دعای مکارم الاخلاق – 32، جبران کاستی ها، بدیها و اصلاحگری در کارها

(وَعِنْدَکَ مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ، وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاحٌ، وَ فِیمَا أَنْکَرْتَ تَغْیِیرٌ، فَامْنُنْ عَلَیَّ قَبْلَ الْبَلَاءِ بِالْعَافِیَهِ، وَ قَبْلَ الْطَّلَبِ بِالْجِدَهِ، وَ قَبْلَ الضَّلَالِ بِالرَّشَادِ، وَ اکْفِنِی مَئُونَهَ مَعَرَّهِ الْعِبَادِ، وَ هَبْ لِی أَمْنَ یَوْمِ الْمَعَادِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الْإِرْشَادِ. وَ ادْرَأْ عَنِّی بِلُطْفِکَ، وَ اغْذُنِی بِنِعْمَتِکَ، وَ أَصْلِحْنِی بِکَرَمِکَ)الصحیفهالسجادیهص98
بینندگان عزیزبحث را شب اول رجب شب تولد امام باقرع گوش می‌دهند, که من تولد آن حضرت راتبریک میگویم وهمچنین آمدن ماه رجب را.
که حساب ماههای رجب، شعبان، رمضان از بقیه ماهها جداست، ورجب فصل کار خیر و عبادت است گرچه سال از فروردین شروع میشود ولی اگر به مفاتیح الجنان رجوع کنیم شروع ماهها از رجب است برای کارهای الهی وعبادی، و لذا در قیامت خطاب می‌شود که «این الرجبیون» کجایند آنهایی که از ماه رجب خوب استفاده کردند. رجب آماده باش برای شعبان و آن برای رمضان است.
بحث ما در تفسیر دعای مکارم است که از ماه مبارک رمضان گذشته شروع و انشاءالله می‌خواهیم تا ماه رمضان آینده به پایان برده و در این ماه رمضان بحث تفسیر سورهای را آغاز کنیم ,لذا جملات را خلاصه‌تر می‌گذریم. در دعای مکارم الاخلاق یعنی اخلاق کریمه امام سجادع صفات انسان‌های نمونه را فرموده و آن ده‌ها مورد که یکی ازآن‌ها رسیدیم به این جمله: (وَ عِنْدَکَ مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ)و نزد تو است هر چه از دست رفته جانشین آن.
وخدایا توفیقی عنایت فرما که آنچه تلف کرده جبران کنم، چیز‌هایی که تا حالا از دست رفته، کوزه‌ای افتاده و مقداری از آب آن رفته نگذاریم بقیه آب‌ها تلف و از بین برود، اگر تابحال حجاب خوبی نداشته‌ایم به خاطر کرامت و بزرگی این ماه مردم را اذیت نکرده بلکه خدمات بیشتری ارائه دهیم.
اگر نفری یک خدمت اضافی انجام دهیم می‌شود چهل میلیون. آنچه گذشته، گذشته، از این به بعد مواظب بوده وحواس خود را جمع کنیم. که همه چیز و سر چشمه آن دست خداست که: قرآن می‌فرماید:(وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ)الحجر(21)و هیچ نیست مگر سرچشمه و خزینه آن بهدست خداست که نازل نمی‌کند آن را مگر به مقدار معلوم و مشخص، آنچه از روزی و آب و نعمت به ما می‌دهد مقداری یا کمی از آن است که نزد خود دارد. گفته‌اند: تا ریشه در آب است امید ثمری هست.
هرچه شاخه و برگ‌ها رامی شکنیم ریشه آن به دست خداست، ولی سرنوشت کارها در جبران و ادامه و تلف و جبران به دست ماست، و خداوند هم بر اساس کار ما نعمت داده یا محروم میسازد. قرآن میفرماید:(زاغُوا أَزاغَ اللَّه)الصف(5): منحرف و چپه شوید,خدا هم چپه و منحرف می‌کند.
در جای دیگر می‌فرماید:(وَ إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا)الاسراء(8) برگردید برمی گردم.
در جای دیگر می‌فرماید:(إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ)الرعد(11) اگر تصمیم بگیریم بر ترک عیب‌ها و گناه امداد الهی برای ما حتمی است.
ودرجای دیگر می‌فرماید:(إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُم)الاسراء(7)در جمله بعد می‌فرماید:(وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاح)الصحیفهالسجادیهص98
وبرای چیزی که فاسدشده اصلاحگری کنم، خلاصه ماشین قراضه‌ها را تعمیر و عیب‌ها را بر طرف کنیم.
حضرت سؤال فرمودند: که امیدوارکننده وامیدبخش ترین آیه قرآن کدام است؟ یکی جواب داد: "توبواالی الله جمیعا" و دیگران هم. . . حضرت فرمود: این آیه است که:(إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ)هود(114)
کارهای خوب، کارهای بد راازبین می‌برد، و لذا با امید به این آیه هیچ انسانی در بن بست قرار نمیگیرد ودراسلام هم چنین چیزی نداریم.
حدیث: یکی پرده کعبه را گرفته بود و می‌گفت: ای خدا مرا ببخش، بعد میگفت میدانم مرا نمی‌بخشی حضرت سؤال کرد چرا چنین می‌گویی؟ گفت: رفته‌ام کربلا امام حسین ع را کشته‌ام. حضرت ع فرمود: یاس تو از گناه تو بزرگتر است.
نباید گفت از ما ما گذشته، چه بسیار انسان‌ها که گفتند: برای سواد و یادگیری از ما گذشته، رفتند و موفق شده و مدرک هم گرفتند، آنقدر بازاری داریم که وقتی شکست خورد مایوس می‌شود.
من این حدیث را قبلا هم گفته‌ام: که اگر کسی در شغلی شکست خرد، کارش را عوض کند. گفته‌ام که داروین نابغه در چند رشته شکست خورده تا در رشته علوم پزشکی موفق شد.
بسیاری از نوابغ در بعضی رشته‌ها نا موفق بوده و شکست خورده‌اند، پس بن بست نیست خداوند است که (یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ)الکافی ج2ص432 خداوند بدهی‌ها را تبدیل به خوبی میکند.
مثال: آب کثیف پای درخت و بته، میوه و گل می‌شود، خدائی که اینچنین است بس. . . بعد می‌فرماید: کارهایی که تو منکر و بد می‌دانی تغییر دهم.
فلان آهنگ بد را دیگر گوش ندهیم و فلان کتاب بد، مغز من امانت است به چه دلیل در اختیار فلان خواننده و نویسنده قرار دهم و همچنین فلان رفیق، سیگار، انسان امانت و نعمت را در اختیار دشمن می‌گذارد، این دشمن انسان، فکر وسلامتی است. حال گیرم توانستیم با کلاه برداری وخلاف زیلوها را تبدیل به قالی کنیم آیا این ارزش دارد؟ و از دعاهای ماه رمضان است که:(غَیِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِکَ)مستدرک‏الوسائل ج7ص447بدی حالم را به خوبی خود تغییر بده وخدایا خود می‌توانی و در قرآن می‌فرمایی: (إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَ یَأْتِ بِخَلْقٍ جَدیدٍ) فاطر(16)
اگر خدا بخواهد عده‌ای رامی برد و گروه دیگری را می‌آورد. پس خدایا عیب‌های مرا هم به کارهای خوب جبران کن. خدایا این دست توست، ودر دعا هم داریم که: اگر تا حال اسم من در دفتر بدها بوده حال اسم مرا در دفتر خوب‌ها ثبت فرما. خداوند این کارها راکرده و می‌کند,ولی ما باید عمل مثبت نشان دهیم.
حدیث: خداوند می‌فرماید: اگر شما یک وجب به طرف من بیایید من یک گام به طرف شما می‌آیم.
حدیث: اگر سیلی زده‌ای به ناحق توبه و طرف راهم راضی کنی خداوند هم زود راضی میشود در دعا داریم که: (یا سریع الرضا)إقبال‏الأعمال ص709‌ای کسی که زود راضی می‌شوی. وماه رجب خوب ماهی است که اولیاء در ماه رجب از خداوند عمر طولانی طلب می‌کردند و برای درک فضیلت، بعدمیفرماید: (وَ قَبْلَ الْطَّلَبِ بِالْجِدَهِ) الصحیفهالسجادیهص98قبل از در خواست هر چیز آن را بیابم.
مثال: کلیدی را گم کرده ممکن است با یک نگاه اول پیدا و ممکن است چند ساعت از عمر انسان تلف شود. یک مشتری خوش حساب با پول نقد نه بدحساب نسیه تامن دنبال پول او بدوم.
بعد می‌فرماید:(وَ قَبْلَ الضَّلَالِ بِالرَّشَال)الصحیفهالسجادیه(ع)ص98 چرا اول به فلان بدبین شده و بعد از تحقیق و بررسی زیاد پی به اشتباه خود ببرم بلکه از اول به کسی سوءظن نداشته باشم، به عکس کار ما که اول بدبین شده ونگاه به دختر و پسری عاشق شده بعد می‌گوییم عشقش را ازدل ما بکن، نگاه نکن تا عاشق شوی.
مثال: اول می‌خوریم تا درد دل می‌کنیم بعد می‌رویم دکتر، بعضی چنین هستند، صبح کاهو میخورد میگوید سردی است، بعد دارچین میخورد گرمی شده، خیار میخورد سردی شده، چایی نبات میخورد، گرمی شده هندوانه میخورد، سردی شده، خرما میخورد. بابانخور خوب می‌شود.
مثال: چکی که نباید برود بانک پول به حساب نباشد برگردد، آنقدر بده و بستان در کار نباشد مثال: و فرزند منحرف شده و با سختی و زجر او را هدایت کنم.
بعد می‌فرماید:(وَ اکْفِنِی مَئُونَهَ مَعَرَّهِ الْعِبَاد)الصحیفهالسجادیهص 98 کفایت کن از مخارج ضرر مردم مرا(مَعَرَّهِ)ضرر(مَئُونَهَ)مخارج(الْعِبَاد) مردم… ضررهایی از جانب مردم برای انسان پیش مآید مثل تصادف، جریمه، بیمه، مهمانی‌های بد و. . . البته این به معنای فقط دعا کردن نیست بلکه باید انسان هم عمل و جبران داشته باشد تا خداوند هم عنایت فرماید. بعد می‌فرماید: (وَ هَبْ لِی أَمْنَ یَوْمِ الْمَعَاد)الصحیفهالسجادیه(ع)ص98
رو قیامت در امنیت باشم آنقدر قیامت سخت است که قرآن می‌فرماید:(وَ تَرَى النَّاسَ سُکارى‏ وَ ما هُمْ بِسُکارى‏ وَ لکِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَدیدٌ)الحج(2) مردم را مست می‌بینی و حال این که مست نیستند بلکه عذاب عقل را از سر آن بیرون کرده، و آن روزی که:(خُشَّعاً أَبْصارُهُم)القمر(7) چشم‌ها گریه می‌کند. دست‌ها را به دندان گرفته، که‌ای کاش با فلانی رفیق نمی‌شدم.
(و ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ)السجده(12)(مجرمین)در پیشگاه خدا سر به پیش هستند من سر بلند باشم، وپوست شهادت تماس وپا شهادت رفتن و دست شهادت سیلی و دزدی می‌دهد. جواب می‌شنود:(أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ)فصلت(21)دست من نیست خدا مرا به زبان آورده.
همان خدایی که در دنیا گوشت زبان را به حرف آورد، در قیامت هم دست و پا و. . . را به حرف می‌آورد بعد می‌فرماید: (وَ ادْرَأْ عَنِّی بِلُطْفِکَ)الصحیفهالسجادیهص98با لطف خود خطر را از من دور کن.
درهرمسافرتی نسبت به هر دوری که چهار چرخ ماشین می‌زند خداوند بلا را از ما دور میکند، نسبت به هر دور یک خطر ترکیدن لاستیک و. . . یک الحمدلله آبکی شاید آخر آن بگوییم، و نسبت به هر انی که با وارد شدن خون به قلب ممکن است لخته شود. یک لحظه فیلم دوربین تمام شود دیگر عکس بر نمی‌دارد و یک لحظه حافظه گرفته شود اسم خود را هم فراموش می‌کنیم، چشم یک نعمت نیست بلکه آن به آن نعمت است، و هر عکس دوربین یک نعمت و هرکلمه و هر دور چرخ ماشین یک نعمت، و خدایا هر بلاءآسمانی و زمینی(مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُم)بحارالأنوارج9ص16و همه شرور را از ما دور کن و فتنه‌ها، و در انقلاب چقدر فتنه از ما دور شد، بگویند مشکلات است، بله هست، تورم، گرانی، ولی باید دید در طول انقلاب چه کسی کمک ما کرده، شخصی اسمش "مخفی " بود، دیدند لاغر رنگ پریده هست پرسیدند چرااین گونه‌ای؟ گفت: من باید مرده باشم خوب است که اینچنین هستم، گفتند چرا؟ گفت: هر کس به دوستش نامه می‌نویسد دارد که: "مخفی "نماند، باز خوب است که من مانده‌ام، منتهی رنگم پریده.
از روز اول همه گفتند: جمهوری اسلامی نماند و تحریک صدام و جنگ تحمیلی برای این بودکه نماند، ولی مانده بامشکلات، البته بعضی از مشکلات هم مربوط به خود ماست، مثلا کار هست ولی استخدام و میز می‌خواهد وگر نه جوان‌ها می‌توانند مشکل مسکن را حل کنند، بایددیدقدرت واستعدادجوان کجاصرف می‌شود. البته ورزش راهم من دوست دارم و هم کارخوبی است.
 مقام معظم رهبری فرمود: "ورزش برای بزرگ سالان واجب است و برای جوانان لازم.
البته بعضی از کارها زشت است که رنگ قرمز و آبی، جسارت، توهین، سبک کاری و. . .
از آن هابپرسیم، سواد، کتاب، خانه داری و مشکل دیگری نداری، مقداری که لازم است , باید نسبت به جوانی و تلف کردن عمر بیشتر فکر کنیم. بعد می‌فرماید: (وَ أَصْلِحْنِی بِکَرَمِکَ)الصحیفهالسجادیهص98
اصلاح یک مسأله کلی است، مانند اصلاح در عقاید، اجازه ندهید در کشور امام زمان(عج) اشکالی در ذهن داشته باشی و بماند، اصلاح در اخلاق، خود را بی عیب ندانیم، و همه قابل اصلاح هستیم.
حدیث: حضرت زهرا(س) می‌فرماید: همه دستورات و احکام اسلام برای اصلاح است.
(فَجَعَلَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلَاهَ تَنْزِیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ، وَ الزَّکَاهَ تَزْکِیَهً لِلنَّفْس)بحارالأنوارج29ص223
خداوند قرار داده ایمان را برای دوری از شرک، و نماز برای پاکی شما از کبر و غرور، و زکات را برای تزکیه نفس، در نماز روزی بار بالاترین نقطه بدن یعنی پیشانی را بر روی خاک می‌گذاری تا گرفتار غرور نشوی وزکات برای اصلاح و دوری از بخل است، زمانی که انسان با دست خود بخش از مال خود رامی دهد. دردعایی که مربوط به امام زمان(عج)است درباره اصلاح آمده:
-اصلاح فرد و شخص: (اللهم ارزقناتوفیق الطاعه و بعدالمعصیه و صدق النیه و عرفان الحرمه واکرمنا المصباح‏للکفعمی) ص280 خدایا روزی‌ام کن طاعت خود را، و دوری ازمعصیت وراستی درنیت وشناخت حرام، بزرگی‌ام بخش.(بالهدی والاستقامه، واملأقلوبنا بالعلم والمعرفه، طهر بطوننا منالحرام والشبهه، واکفف ایدینا"در هدایت و استقامت بر آن، دلم را پر از علم و عرفان کن، شکم ما را از حرام و مال شبهه پاک گردان، و دستانمان عن الظلم والسرقه، واغضض ابصارناعن الفجور والخیانه، و اسد اسماعنا عناللغو والغیبه) ما را از ظلم و دزدی باز دار، باز دار چشمانمان را ازبدی و خیانت در نگاه، و باز دار گوشهایمان را از بیهوده و غیبت.
-اصلاح اجتماعی:(و تفضل علی علمائنا بالزهد والنصیحه و علیالمتعلمین بالجهد والرغبه وعنفرما)بر دانشمندان ما به ساده زیستی و خیر خواهی، عنایت بر دانشجویان به تلاش و رغبت در دانش «و علی المستمعین بالاتباع والموعظه» و توفیق بر شنوندگان به تبعیت و نصیحت خواهی.  گاهی افراد جوی می‌نویسند و می‌گویند و گوش می‌دهند برای فتنه کردن.
حدیث: حضرت امیر(ع) سخنرانی می‌فرمود و حسن بصری سریع می‌نوشت، حضرت(ع)فرمود: تو سامری هستی، سامری از طلاها و آثار رسول چیزهایی را گرفته و کذلک سولت لی نفسی و چیزهایی را برای گمراهی مردم ساخت، ساخت و بافت و تو هم سوژه‌هایی را از من گرفته و با افکار قاطی , جمعیتی را همراه خود می‌کشانی.
بعد می‌فرماید:(و علی مشایخنا بالوقار والسکینه و بزرگسالان ما را وقار و آرامش عطا فرما، و جوانان را حال توبه، و زن‌ها ئ دختران ما را حیا و عفت و وعلی الغزاه بالنصر والغلبه اغنیاء)
ما را روح بزرگ که از مال بگذرند، و فقرارا صبر، و بر رزمندگان یاری و پیروزی، مسئولین و امراءرا عادل قرار بده، و رعیت و مردم را با انصاف.
-اصلاح خانوادگی: در این باره آیه‌ای در قرآن که می‌فرماید: "و ان خفتم. . . این در باره اختلافات خانوادگی است که آمار طلاق بالارفته حال اگر سه دقیقه پنج دقیقه شد تلویزیون آن را قطع نکند.
(وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَیْنِهِما فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ یُریدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُما)نساء(35) اگر ترسیدید که فاصله و اختلاف زن و شوهر را، پس سریع برانگیزید حکمی و داوری از زن و حکمی ازمرد، اگر اراده اصلاح داشته باشید خداوند توفیق داده و کمک می‌فرماید بر اصلاح آن‌ها. . . این آیه حدود 20 نکته دارد.
نکته‌هایی در باره این آیه: (که تا قبلا و 12 نکته جدید پیدا کرده ام)
اگر دبیر و یا طلبه‌ای است یادداشت کرده و دل برای قرآن بسوزانیم که یک آیه با 20کلمه نکته که تازه من با سوادی هم که ندارم و طلبه عادی، چه کسی می‌تواند جمله‌ای بگوید که با 15 حرف نکته داشته باشد. 
1-(إِنْ)یعنی اختلافات طبیعی است و خیلی وحشت نکنید چون نفرمده «واذا» یا «ولو» که اگر می‌فرمود یعنی هیچ اختلافی نیست و با «اذا» یعنی در همه خانواده هااختلاف هست با «ان» یعنی درصد.
2-(خِفْتُمْ) یعنی اگر می‌ترسید یعنی بدون دلیل دخالت در زندگی‌ها نکنید و تجسس هم نداشته باشید(دخالت درزندگی به توچه؟ می‌فرماید اگر نگران شدید فضولی کنید، خوف فضولی ممنوع است، قبل از ترس فضولی ممنوع)
3- «خفتم» یعنی علاج واقعه راقبل از وقوع باید کرد، یعنی نگذارید کارد به استخوان برسد و کار از کار بگذرد و بعداقدام کنید.
4-(تُمْ) درکلمه(خِفْتُمْ) یعنی باید جامعه احساس مسئولیت کند نه فقط اگر والدین ترسیدند از اختلاف، پس جامعه در مقابل عروس و دامادها مسئول است.
5- "شقاق "یعنی: عروس و داماد یک روح در دو پیکرند، چون نمی‌فرماید: "اختلاف "ین دو نفر است ولی یکی که دوتا می‌شود می‌گن شقه گوشت. مثل: شقه گوشت که یکی بود و دو تا شد. می فرماید: اینها که یکی بودند چرا دو تا شدند، حق این است که یکی باشند.
مثال: یکی گفت: ارتشی و سپاهی دو لشکر الهی، بلکه یک لشکر الهی چرا دو تا.
6- «فاء» در کلمه(فَابْعَثُوا) یعنی سریع جلو مشکل جدایی را بگیرید و اقدام کنید. نفرموده: بعضی ممکن است بگویند به ما چه مربوط است لذت‌ها را با هم و مشکلات را هم با هم باشند، بعضی انگیزه برای اقدام در رفع اختلاف ندارند.
7-(فَابْعَثُوا) یعنی انگیزه ایجاد کن برای اینکه بعضی افراد برای این کارها انگیزه لازم را ندارند.
8-(حَکَما) نه "حکام " شور ندهید و کاروان راه نیندازید، یکی بس است از فامیل زن و یکی از فامیل مرد، چون بعضی از مراسم بله برون به اندازه عقد جمع می‌شوند، کمک باشد یکی کافی است.
9-(حَکَما) حقوق مساوی در مرد و زن هم هست، مثل این مورد البته در ارث مرد دو برابر دارد.
10-(مِنْ أَهْلِهِ)چرا از فامیل
الف: سوز دارد، دادگاه بیرونی سوز ندارد.
ب: سریع است، با ترافیک هم دو ساعته می‌رسد.
ج: خرج ندارد، بی هزینه یا کمک هزینه است با ییییک بشقاب میوه.
د: آبروریزی ندارد، درون گروهی است و کسی متوجه نمی‌شود.
ه: دقیق است، چون اخلاق همدیگر را می‌شناسند.
این دادگاه خانوادگی بر دادگاه بیرون امتیاز دارد.
11-(إِنْ یُریدا إِصْلاحاً) هر دو داور باید هدف و اراده اصلاح داشته باشند، و بی طرف باشند نه اینکه هرنماینده‌ای به نفع طرف خود حکم کند، او می‌کشید و من می‌کشیدم اگر باشد بیشتر فتنه می‌شود.
12-(یُوَفِّقِ اللَّهُ): اگر نیت خوب و اصلاح داشتیم خداوند امداد می‌کند، می گویند چکار کنیم خدا توفیق داده وحرفها اثر کند، کلیدش این است که نیت خوب داشته باشیم تا خداوند امداد وکمک فرماید، و این مربوط به حسن نیت ماست.
حالا آخرین نکته اینکه لحن آیه این بود که از فتنه شروع و به طرف آشتی بروید.
خود آیه هم از فتنه م "شقاق " شروع کرده و به اصلاح وتوفیق پایان یافته محتواو الفاظ هماهنگ است.
امام سجاد(ع)می فرماید: به من توفیق بده تا اصلاح کنم.
اصلاح شخصی، اجتماعی، خانوادگی
خدایا: به حق محمد و ال محمد ما را در خط اهل بیت(ع)قرار بده
خدایا: تمام برکات رجب و شعبان و رمضان را نصیب تمام مابفرما.
خدایا هر چه از دست ما رفته، توفیق جبران رحمت بفرما.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته