم نسل ما از بازوهاي امام زمان باشد. مسائل مهمي در جلوي ما قرار دارند. انقلاب ما روز به روز پيش مي‌رود. در راهپيمايي بيست و دوي بهمن بايد شركت كنيم. امشب سعي كنيد نخوابيد. شب بيست و يكم و بيست و سوم را نخوابيد. قرآن يك آيه دارد كه مي‌فرمايد: هركس مي‌خواهد من او را ببخشم او هم مردم را ببخشد. «وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ» (نور/22)، اگر مي‌خواهيد خدا شما را ببخشد، شما هم مردم را ببخشيد. شما ببخشيد تا خدا هم شما را ببخشد.
«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»
