موضوع: وداع امام سجاد(ع) با رمضان
تاریخ پخش: 75/11/21
بسم الله الرحمن الرحیم
1- ماه رمضان ماه عبادت و ماه توبه
امام سجاد(ع) در مناجات خمسه عشر می‌فرماید «إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَهَ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» (بحارالأنوار/ج91/ص142) دری باز کردی و نامش را توبه گذاشتی، دیگر اگر کسی نیامد گر گدا کاهل بُود تقصیر صاحبخانه چیست. هزار چراغ دارد و بی راهه می‌رود بگذار تا بیفتد و بیند سزای خویش.
پیغمبر(ص) فرمود ماهی است شب هایش بهترین شبها روزهایش بهترین روزها نفس کشیدن در این ماه ثواب سبحان الله دارد خوابتان در این ماه عبادت است یک آیه قرآن خواندن در ماه رمضان ثواب بک ختم قرآن خواندن دارد اعمال قبول می‌شود یک شب قدر‌اش تقریباً مساوی با 84 سال یعنی 1000 ماه است. ماه عزیزی است منتهی هر چیزی بلوغ می‌خواهد افرادی هستند مزه عبادت را می‌چشند افرادی هم مزه عبادت را نمی‌چشند عبادت یک حلاوت دارد حلوا یعنی شیرینی «حلاوهَ عبادتک» یعنی عبادتش شیرینی دارد.
چطور ورزش برای کسی که ورزشکار است شیرین است چطور همسر برای کسی که جوان است لذیذ است برای عارف عبادت مزه دارد اگر پیش کسی عبادت مزه نمی‌دهد گیر در خودش است. این زُکام است که بوی زعفران برای او مضر است یا لذت ندارد. اولیاء خدا از ماه رمضان لذت می‌بردند به استقبال ماه رمضان می‌رفتند افراد نااهل می‌گفتند کِی شِه تمام شِه خوب شد تمام شد چند روز دیگر از ماه رمضان مانده چند روز بیشتر نمانده خوب الحمدلله دارد تمام می‌شود. افرادی که می‌دانند می‌گویند حیف که تمام شد افرادی که نمی‌دانند می‌گویند کی شه تمام شه.
2- چگونگی وداع امام سجاد با ماه رمضان
امام سجاد(ع) یک دعایی دارد دعاء وداع با ماه رمضان. وداع یعنی خداحافظی جملاتی در این وداع هست درست مثل اینکه مادری جوانش به جبهه می‌رود و دیگر این جوان را نمی‌بیند می‌آید دم در چه کلماتی بین مادر و این جوان گفته می‌شود. یک کلماتی گفته می‌شود که انگار امام زین العابدین(ع) این ماه رمضان را نخواهد دید. حال می‌خواهد خواندش، شعور می‌خواهد فهمیدنش، عرفان می‌خواهد چشیدن مزه‌اش. و متأسفم از اینکه مثل من که هیچکدام را ندارم حالا پشت دوربین قرار گرفتم. من ظاهری از دعای وداع را برای شما می‌گویم برای وداع «السَّلَامُ عَلَیْکَ» داریم ما در عرب دو تا سلام داریم وقتی وارد می‌شوند و وقتی خارج می‌شوند می‌گویند سلام علیکم سخنرانها آخر صحبت هایشان می‌گویند «السَّلَامُ عَلَیْکُم» این یعنی خداحافظ شما وقتی وارد حرم امام رضا(ع) می‌شوید می‌گوئید «السَّلَامُ عَلَیْکَ» و وقتی هم می‌خواهید از صحن مقدس بیرون بیاد می‌گوئید «السَّلَامُ عَلَیْکَ» دیدید آخر نامه‌ها می‌نویسند «وَ السَّلَامُ عَلَیْکُم» یعنی نامه تمام شد. پس یک سلام داریم سلام ورود و یک سلام داریم سلام خروج اینجا «السَّلَامُ عَلَیْکَ» دارد یعنی خداحافظ آدم از این خداحافظی. امام سجاد(ع) می‌گوید چه خبر است که ما نفهمیدیم البته خوب حساب و کتاب اینها هست.
3- هرچه جوان در آینه ببیند پیر در خشت خام می‌بیند
امام(ره) در نامه‌ای که به حجاج نوشت سالی که حجاج ما در مکه شهید شدند هنوز شهید نشده بودند هنوز خبری نبود نوشت کسانی که از خانه برای خدا بیرون می‌روند و آنجا جانشان گرفته می‌شود بعضی گفتند‌ای امام(ره) این آیه ربطی به حج ندارد امام(ره) فرمود این آیه ربط دارد همین را بنویسید بعد هم وقتی نوشت معلوم شد امسال عده‌ای شهید می‌شوند یک شعر هست که می‌گوید هرچه جوان می‌خواهد در آینه ببیند پیر در خشت خام می‌بیند. من خدمت آیت الله اشرفی اصفهانی شهید محراب بودم در عملیات مسلم بن عقیل در غرب. من و بعضی از امام جمعه‌های دیگر هم بودند آیت الله اشرفی فرمود قرائتی بوی بهشت می‌آید من بو کردم دیدم نمی‌آید به امام جمعه بغل دستم گفتم بو می‌آید گفت نه دو سه دقیقه شد باز گفت بوی بهشت می‌آید بو کردیم دیدیم بو نمی‌آید آخرش فهمیدیم بابا ما زُکامیم. گاهی یک رادیوی کوچک موج آنطرف دنیا را می‌گیرد و یک رادیو مثل بشکه موج تهران را هم نمی‌گیرد گیر توی موج نیست گیر توی رادیو است ما گیر داریم. علی‌ای حال در مسائل عبادی و عرفانی لذتی است این لذت را بعضی می‌چشند و بعضی نمی‌چشند. امام زین العابدین(ع) خیلی کیف کرده از ماه رمضان در آستانه خارج شدن ماه رمضان دارد خداحافظی میکند با ماه رمضان.
4- فرازهایی از دعای وداع با ماه رمضان امام سجاد(ع)
«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ، وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماه بزرگ خدا ای ماه رمضان خداحافظ ای ماهی که برای اولیاء خدا عید بودی خداحافظ.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که وقتهای خوبی را با هم رفیق بودیم با دقیقه هایت مصاحبت داشتیم دقیقه‌های خوبی را با او رفیق شده بودیم.
«وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ» خداحافظ ای ماهی که بهترین ساعت‌ها بودی بهترین وقتها بودی برای سید سجاد(ع).
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْآمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِیهِ الْأَعْمَالُ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که آرزوها در تو به استجابت نزدیک شد دعاها به استجابت نزدیک شد خداحافظ‌ای ماهی که اعمال زیادی در تو منتشر شد کارهای خیر زیادی در تو منتشر شد.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که تا بودی خیلی عزیز بودی و هنوز نرفته مرا به جیغ واداشتی. نرفته دل تنگت شدم.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ أَلِیفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَمَضَّ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که انیس من بودی و نیامده سید سجاد(ع) به انتظارت بود و نرفته زین العابدین(ع) را به وحشت انداختی.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که دلها در تو نازک شد و خداحافظ ای ماهی که گناهان در تو کم شد. حتی زمان طاغوت رئیس شهربانی آن زمان هر سال اعلام می‌کرد که آمار جنایات در ماه رمضان کمتر است.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَى الشَّیْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که کمکم کردی بر شیطان غالب شدم شیطان وسوسه‌ام کرد گفت بخور گفتم خدا گفته نخور نخوردم. خداحافظ ای ماهی که راه احسان را بر من آسان کردی شکمم خالی بود زودتر توانستم با تو رابطه پیدا کنم آدم همینکه لخت است بهتر می‌تواند شیرجه برود شنا برود. شکم سنگین حال عبادت ندارد خداحافظ ای ماهی که بخاطر روزه راه وصول به تو نزدیک شد.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِیکَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَکَ بِکَ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که خداوند در تو خیلی از مجرمین را بخشید.
زمان امام سجاد(ع) خیلی مشکلات برای امام بود. چون پدرش امام حسین(ع) را در کربلا کشته بودند حکومت قادر بنی امیه و یزید نه سخنرانی نه جلسه درس نه نماز جماعت نه خطبه تمام راه‌های تعلیم و تربیت بسته بود. وقتی امام حسین(ع) را کشتند 5 نفر در روی کره زمین بودند که می‌گفتند امام سجاد(ع) امام است که معتقد بودند و وفادار. بعد امام سجاد(ع) و امام پنجم بودند. زمان امام صادق(ع) وقتی درس می‌داد 4 هزار طلبه داشت طلبه فاضل شاگرد خوب. 5 نفر شدند 4 هزار تا ما اگر حساب کنیم از هر 10 یا 20 نفر یکی‌شان شاگرد امام صادق(ع) باشد 4 هزار ضربدر 10 می‌شود 40هزار. 4تا شده‌اند 40هزار. یک فاصله امام پنجم(ع). آن هم در زمان خفقان باید دید فرمول تربیت شیعه چه فرمولی است که با اینکه همه درها روی او بسته ولی می‌تواند افرادی را از 4تا به 40هزار برساند این فرمول را باید کشف کرد در شیعه شناسی این فرمول است باید رمزش را پیدا کرد.
5- شیوه تربیت امام سجاد در دوران خفقان
یکی از راهها این بود که وقتی امام زین العابدین(ع) دید پیش نماز نیست حوزه علمیه ندارد سخنرانی ندارد هیچی ندارد برده می‌خرید. برده خریدن آسان بود برده‌ها را می‌آورد توی خانه با آنها کار می‌کرد بعد شب عید فطر برده هایش را آزاد می‌کرد منتهی برنامه‌اش این بود که برای هر برده پرونده داشت مثل کارگزینی امروز. لغزشهای برده را می‌نوشت شب عید فطر آنها را جمع می‌کرد و به تک تک آنها می‌گفت که شما چند لغزش داشته‌اید قبول است می‌گفتند بله قبول است بعد هرچه امام سجاد(ع) می‌گفت همه برده‌ها با هم می‌گفتند(ای زین العابدین(ع) همانگونه که تو ریز لغزشهای ما را نوشتی خدا هم ریز لغزشهای تو را نوشته و آیه «وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ» (یس/12) همه را بنویس «وَ رُسُلُنا لَدَیْهِمْ یَکْتُبُونَ» (زخرف/80) فرشته‌ها می‌نویسند «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتیدٌ» (ق/18) هر کسی دو تا فرشته دارد تمام کارهایش ثبت می‌شود. روز قیامت وقتی پرونده‌ای جلوی انسان باز می‌شود مجرم نگاهی به پرونده میکند می‌گوید «یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغیرَهً وَ لا کَبیرَهً إِلاَّ أَحْصاها» (کهف/49) این چه پرونده‌ای است ریز و درشتی نیست جز اینکه ثبت شده.)
می فرمود امشب که شب عید فطر است همه‌تان آزاد این هم لباس و خوراک و پوشاک به سلامت وقتی می‌رفتند می‌فرمود خدایا من شب عید فطر برده هایم را آزاد کردم تو هم زین العابدین(ع) را از آتش جهنم آزاد کن. این شیوه تربیت است برده‌ها وقتی آزاد می‌شدند چنان ولایتی می‌شدند چنان عاشق مکتب اهل بیت می‌شدند که هر کدام مثل کپسول‌های خالی که می‌برند پُرش می‌کنند بعد هر یک توی یک آشپزخانه می‌سوزد هر برده‌ای این اخلاق را 6 یا 8 ماه می‌دید این بزرگواری را می‌دید این دیگر تا آخر عمر از طرفداران اهل بیت بود. در زمان خفقان هم این رقمی تربیت داشتند.
6- فراز دیگری از دعای امام سجاد در وداع ماه رمضان
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَمْحَاکَ لِلذُّنُوبِ، وَ أَسْتَرَکَ لِأَنْوَاعِ الْعُیُوبِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که چقدر گناهانمان را محو کردی چقدر ذنوب ما بخاطر تو پوشیده شد چه ماه خوبی بودی.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَطْوَلَکَ عَلَى الْمُجْرِمِینَ، وَ أَهْیَبَکَ فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که چقدر طول کشیدی نسبت به مجرمین. افراد مجرم می‌گفتند کی شه تمام شه. چقدر طولانی بودی برای آنهایی که بالغ نشده بودند چقدر هیبت و عظمت داشتی برای مومنین.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَیَّامُ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که همه ماه‌ها نسبت به تو رقیب بودند و با تو مسابقه گذاشتند و هیچکس به تو نمی‌رسید.
«السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ کَرِیهِ الْمُصَاحَبَهِ، وَ لَا ذَمِیمِ الْمُلَابَسَهِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45) خداحافظ ای ماهی که من هیچ نگرانی از بودن در تو نداشتم لذت هم بردم هیچ کراهتی از تو نداشتم. «السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمَا وَفَدْتَ عَلَیْنَا بِالْبَرَکَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِیئَاتِ» (صحیفه سجادیه/دعاى 45). روایت داریم هرچه خداوند از اول ماه رمضان تا شب عید فطر بخشیده به اندازه تمام ماه رمضان شب عید فطر افراد را می‌بخشد.
7- باید مساجد متحول شود
مثل ظرف بستنی یکبار مصرف نباشیم عبادت ما فقط مخصوص ماه رمضان نباشد غیر از ماه رمضان هم مسجدها را شلوغ و گرم نگه داریم مسجد جای خوبی است. آرزوی ما اینست در مسجدهای ما تحول ایجاد شود من نمی‌دانم این آرزو عملی خواهد شد یا نه. من چند آرزو راجع به مسجد دارم. یکی اینکه خادم مسجد آدم مهمی باشد الآن شخصیت‌های درجه یک برای غبارروبی حرم امام رضا(ع) می‌روند همینطور که این غبارروبی یک مقامی است غبارروبی مسجد هم یک مقامی است. حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع) است که مسئول تطهیر مسجدالحرام می‌باشند «أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ» (بقره/125) حضرت مریم(س) خادم مسجد بوده حضرت زکریا خادم مسجد بوده خادم مسجد. باید افراد مهمی باشند نه افراد مریضِ فقیر پیر. به امید روزی که مسجدهای ما عزاخانه نباشد الان مساجد ما غمکده است تابوت کجاست؟ توی مسجد. توی خیابان ادرارش می‌گیرد می‌گوید ببخشید مسجد کجاست؟ ختم مادر و پدر بزرگ توی مسجد یعنی از مسجد همه‌اش غم و غصه و گریه. و حال آنکه مسجد جای شادی هم هست پیغمبر(ص) عقد حضرت زهرا(س) را در مسجد خواند و آنجا شیرینی تقسیم کردند خرما تقسیم کردند.
آیا خواهد شد تمام سرهنگ‌های ما وقتی درجه تیمساری می‌گیرند درجه‌شان را توی مسجد بگیرند آیا خواهد شد زمانی فارغ التحصیلان پزشکی گواهینامه پزشکی‌شان را توی مسجد بگیرند. حالا تالار عروسی چون آرایش تند زنها هست گل و بزن بکوب آنها توی مسجد در شأنش نیست اما عقد مراسم خوبی است می‌شود در مسجدها باشد. می‌شود وقتی ما به قهرمانانمان جایزه می‌دهیم توی مسجد جایزه بدهیم یعنی مردم ما از مسجد خاطره خوشی داشته باشند ما الآن از مسجد همه‌اش ختم و گریه و زاری و اربعین چله و خادم پیر مسجد غمکده. نباید اینطور باشد. مسجد محل رشد امت اسلامی است هم در گریه و هم در خنده رشد هست هم در مشورت رشد هست و هم در علم. مسجد محل مشورت و پایگاه نظامی بود. مسجدهای ما باید زنده باشد به امید روزی که به اینجا کشیده بشویم به امید روزی که وقتی ماه رمضان تمام می‌شود صبحها در مساجد باز باشد در هر محله‌ای 2 تا مرد نیست که در مساجد صبحها در غیر ماه رمضان هم باز باشد در هر محله‌ای چند تا آدم هست که سحرخیز است. چطور اگر ده تا نانوایی ببندند فوری بخشدار و فرماندار و استاندار و شهردار همه جلسه می‌گیرند که 10 تا نانوایی تافتونی صبحها بسته این حتماً یک کودتا یا توطئه خزنده‌ای است حتماً تحلیل می‌کنند که ماجرا چیه؟ اگر 10 نانوایی ببندند هم به فکر می‌افتند ماه رمضان که تمام می‌شود در چند هزار مسجد بسته می‌شود فقط شبها نماز هست.
8- کار خوب استان گلستان درباره مساجد
الان حرکت خوبی در استان مازندران شده اینرا همه استانها می‌توانند انجام بدهند چون مازندران مسیر مسافرین تابستانی دریا و مسافرین تابستانی و زمستانی امام رضا(ع) هستند همه در جاده‌ها تابلو نصب کرده‌اند مسجد چند کیلومتری است. مساجد سرویس شد آنجایی که مسجدش مهم است دو خادم گذاشتند مثل ماشین دو شوفره. بسیاری از شهرهای ما مساجدشان در مسیر راه است می‌توانند اینها برنامه ریزی کنند که اگر اتوبوسی آمد خواست یک جایی نمازی بخواند آبی به صورتش بریزد جا باشد. ما چطور داروخانه و کلانتری و بیمارستان و پلیس راه شبانه روی داریم؟ خوب مسجد شبانه روزی هم داشته باشیم لااقل در شهرهایی که در مسیر راه است. ماه رمضان فقط ماه عبادت و مسجد نیست. آقایانی که قرآن خواندید قرآن را تا سال دیگر کنار نگذارید قرآن در بین ما مهجور است. یکی از فضلا می‌گفت دیدیم در مدینه خیلی شلوغ است گفتم یا رسول الله احوالت خوب است از این مسلمانها راضی هستی یا راضی نیستی؟ می‌گفت تا لای قرآن را باز کردم این آیه آمد «وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً» (فرقان/30) پیغمبر(ص) روز قیامت می‌فرماید خدایا مردم قرآن را رها کردند زمان شاه 5 تا کار می‌شد الآن هم 5 تا کار دیگر می‌شود. زمان شاه قرآن 1- روی کیف عروس بود 2- بالای سر مسافر بود 3- سر قبر مرده می‌خواندند 4- استخاره می‌کردند 5- بک یا الله می‌کردند. در جمهوری اسلامی هم یک خرده رشد کرد. اما در این حد مسابقه قرآن، حفظ قرآن، ترتیل، تجوید، تواشیح. اما خواندن با تدبر هم زمان شاه و هم الان کمرنگ است چه اشکال دارد در هر شهری یک جلسه تفسیری باشد.
قرآن نکات زیادی دارد قرآن دریایی است که عمق ندارد نوری است که تاریکی ندارد یک مقداری بعد از ماه رمضان هم به قرآن و مسجد برسید.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»