تفسیر سوره همزه

موضوع: تفسیر سوره همزه
تاریخ پخش: 75/11/17

بسم الله الرحمن الرحیم

1- سختی‌ها و تلخی‌ها هم سرچشمه رحمت و هم عامل رشد است
بنام خداوند بخشنده مهربان مهربانی خداوند همه‌اش به دادن نیست گاهی گرفتنی‌ها هم روی لطف است یعنی گاهی لطف خداست که نعمتی را می‌گیرد. حدیث داریم َقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «لَوْ لَا ثَلَاثَهٌ فِی ابْنِ آدَمَ مَا طَأْطَأَ رَأْسَهُ شَیْ‌ءٌ الْمَرَضُ وَ الْمَوْتُ وَ الْفَقْرُ وَ کُلُّهُنَّ فِیهِ وَ إِنَّهُ لَمَعَهُنَّ وَثَّابٌ» (الدعوات راوندى/ص‌171) اگر سه چیز نبود انسان خیلی گردن کلفتی می‌کرد. مرگ و مرض و فقر. خوب است که انسان گاهی عاجز باشد اگر خال مشکی روی صورت نبود انسان خوشگل نمی‌شد برخی از زیبایی خوشگل‌ها به خاطر خالِ بغل لب‌شان است به خال نگاه نکن که سیاه است همین سیاهی توی آن سفیدی شکل را زیبا می‌کند. نگو لیمو ترش است ارزش لیموناد به ترشی لیمواش است یعنی همین لیموترش در لیموناد نقش مثبت دارد همین خال مشکی در صورت نقش زیبایی دارد در دید ما در جهان بینی الهی با ایمانی که ما داریم این است که تلخی‌ها هم وسیله شیرینی است.
اگر گفتیم خدا رحمان است و رحیم یک کسی نگوید بابا پدرم درآمد خودم اینطور بچه‌ام اینطور همسرم اینطور درسم اینطورِ. همسایه‌ام اینطورِ. فشار تاریکی است که ادیسون برق را بوجود می‌آورد. تلخی مرض است که علم داروسازی را بوجود می‌آورد. زمین لرزه است که انسان را به فکر ساختن خانه‌های ضدزلزله می‌کند تک هاست که انسان را به فکر پاتک می‌اندازد خلاصه اینکه اگر سختی‌ها نبود در انسان هم رشد نبود تلخی‌ها هم سرچشمه رحمت است خداوند رحمت است و تلخی هایش هم در دید یک خداپرست لذیذ است.
زینب کبری(س) در مجلس شام مورد استهزاء قرار گرفت یزید به او گفت اوضاع را چطوری دیدی فرمود «مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلًا» (اللهوف/ص‌160) هرچه دیدم زیبا بود شهادت امام حسین(ع) تلخ بود اما این تلخی در جمع زیباست انقلاب ممکن است جوانهایی را بگیرد و گرفت اما نوک بیل هم سرش سایده می‌شود سایدگی نوک بیل کم می‌شود اما سفید می‌شود و تیز می‌شود بالای بیل آهن‌اش ضخیم است و سیاه و زنگ زده پس سایدگی نقص نیست اگر ده هزار نفر ترسو در یک جایی باشند 200 نفر از اینها به جلو بروند و در عملیاتی شجاع بشوند 9800 شجاع بهتراز ده هزار ترسو هستند. نگاه نکنید سربیل سائیده شد هر سائیدگی و هر کم شدنی ضد ارزش نیست درخت انگور را خود کشاورز شاخه هایش را قیچی می‌کند اما همین قیچی کردنها عامل رشداش است.
2- فرق همزه و لمزه
«وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ» (همزه/1) فرق «همزه» و «لمزه» چیست؟ «همز» عیب جویی کم رنگ است «لمز» عیب جویی سخت است اگر پشت سر کسی متلک گفتی و غیبتش را کردی «همز» است چون پشت سر آسان است که آدم فحش بدهد توی رو سخت «وَیْلٌ» وای «وَیْلٌ لِکُلِّ» وای به هرکس که چه نیش بزند پشت سر و چه نیش بزند رو به رو. نیش خیلی مهم است مسخره خیلی مهم است در سوره حجرات داریم که «لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‌ أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ» (حجرات/11) همدیگر را مسخره نکنید شاید از شما بهتر باشد چرا او را مسخره کردی کسی را تحقیر نکنید شاید او از تو بهتر باشد.
نقل شده موسی(ع) کرم کوچکی را دید که توی خاک تکان می‌خورد یک خرده به این کرم نگاه کرد و گفت خدایا این کرم را برای چی آفریده‌ای؟ می‌خواستی اینرا چکار کنی؟ خطاب شد موسی(ع) دفعه اول تو می‌باشد که همچین سوالی می‌کنی این کرم تا بحال 70 بار از من پرسیده خدایا موسی(ع) را برای چه آفریده‌ای!
3- نباید کسی را مسخره کنیم
سالها می‌گفتند این روده کوچک برای چیست گاهی هم آدم آپاندیس می‌گیرد الان نقش‌اش ثابت شده که یک زنگ خطری است. خداوند جنگل را برای چه آفریده؟ نقش جنگل را نمی‌دانیم چیست. مسخره نکنیم، زود قضاوت نکنیم کسی را به خاطر هیکل‌اش مرده شور قیافه‌ات را ببرد. چرا؟ قرآن آیه‌ای دارد که می‌فرماید روز قیامت افرادی می‌گویند «وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى‌ رِجالاً کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ» (ص/62) آن آدمهایی که می‌گفتیم اینها پست و شر هستند کجایند؟ می‌گویند نه آنها جایشان خوب است شما گرفتارید. تار عنکبوت را تحقیر نکنید همین تار عنکبوت در غار شد محافظ پیغمبر(ص) به پرنده‌ها نگاه تحقیرآمیز نکنید هدهد دو سفر رفت یک کشور مسلمان شدند قرآن می‌فرماید. قرآن می‌فرماید مورچه به سلیمان(ع) گفت حالیش نیست هدهد آمد نزد سلیمان(ع) و گفت «أَحَطْتُ بِما لَمْ تُحِطْ بِهِ» (نمل/22) منِ پرنده یک چیزی بلد هستم که توِ سلیمان(ع) هم بلد نیستی. بسیاری از رشدهایی که انسان داشته در سایه نگاه به یک حیوان بوده یعنی صنعت هواپیماسازی صدقه سر نگاه به پرنده هاست فرمول‌های بال پرنده را روی فرمول‌های بال هواپیما پیاده می‌کنند.
آمدند گفتند یا رسول الله این بلال اذان نگوید زبان ندارد عوض «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» می‌گوید «أَسْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» فرمود سینِ او شین است مسخره‌اش نکنید بلال کمالاتی دارد گاهی در ازدواج یک دختر شصت پایش دو میلی متر کم است نه بابا معلول است چیه؟ آخر دو میلی متر. ‌ای بابا دختر خانم هزار کمال دارد پسر هزار کمال دارد بله این پسرعمویش زمان ناصرالدین شاه عطسه کرد خوب کرده که کرده به یک بهانه‌ای عروس یا داماد را رد می‌کنند که چی؟ «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ» وای به کسی که مسخره کند. مسخره‌های شکننده «الَّذی جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ» (همزه/2) می‌دانید چرا مسخره می‌کنند؟ چون پول جمع کرده. عاملی که این زبانش دراز شده اسکناس هایش است.
«درسها»
4- نیش از گناهان کبیره است
1- نیش از گناهان کبیره است. در قرآن گناهان دو دسته‌اند صغیره و کبیره. آیه‌اش هم این است «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً» (نساء/31) اگر گناهان کبیره را ترک کنید من گناه کوچک‌ها را می‌بخشم و گناه کبیره گناهی است که خداوند در قرآن به آن وعده عذاب داده باشد و این گناه را خداوند وعده عذاب داده چونکه فرموده «کَلاَّ لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَهِ» (همزه/4) توی آتش‌اش می‌اندازم پس نیش زدن گناه کبیره است. گناه کبیره آدم را فاسق می‌کند.
5- برای جلوگیری از گناه جدی برخورد کنید
2- خطرهای جدی را با هیجان بگوئید. برخورد کنید همینطور نگو به او کاری نداشته باش آخر گاهی کسی یک کسی را مسخره می‌کند شما می‌گوئید ولش کن به او کاری نداشته باش نه آقا برخورد کن «وَیْلٌ» وای بحالت نیش زدی. امام پنجم یک یار داشت که این یار یک روز به مادرِ نوکرش یک نیش زد گفت مادر فلان امام باقر(ع) فرمود چه گفتی؟ گفت اولاً نوکرم است حق دارم به او فحش بدهم دوم اینکه فحش مادر دادم و مادرش هم مسلمان نیست من به یک زنی که مسلمان نیست نیش زدم امام فرمود مسلمان نباشد آنهایی که مسلمان نیستند ازدواج دارند شما گفتی مادر فلان یعنی بدون ازدواج این کار را کردی من که امام باقر(ع) هستم و 20 سال است با تو رفیقم. برو رابطه قطع برو گم شو برخورد باید جدی باشد. گاهی وقت‌ها می‌گوئیم والله من گفتم گوش نداد این فایده ندارد. یک کسی آمد و گفت آقای قرائتی به راننده گفتم نگه دار نگه نداشت نمازم قضا شد گناه کردم؟ گفتم چطوری گفتی؟ گفت رفتم و گفتم آقای راننده نگه دار این هم گفت حالا برو بنشین بعد گفتم نه اگر چمدانت می‌افتاد چه می‌کردی می‌گفتی نگه دار… نگه دار چیه؟ چمدان افتاد گفتم غیرتی که برای چمدان داری برای نماز نداری. مادرها آن مقداری که برای جهاز دخترشان حساسند اگر آن مقدار برای دینِ دخترشان حساس بودند خیلی خوب بود. پنجاه هزار نماز جماعت در مدارس تشکیل شد هر هزار نماز جماعت یک تلفن از طرف پدر دانش آموزان برای تشکر از مدیر مدرسه نشد. باسمه تعالی شُل هستیم. اما اگر یک کیلو شیر بخرید بجوشانید ببینید این شیر ترشیده بود کاسه شیر را برمی داری و می‌روی دکان لبنیاتی می‌گویی آقا این شیر فاسد است بچه‌ات فاسد شود جیغ نمیزنی. شیر فاسد شود جیغ می‌زنی 4 هزار تومان پول کفش بدهیم جیغ نمی‌زنیم 2 هزار تومان پول کتاب بدهیم جیغ می‌زنیم یعنی برای ما ارزش پا از مغز بیشتر است.
6- زخم زبان از جانب هرکسی و به هر نحو بد است
3- نیش از هر کس باشد بد است. «وَیْلٌ لِکُلِّ» ما گاهی وقتها می‌گوئیم ایشان اختیاردار ما است نه خیر هیچ اختیاردار ما نیست. مگر مادر حق دارد توی خانه به بچه‌اش نیش بزند گاهی میهمان می‌آید مادر جلوی میهمانها می‌گوید نمی‌دانید این دختر جان مرا به لب آورده این دختر هم هی سرد می‌شود سرخ می‌شود رویش نمی‌شود پدرها روبروی میهمان این بچه را هی می‌کوبد هی می‌کوبد. «لِکُلِّ» یعنی وای به مادری که نیش می‌زند به دخترش وای به پدری که نیش می‌زند به پسرش «لِکُلِّ» معنایش این نیست که بنده چونکه مشهور هستم بتوانم سر به سر شما بگذارم.
4- نیش با هر نحو. «هُمَزُه و لُمَزَه» گاهی با اشاره نیش می‌زنند گاهی با فوت که این فوت ویتامین دو سه هزار نیش دارد. اگر بگویی قرائتی فلان عیب را دارد معلوم می‌شود. بدون تحقیق چیزی نگوئیم چرا الکی چیزی می‌گوئیم؟ آبروی کسی را نبریم اگر کسی به کسی بگوید احمق باید او را خواباند و شلاقش زد اگر کسی نسبت زنا و لواط بدهد… اگر سه نفر عادل آمدند و گفتند فلان مرد یا فلان زن زناکار است چون 4 نفر عادل نیستند اسلام می‌گوید این سه نفر عادل را بخوابانید و 80 ضربه شلاق به آنها بزنید سه عادل شلاق می‌خورد بخاطر نیش مگر می‌شود راحت صحبت کرد. نمی‌فرماید «هامز و لامز» آخر بعضی وقتها یک کسی از دستش در می‌رود و یک متلکی می‌گوید خوب هر کسی که معصوم نیست اما «هُمَزَهٍ» یعنی اینکاره اصلاً کارش اینست که مردم را دست می‌اندازد اینهایی که کارشان اینست خیلی خطرناک است.
«الَّذی جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ» مالش را جمع کرده و هی می‌شمارد سکه چند است؟ زمین چنده؟ دلار چی؟ پیکان چنده؟ مثل بچه‌ها هی قلکش را تکان می‌دهد. قرآن به اینها می‌فرماید بشر چته؟ تو می‌دانی چه بودی؟ تو خلیفه خدا هستی دلت به چی خوش است «أَ رَضیتُمْ بِالْحَیاهِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَهِ» (توبه/38) آیا به این دنیا راضی شدی؟ «أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ» (اعراف/176) به زمین چسبیدی؟ «رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ» (توبه/87) با تن پرورها همساز شدی دیگران چه کردند؟ ببین خدیجه(س) را ببین سلیمان(ع) را ببین رزمنده‌ها. او از جان گذشت تو از پول نگذشتی «تَتَجافى‌ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ» (سجده/16) او از رختخواب گرم خودش را کَند برای نماز مستحبی تو بیدار بودی نماز واجب‌ات را هم نخواندی.
7- دلیل زخم زبان‌ها مال است
5- دلیل نیش‌ها مال هاست. «جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ» چون پول جمع کرده به هر کسی می‌رسد نیش می‌زند سوار یک ماشین شیک شده یک ژیان قراضه هم جلو است بکش کنار چه خبره؟ ! تو هم تا دیروز سوار خر می‌شدی این ژیان قراضه‌اش از خودش است اما تو برای ماشینت با 16 بانک قرارداد بسته‌ای. این خانه خشتی‌اش از خودش است تو خانه‌ات با سنگ مرمر به هزار وام بدهکار هستی این روی نمد نشسته و بله قربان به احدی نگفته تو روی قالی نشسته‌ای و به هر کس و ناکسی بله قربان گفته‌ای. چه خبرته؟ «جَمَعَ مالاً» به خاطر مالت نیش می‌زنی.
8- بخاطر پول و سواد به دیگران نیش نزنید
«یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ» (همزه/3) یحسب یعنی کج فکر است پولدار کج فکر است پول دار بی دین «یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ» یعنی خیال می‌کند پول‌ها به دردش می‌خورد «أَخْلَدَهُ» یعنی حفظ‌اش می‌کند نه خیر حفظ‌اش نمی‌کند اگر خدا بخواهد در وسط همان پولها بدبخت می‌شوی «کَلاَّ لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَهِ» (همزه/4) به انحرافها پاسخ روشن بدهید «کَلاَّ» یعنی نه اینطور که تو فکر می‌کنی پول داری به هر کسی نیش بزنی نه. یک کسی که سواد ندارد وارد جلسه چند تحصیلکرده شد هِهِ! ! پروفسور آمد چرا مسخره‌اش کردی؟ بسیاری از آدمهایی که سوادشان کم است فهم‌شان از باسوادها بیشتر است من بی سوادی را می‌شناسم کلمه‌ای را گفته که 25 سال مرا می‌سوزاند 25 سال پیش جلسه‌ای داشتم برای جوان‌های سوپردولوکس کاشان. یک جلسه‌ای هم برای بچه کوچولوها داشتم وقتی جلسه‌ام تمام شد توی خیابان راه می‌رفتم جوانها که با من راه می‌رفتند پُز می‌دادم بچه‌ها که عقبم می‌دویدند ناراحت بودم چون بچه کوچولوها یا عقب دیوانه‌ها می‌دوند یا عقب سگ توله‌ها من راه می‌رفتم این بچه کوچولوها عقب من می‌دویدند من ناراحت بودم می‌گفتم بچه‌ها بروید سر کلاس من می‌آیم می‌گفتند آقا اجازه می‌خواهیم با تو بیائیم هرچه می‌گفتم بروید، عقب من می‌آمدند من زجر می‌کشیدم. یک بی سواد 80 ساله به من رسید گفت آقای قرائتی می‌خواهم چیزی به شما بگویم گفتم بفرما گفت تو برای خدا سخنرانی می‌کنی؟ گفتم بله چون من پولی از اینها نمی‌گیرم گفت اگر برای خدا سخنرانی می‌کنی خدای بچه‌ها و خدای جوانها یکی است اگر عارت شد با بچه‌ها راه بروی پیداست برای پُز است برای خدا نیست چنان من را ضربه فنی کرد کلافه شدم.
یکی از مسئولین مملکتی می‌گفت توی ماشین نشسته بودم شعری خواندم و گفتم:
الهی جسم و جانم خسته گشته *** در رحمت به رویم بسته گشته
می‌گفت یک بیسوادی بغل من بود و گفت آقا جسم و جانت خسته گشته 2 ساعت بخواب درِ رحمت خدا هم روی هیچ کسی بسته نیست. می‌گفت من یک شخصیت مملکتی به او نگاه کردم اینقدر خجالت کشیدم. نیش نزنید گاهی بی‌سوادها یک حرفهایی می‌زنند که مایه‌اش از حرف 400 دکتر و آیت الله بیشتر است آخر بعضی بچه‌ها همین که دیپلم گرفتند می‌گویند مادر من دیپلم گرفتم خیلی خوب مادرت نان مفت به تو داد دیپلم گرفتی تازه دیپلم هم سواد نیست مثل پیراهن می‌ماند نداشتن‌اش آبروریزی است. مثل عمروعاص می‌شود من پیراهن دارم داری که داری اصلاً دیپلم که هیچی تمام لیسانس‌ها و بنده حجه الاسلام کل کتابهایی که خوانده‌ایم 200 الی 500 تا است آخر آدم با 500 کتاب دانشمند می‌شود؟ اینکه می‌گویند آقای قرائتی دانشمند است استاد است از بی کسی است اگر مملکت ما 2سه هزار علامه طباطبایی داشت من می‌زدم گاراژ چون آنها نیستند من گل کردم و گرنه اگر الآن بوعلی سینا زنده بشود استاد دانشگاه رویش می‌شود بگوید من دانشمندم اگر شیخ مفید زنده بشود حجهالاسلام‌ها رویشان می‌شود بگویند من ملا هستم.
9- مجازات زخم زبان و نیش زدن حطمه است
«کَلاَّ لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَهِ» نمی‌فرماید داخل جهنم می‌شوند «یُنْبَذَنَّ» یعنی پرتش می‌کنند «نبذ» یعنی پرت کرد این آدمی که در دنیا به مومنین نیش زد «یُنْبَذَُ» یعنی پرت می‌شود «فِی الْحُطَمَهِ» نمی‌فرماید «فِی النَّار»، «حُطَمَه» یعنی آتشی که می‌شکند گاهی آتش یک طوری است که اگر چوب توی آن برود تق تق می‌شکند می‌فرماید چون تو او را با نیش شکستی در دنیا نیش پرتاب می‌شود و روح طرف می‌شکند چون تو حرف را پرت کردی و او را شکستی تو هم روز قیامت پرت می‌شوی و آتش تو را می‌شکند یعنی جواب پرت، پرت است و جواب شکستن، شکستن. «وَ الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ» (نور/4) آنهایی که به زنهای پاکدامن فحش می‌دهند که تو اینکاره‌ای (رمی) یعنی پرتاب. پس چون تو پرت کردی روز قیامت «یُنْبَذَنَّ» پرت می‌شوی و چون تو او را با این نیش شکستی خدا روز قیامت تو را می‌شکند.
10- حطمه چیست؟
«وَ ما أَدْراکَ مَا الْحُطَمَهُ» (همزه/5) نمی‌دانی حطمه چیه؟ نمی‌دانی آتشی که در آن پرت می‌شوی چیه «نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَهُ» (همزه/6) آتشی است افروخته «الَّتی‌ تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَهٌِ» (همزه/7) آتشی که بر دلها راه می‌یابد. آتش از تو می‌سوزد «إِنَّها عَلَیْهِمْ مُؤْصَدَهٌ» (همزه/8) چون نیش زدی به یک مومن آتش قیامت شما «مُؤْصَدَهٌ» هست یعنی آتش بر دنیا فروبسته شده مثل اینکه درِ زودپز را می‌بندند. آتش یعنی راه فرار نیست شما که به مومنین نیش می‌زنید در شعله‌ای می‌سوزید که «فی‌ عَمَدٍ مُمَدَّدَهٌٍ» (همزه/9) این شعله‌ها مثل عمود است در شعله‌های عمودی می‌سوزید. در جهنمِ در بسته آتشی که از دل راه می‌یابد اینها جزای کسی است که نیش می‌زند. مواظب باشیم نیش نزنیم تا چیزی را تحقیق نکردیم نگوئیم راحتِ راحت می‌گوییم.

«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»