وظایف حکومت در قرآن
موضوع: وظایف حکومت در قرآن
تاریخ پخش: 74/11/22
بسم الله الرحمن الرحیم
بحث این جلسه در روز شهادت آقا امیرالمؤمنین است که امسال با روز بیست و دوم بهمن مصادف شده است. در این جلسه چند جملهای در مورد امیرالمومنین صحبت خواهیم کرد. مقداری هم در مورد وظایف حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن و امیرالمومنین صحبت میکنیم.
1- علی مظلوم تاریخ
امیرالمؤمنین مظلوم تاریخ است. پیغمبر ما 63 ساله بود که قرار شد با کاروانی به مکه بروند. اعلام کردند که هرکس میخواهد به مکه برود، چه بهتر است که به مدینه بیاید و با کاروان پیغمبر برود. در تاریخ همه اینها نوشته شده است. در تاریخ ریز مسائل ثبت شده است که پیغمبر چه روزی حرکت کرد. کجا ایستاد. کجا حرکت کرد. کجا نماز صبح را خواند. در تاریخ مسیر حرکت پیغمبر را مو به مو نوشتهاند. ولی بسیاری از جنایتکاران تاریخ آن قسمت که پیامبر از سفر برمی گردد و در غدیر خم علی ابن ابیطالب را به عنوان جانشین خود منسوب میکند را حذف کردهاند. میخواهند بگویند: که اصلاً غدیری وجود نداشته است. این مظلومیت نیست؟ تمام کارهای پیغمبر را ثبت کردهاند اما هیچ حرفی از غدیر خم نزدهاند. بزرگترین جنایت همین است و از این بالاتر نیست. البته عدهای از اهل سنت و شیعه بودند که تمامی حوادث را نوشتهاند. اینها افراد با تقوایی بودند. انصافاً عدهای از اهل سنت به تاریخ خیانت نکردند.
علی ابن ابیطالب مظلوم تاریخ است. قبر علی ابن ابیطالب صد سال مخفی بود. معلوم نبود که ایشان کجا دفن شده است. حدود صد سال در خطبهها به امیرالمؤمنین ناسزا گفتند. بخشی از نامهی معاویه در «نهج البلاغهی ابن ابی الحدید» آمده است. امام که شهید شد. دو تا از فرزندان او را هم شهید کردند. همهی امامان ما شهید شدند. فقط حضرت مهدی(عج) شهید نشده است. ده نسل را کشتند. در میان اصحاب پیغمبر، تنها اصحابی که یک لحظه رو به بت نکرد، علی ابن ابیطالب بود. چون در ده سالگی ایمان آورد. لذا در مورد علی(ع) میگویند: «کَرَّمَ اللهُ وَجْهَهُ» یعنی خداوند صورت او را گرامی داشت. حتی برای یک لحظه هم رو به بت نیاورد، ولی دیگران سابقهی بت پرستی طولانی داشتند. گرچه بعدا ایمان آوردند و جزء مومنین و مهاجرین و سابقین شدند، اما در سابقهی آنها بت پرستی بوده است. در جنگ احد از دام تا دم همه فرار کردند. تنها کسی که فرار نکرد، علی ابن ابیطالب بود. یک خانمی هم در این جنگ بود که ایشان هم فرار نکرد. البته این خانم حضرت زهرا نبود.
تنها کسی که جای پیغمبر خوابید، علی ابن ابیطالب بود. این از کمالات حضرت علی است. ما افتخار میکنیم که شیعهی علی هستیم. علاقه به علی و شیعهی علی امتیاز است. تنها کسی که جای پیغمبر خوابید، علی ابن ابیطالب بود. تنها کسی که سوره برائت را برای کفار خواند، حضرت علی(ع) بود. چون سوره برائت نارنجک است و بسم الله هم ندارد. همه سورهها به غیر از سورهی برائت بسم الله دارند. اگر کسی بخواهد نارنجک بیندازد، نمیگوید: رحمت! نارنجک با رحمت جور در نمیآید. سوره برائت نارنجکی است که خدا میخواهد در دل مشرکین پرت کند. مشرکین نجس هستند. بت پرستان حق ورود به مسجد الحرام را از امسال ندارند. خدا از مشرکین بیزار است. پیغمبر از مشرکین بیزار است. خواندن سورهی برائت مرد میخواهد. لذا پیغمبر اسلام(ص) چند دفعه این سوره را به افرادی داد تا بخوانند اما نتوانستند. بالاخره علی ابن ابیطالب این سوره را خواند. تا پیغمبر زنده بود، علی ابن البیطالب خطبه نخواند. این خیلی مهم است. تمام خطبههای نهج البلاغه بعد از رحلت پیغمبر بوده است. تا پیغمبر زنده بود ایشان خطبه نخواند. از این کار میفهمیم که تا استاد زنده است، شاگرد حریم را نگه دارد.
روز بیست و یکم شهادت امیرالمؤمنین است. چرا علی ابن ابیطالب در کعبه متولد شد؟ چون مردم به سوی کعبه نماز میخوانند. خدا علی را در کعبه گذاشت تا هرکس به کعبه توجه میکند، به علی هم توجه داشته باشد. گاهی آدم وقتی به خانه میرود و میبیند که کسی در خانه نیست، یک یادداشت میگذارد و اعلام میکند که من بیرون از خانه هستم. سعی میکند که یادداشت را هم در جای خوبی بگذارد که شخص در اولین فرصت نگاهش به آن بیفتد. مثلا آن را به لامپ آویزان میکند. چون اگر کسی به خانه بیاید و لامپ را روشن کند، اگر قسمتی از نور خانه تاریک باشد سریع متوجه نور میشود و به لامپ نگاه میکند. لامپ مسلمانها کعبه است که همه به او توجه میکنند و روزی پنج بار برای نماز مقابل آن میایستند.
علی ابن ابیطالب در کعبه متولد شد که توجه همه را به سوی کعبه جلب کند. علی(ع) مقام خیلی بالایی دارد. در این شبها من هرچه قدر از علی بگویم، کم گفتهام. ما نمیتوانیم از او بگوییم. روز شهادت امیرالمؤمنین است. چه خوب است که در دانشکدههای ما به خصوص رشتههای حقوقی و سیاسی، خطبههای حضرت تدریس شود. من بسیاری از کتابهای دانشکدهی مدیریت، دانشکدهی حقوق و دانشکدهی علوم سیاسی را خواندهام. نامههای حضرت امیر را باید متن درسی قرار داد. بزرگترین خطبهها و نامههای حضرت امیر مسائل سیاسی است. آرزوی ما این است که حکومت ما پرتویی از حکومت امیرالمومنین باشد. ما نمیتوانیم مثل او بشویم. امیرالمومنین فرمود: شما نمیتوانید مثل من بشوید. بیست و دو بهمن روز پیروزی ما است. ما در زیر سایهی علی ابن ابیطالب به پیروزی رسیدیم. رهبر ما فرزند علی بود و امت ما در خط علی ابن ابیطالب بودند. ما حزب نداشتیم همانطور که علی ابن ابیطالب حزب نداشت. ما فقط یک رهبر مخلص داشتیم. چطور شد که ما در بیست و دوم بهمن پیروز شدیم؟ علی ابن ابیطالب پسری به نام امام حسین دارد. امام حسین فرمود: خون بر شمشیر پیروز است. یعنی با عمل ثابت کرد که بنی امیه شمشیر دارد و حسین خون دارد و خون بر شمشیر پیروز است. امام هم این خط را گرفت و به مردم گفت: مردم ایران نگویید: شاه تانک و توپ و مسلسل دارد. توپ و تانک و مسلسل دیگر اثر ندارد. همین شعار که میگویید درست است. شما درخط حسین باشید که حسین با عمل ثابت کرد که خون بر شمشیر پیروز است. رمز پیروزی ما در بیست و دوم بهمن خطی بود که امام ما از امام حسین(ع) گرفت. حالا که به حکومت رسیدیم چه کنیم؟ بیست و دوم بهمن روز پیروزی ما و روز شکست دشمن است. ایام الله است. یکی از شرح وظایف انبیاء این است. خدا به پیغمبرش میگوید: «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ» (ابراهیم/5) ایام الله را به یاد مردم بیاور.
علامه طباطبایی ایام الله را در تفسیر معنا میکند. کلمهی ایام الله در قرآن آمده است. ایام الله روزی است که مومنین به عزت برسند و کفار به هلاکت برسند. روزی است که کفر سرنگون شود. ایام الله روزی است که مسلمانها نجات پیدا کنند. بیست و دوی بهمن هم روز عزت ما و هم روز سقوط رژیم است.
2- وظایف حکومت اسلامی در قرآن
حالا ببینیم که قرآن وظایف حکومت اسلامی را چه طور تعیین میکند. قرآن میفرماید: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْض ِ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّکاهَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَهُ الْأُمُورِ» (حج/41) مومنین کسانی هستند که وقتی قدرت به دست گرفتند و در بیست و دوم بهمن پیروز شدند: (وظایف حکومت:) 1- «أَقامُوا الصَّلاهَ» 2- «آتَوُا الزَّکاهَ» 3- «أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ» 4- «نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ» اینها در رأس وظایف میباشد. ما باید این اهداف را پیاده کنیم. نیروهای نظامی امنیت را فراهم میکنند. «مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْئاً» (نور/55) امنیت برای چیست؟ «أَمْناً یَعْبُدُونَنی» ما برای عبادت امنیت میخواهیم. «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْض» در قرآن چند بار «مَکَّنَّاهُمْ» آمده است. «مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْض» طاغوت قدرت را بدست میگیرد. «وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ» (بقره/205) وقتی طاغوت ولایت را بدست گرفت، سعی میکند که در زمین فساد کند و نسلها را به نابودی بکشاند. «أَقامُوا الصَّلاهَ» کشور ما همیشه با نماز بوده است. ما باید از خدا تشکر کنیم. نماز چیست؟
شخصی به امام صادق گفت: ای امام هرچه راجع به حج سوال میکنند، باز هم حرف نو داری و حرفهایت تمام نمیشود. مگر حج چقدر مسئله دارد؟ امام صادق(ع) دوباره برای آن مرد اهمیت حج را توضیح دادند. حج با تمام اهمیتش قبلهی نماز است. یکی از شرایط نماز قبله است.
مقام معظم رهبری در پیام امسالشان برای اجلاس نماز فرمودند: اگر همین نماز درست انجام بشود، تدریجاً همه کارهایمان درست میشود. نمازگزار نمیتواند دزد باشد. اگر دکمه و نخ لباس غصبی باشد، نماز باطل است. من با دادستان چهار استان بزرگ صحبت کردم و متوجه شدم که اکثر مجرمین آنهایی هستند که از نماز بریدهاند. نماز خیلی مهم است. اگر ما تمام خدمات را ارائه بدهیم، یعنی به تمام خانهها ماشین بدهیم و اتوبان، بلوار، پل و مترو بسازیم، شرط قبولی آن نماز است.
امیرالمؤمنین به استاندار فرمود: «وَ اعْلَمْ أَنَّ کُلَّ شَیْءٍ مِنْ عَمَلِکَ تَبَعٌ لِصَلَاتِکَ» (نهجالبلاغه/ نامه 27) بدان که تمام اعمال و کارهای تو تابع نماز است. من گاهی وقتها غصه میخورم که همه حرکتهای یک مسئول مملکتی را نشان میدهند اما نمازی که ایشان آن چنان با شکوه میخواند، نشان نمیدهند. تمام کارهای ما تابع نماز است. پلیس جلوی شما را میگیرد و میگوید: گواهینامه رانندگی شما را ببینم. اگر شما هر نوع گواهینامه را نشان پلیس بدهید اما گواهینامهی رانندگی را نشان ندهید نمیگذارد که شما بروید. نماز بهترین هدیه است. شما روز بیست و یکم میخواهید هدیهای برای امیرالمؤمنین بفرستید. چه کار میکنید؟ بلند شوید و دو رکعت نماز بخوانید. بگویید: خدایا ثواب نماز من هدیهای برای روح امیرالمؤمنین باشد. بهترین هدیه به شهداء و زندها نماز است. امیر المومنین یک برادر به نام جعفرطیار دارد که در جنگ موته دو دست او مثل حضرت ابوالفضل قطع شد. پیغمبر میخواست به او هدیه بدهد. گفت: جعفر تو خیلی زحمت کشیدی. بنیانگذار اسلام در آفریقا بودی. قهرمان جنگ موته بودی و من میخواهم به تو هدیهای بدهم. بعد گفت: هدیه تو نماز جعفر طیار است و نماز هدیهای به زنده و مرده است.
من اگر ثوابی دارم، برای امیرالمومنین است. من چیزی ندارم که هدیه کنم. یا امیرالمؤمنین این حرف را میزنم که ملت عزیزم بشنوند.
شراب چند نوع ضرر دارد: شراب به کلیه، قلب و دستگاه گوارش آسیب میرساند. قرآن میگوید: شراب نخور. هیچ کدام از این ضررها در قرآن گفته نشده است اما گفته است: «یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاهِ» (مائده/91) شراب تو را از نماز باز میدارد. هر کاری که ما را از نماز باز بدارد، بد است. اگر تجارت تو را از نماز بازدارد، بد است. اگر یک فیلم تو را از نماز بازدارد، بد است.
مسئله نماز خیلی مهم است. نماز انس با معبود است. نماز دل سپردن به خداست. نماز فریاد عشق است. نماز رمز این است که خدایا من تو را دوست دارم. کسی که نماز نمیخواند خدا را دوست ندارد. اگر کسی خدا را دوست داشته باشد، با او حرف میزند. چطور ما خدا را دوست داریم ولی نمیخواهیم با او حرف بزنیم؟ نماز میزان عبودیت است. من خواهش میکنم که در روز شهادت امیرالمؤمنین با هم قراری بگذاریم که نماز را با جماعت بخوانیم. نماز را اول وقت بخوانیم. برای نمازهایمان برنامه ریزی کنیم. من خواستم که این مسئله را در یک روز مهم بگویم که بیشتر به آن فکر کنید. سعی کنیم با نماز آشنا بشویم. در هر خانهای یک کتاب نماز باشد. پیامبر(ص) میفرماید: «الصَّلَاهُ مِیزَانٌ مَنْ وَفَّى اسْتَوْفَى» (کافی/ ج3/ ص266) میزان نماز است. بدون نماز ما چطور بفهمیم که این فرد متعهدی هست یا نه؟ اگر کسی ریش داشته باشد، ما میتوانیم بگوییم که این فرد خوبی است؟ علامت تعهد و تعبد این است که چقدر با خدا رابطه داریم. ما با کسی که نماز نمیخواند، نباید دوست بشویم. حدیث داریم چرا با کسی که لطف خدا را نادیده میگیرد و در برابر خدا شکر نمیکند، دوست هستی؟ او لطف تو را هم نادیده میگیرد. اگر کسی اهل نماز نیست، دخترتان را به او ندهید. کسی که در نماز جمعه و نماز جماعت نمیآید را ترک کنید. کسی که امت را ترک کرده است، رها کنید.
3- پرداخت کردن زکات
حالا که حکومت را گرفتید و در بیست و دوم بهمن پیروز شدید زکات بدهید. من حدیثهایی که مربوط به زکات است و در جامع الاحادیث است را شمردهام. سه هزار و صد و پنجاه و پنج حدیث جدید در جامع الاحادیث است که مربوط به مرحوم آیت الله بروجردی است. ما اگر زکات داشته باشیم دیگر نیازی به جشن عاطفهها نداریم. کشاورزها قرار بگذارند و بگویند: خدایا امسال زکات مالم را میدهم. داریم اگر کسی زکات ندهد وقت مردن میگویند: تو باید مثل یهودیها یا مسیحیها از دنیا بروی. تو مسلمان نیستی. پیغمبر پنج نفر را از مسجد بیرون کرد. گفتند: یا رسول الله! چرا اینها را بیرون میکنی؟ فرمود: اینها نماز میخوانند اما زکات نمیدهند. پیامبر(ص) فرمود: «إِذَا مُنِعَتِ الزَّکَاهُ مَنَعَتِ الْأَرْضُ بَرَکَاتِهَا» (کافی/ ج3/ ص505) حدیث داریم اگر زکات ندهید، زمین برکات خودش را از شما منع میکند. امام صادق(ع) میفرمایند: «إِذَا أُمْسِکَتِ الزَّکَاهُ هَلَکَتِ الْمَاشِیَهُ» (منلایحضرهالفقیه/ ج1/ ص524) اگر زکات ندهید، چهارپایان شما میروند. امیرالمومنین(ع) فرمود: «الْمَاعُونُ الزَّکَاهُ الْمَفْرُوضَهُ وَ مَانِعُ الزَّکَاهِ کَآکِلِ الرِّبَا وَ مَنْ لَمْ یُزَکِّ مَالَهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ» (بحارالأنوار/ ج93/ ص29) کسی که زکات نمیدهد مثل کسی است که ربا میخورد و ربا خوردن مثل زنای با مادر است. در جامعهی ما کم کم دارد این فکر پیدا میشود. میگویند: من یک میلیون تومان به شما میدهم و ماهی چهل تومان میگیرم. این کار ربا است و حرام است. یک درهم ربا، جنگ با خدا است. مواظب باشیم که لقمهی حرام نخوریم.
امام صادق(ع) فرمود: «مَنْ مَنَعَ الزَّکَاهَ وُقِفَتْ صَلَاتُهُ حَتَّى یُزَکِّیَ» (کافی/ ج3/ ص504) اگر کسی اول زکات بدهد و بعد نماز بخواند نمازش قبول است. اگر زکات نداد نمازش هم قبول نیست. امام صادق(ع) فرمود: «وَ مَانِعُ الزَّکَاهِ یَضْرِبُ عُنُقَهُ» (کافی/ ج6/ ص503) در بعضی از جاها اگر زکات ندهند، میشود جنگ کرد. پیامبر(ص) فرمود: «إِذَا عَمِلَتْ أُمَّتِی خَمْسَ عَشْرَهَ خَصْلَهً حَلَّ بِهَا الْبَلَاءُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا هِیَ قَالَ إِذَا کَانَتِ الْمَغَانِمُ دُوَلًا وَ الْأَمَانَهُ مَغْنَماً وَ الزَّکَاهُ مَغْرَماً» (خصال صدوق/ ج2/ ص500) اگر کسی زکات را ضرر بداند، خداوند بر او بلا نازل میکند. کشاورزان عزیز ما زکات خود را بدهند.
یکی از استاندارها میگفت: زکات استان ما در یک سال پنج میلیارد تومان میشود. شما میدانید که با این پنج میلیارد تومان میتوان جهیزیهی دخترهای فقیر را تهیه کرد. میدانید که با این پول میشود کلی دانشگاه ساخت. زکات مال خود را بدهید. الان هفده سال از انقلاب میگذرد. قرآن میگوید: حالا که حکومت را بدست گرفتید و پیروز شدید، زکات مال خود را بدهید و نماز هایتان را به موقع بخوانید. «وَ أَوْصانی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیًّا» (مریم/31) عیسی میگوید: من مأمور به نماز و زکات هستم. زکات امتحان است. «قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوالِکُمْ بِإِخْرَاجِ الزَّکَاهِ» (عیونأخبارالرضا/ ج2/ ص88) زکات وسیلهی آزمایش است. کسی که زکات نمیدهد از امتحان موفق بیرون نمیآید. اگر زکات بدهید، به موقع باران میآید. حالا که جمهوری اسلامی گندم را میخرد، وضع مالی شما بهتر شده است. پس زکات مالتان را بدهید. کشاورز عزیز نور از خداست، باران از خداست. زمین از خدا است. فقط کشاورزی از تو است. باید سهم خود را بدهی. افرادی لحظهی مردن میگویند: «رَبِّ ارْجِعُونِ» (مومنون/99) خدایا مرا برگردان. قول میهم که کار خوب بکنم. آنها کسانی هستند که زکات ندادند. هنگام مردن میبینند که وضعشان بد است، برای همین التماس میکنند.
حدیث داریم که زیر بنای اسلام زکات هست. پیامبر(ص) فرمود: «الصَّلَاهُ عَمُودُ الدِّین» (أمالی طوسی/ ص529) نماز پایه دین است. دین که یک پایه ندارد. زکات پایهی دین است. کلمهی زکات 32 بار در قرآن آمده است. کلمهی برکت هم32 بار آمده است. یعنی زکات با برکت برابر است. خیلی از دامداران ما نباید زکات بدهند. چون پول علف میدهند. دین ما دین خوبی است. میگوید: اگر پول علف میدهی، نباید زکات بدهی. میگوید: اگر پول آبیاری میدهی، از هر بیست کیلو محصول، یک کیلو بده. اگر آبیاری آن دیمی است از هر ده کیلو محصول، یک کیلو بده. یعنی خدا مراعات حال مردم را کرده است. کلمهی زکات و برکت32 بار در قرآن آمده است. یعنی برکت با زکات برابر است. 28 بار زکات در کنار نماز آمده است. «یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ» (مائده/55) امیرالمؤمنین میگوید: بدان تمام کارهای تو تابع نماز است. «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمینَ» (آلعمران/96) خدا وقتی میخواهد طرح کره زمین را بزند اول کعبه را رسم میکند و براساس کعبه زمین را رسم میکند. به امید روزی که مهندسین نقشه برداری ما تمام کارهای خود را طبق نقشهی مسجد جلو ببرند. مهندسین شهر ما بگویند: اینجا مسجد است. این مسجد باید از هر پنج طرف به خیابان راه داشته باشد. اول مسجد را درست کنیم و بعد بر اساس آن پادگان را بسازیم. حالا که حکومت را بدست گرفتهاید نماز را به پا دارید و زکات بدهید. حدیث داریم که اگر مردم زکات بدهند، دیگر هیچ گرسنهای روی کره زمین وجود نخواهد داشت.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»