موضوع بحث: وحدت در قرآن
تاریخ پخش: 16/11/61
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
«الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی سیّدنا محمّد و عل اهل بیته و لعنه اللّه علی اعدائهم اجمعین من الآن الی قیام یوم الدین»
1- نامگذاری هفته وحدت
این هفته، هفتهی وحدت است و علت نامگذاری این هفته این است که به نظر برادران اهل سنت پیامبر در12 این ماه یعنی ربیع الاول و به نظر شیعه در هفدهم این ماه متولد شده است. برای همین بین دوازدهم تا هفدهم را هفتهی وحدت نامیدند و این هفته را جشن میگیریم و این به فرمان آیت الله منتظری در سال قبل، بنیان گذاری شد و مراسم با شکوهی در سراسر ایران برگزار شد. در این هفته خدمت برادران جانباز هستیم و میخواهم آیاتی در زمینه وحدت بخوانم. باید گفت اختلاف نظر حتی میان اهل سنت، یا اشاعره و معتزله، که دو گروه هستند و در مسائل عقیدتی اختلاف دارند مانعی ندارد. از نظر فقهی بین شافعی و مالکی و حنبلی و حنفی، اختلاف نظر هست. بین شیعه وسنی هم اختلاف نظر هست ولی درگیری وجود ندارد. بین اختلاف نظر و درگیری اختلاف هست. ولی منظور از وحدت این است که با هم درگیری نداریم و ضد انقلاب نمیتواند بین شیعه و سنی درگیری به وجود بیاورد. آیات «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»(آل عمران/103) که این آیه را همه حفظ هستید.
ما مسلمانان نماز میخوانیم. مثلاً در سورهی حمد، اگر تنها هم نماز میخوانید نمیگویید: «ایاک اعبد» میگویید: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»(فاتحه/5) یا «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ»(فاتحه/6) یعنی یک مسلمان نباید فقط خودش را دعا کند و باید همه را مطرح کند. همه بندهی خدا هستیم و از او کمک میخواهیم. در پایان نماز هم میگوییم: «السلام علینا» و نمیگوییم: «السلام علی» و این درس بزرگی است.
پیامبر میفرماید: «الْمُسْلِمُونَ یَدٌ عَلَى مَنْ سِوَاهُمْ»(أمالى طوسى، ص263) یعنی همهی مسلمانها یک دست هستند. حتی نگفته دو دست «عَلَى مَنْ سِوَاهُمْ» در برابرغیر و دیگران. در شعر میخوانیم:
بنی آدم اعضای یکدیگرند *** که در آفرینش ز یک گوهرند
2- قرآن و رهبر الهی حبل الله است
حال منظور از «حَبْلُ اللَّهِ» یعنی ریسمان خدا در آیه چیست؟ امیرالمؤمنین در نهج البلاغه میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یَعِظْ أَحَداً بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ فَإِنَّهُ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ»(نهج البلاغه، خطبه 176) یعنی قرآن «حَبْلُ اللَّهِ» است. رهبر الهی «حَبْلُ اللَّهِ» است. زیرا وقتی راه زیاد شود مردم متفرق میشوند ولی اگر راه یکی باشد مردم متفرق نخواهند شد. لذا قرآن میفرماید: «وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ»(انعام/153) یعنی راهها که زیاد شد، جمعیتها هم متفرق میشوند. یعنی تا وقتی رهبر یکی باشد، همه در یک راه هستند ولی وقتی راهها زیاد شد، مردم هم متفرق میشوند و چند دستگی به وجود میآورد. یعنی عامل تفرقه راهها و خطوط متعدد است و اگر از ابتدا راهها یکی باشد مشکلی به وجود نمیآید. «حَبْلُ اللَّهِ» قرآن و رهبر الهی و ایمان است.
3- تفرقه توسط ابر قدرتها برای به استضعاف کشیدن مردم
قرآن میگوید: تفرقه همیشه توسط ابرقدرتها است. تفرقه به وجود میآورند تا بتوانند مردم را به استضعاف بکشانند. دربارهی فرعون میفرماید: «وَ جَعَلَ أَهْلَها شِیَعاً یَسْتَضْعِفُ طائِفَهً مِنْهُمْ»(قصص/4) یعنی فرعون اهل شهر را گروه گروه قرار داد. (شیعه به معنای گروه گروه است) بعد که گروه گروه شدند آنها را به استضعاف کشید. علت وجود مستضعف در جامعه تفرقه است، زیرا بر اساس تفرقه و متفرق شدن ضعیف، نفوذپذیر میشوند. مثل قصهی پدری است که وقتی یک چوب را به فرزندش داد، فرزند توانست آن را بشکند ولی وقتی یک دسته چوب را به او داد نتوانست بشکند. بعد به آنها گفت: اگر تنها باشید شکست پذیر هستید ولی اگر با هم باشید، هرگز نخواهید شکست. اگر ما در جنگ پیروز شدیم برای این بود که ارتش و سپاه و بسیج و عشایر و ژاندارمری همه بازوی هم شدند و یکی شدند و اگر هر کدام تنها بودند شکست میخوردند.
4- عامل تفرقه شرک و تفرقه عذاب الهی است
عامل تفرقه شرک است. یعنی کسی که تفرقه بوجود میآورد مشرک است. قرآن میفرماید: «وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکینَ مِنَ الَّذینَ فَرَّقُوا دینَهُمْ»(روم/31-32) یعنی مشرک نباشید و مشرک تنها کسی نیست که بت پرست باشد، بلکه ممکن است خداپرستی باشد که در دین و مکتب تفرقه بیندازد. پس کسی که در دین و امت هم تفرقه به وجود بیاورد مشرک است. تفرقه عذاب الهی است. قرآن میفرماید: «قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً»(انعام/65) خدا میفرماید: من سه نوع عذاب دارم:
1- آسمانی(از بالای سر) 2- زمینی(از زیر پاهایتان) 3- تفرقه است.
یعنی خداوند تفرقه را در کنار عذاب آسمانی و زمینی آورده است و این خیلی مهم است. آنچه باعث تفرقه و عامل آن باشد در اسلام حرام است. من و شما با هم دوست هستیم ولی کسی میآید و غیبت شما را به من یا بر عکس میکند و به این ترتیب بین من و شما تفرقه میاندازد. غیبت و تجسس حرام است چون وقتی تجسس کردیم و عیب یکدیگر را دانستیم علاقهمان به همدیگر کمتر میشود و گناه است. هر چیزی که علاقه را کم کند حرام است و هر آنچه بر علاقه بیفزاید مستحب است. دین ما دین اتحاد است، البته در راستای حبل الله باشد. ما با غیر مسلمان نمیتوانیم متحد شویم، چون حبل الله در میان ما نیست. مثلاً با مارکسیست نمیتوانیم متحد شویم.
چندی پیش کسی میگفت: بیاییم محور را انقلابی بودن قرار دهیم و با هرکس انقلابی است متحد شویم. ولی ما گفتیم: محور اسلام است نه انقلاب! همین اسلامی که میگوید: انقلاب کن، گاهی هم میگوید: انقلاب نکن. قرآن میفرماید: «إِنَّ الَّذینَ فَرَّقُوا دینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فی شَیْءٍ»(انعام/159) ای پیامبر از کسانی که تفرقه به وجود میآورند جدا شو.
خدا به پیامبر دستور میدهد اگر در میان امتش تفرقه به وجود آمد خودش را کنار بکشد. یعنی به عنوان اعتراض آنها را از خودش دور نماید.
5- نماز جمعه از عوامل اتحاد است
از عوامل مهم اتحاد نماز جمعه است و بد نیست حال که امام جمعههای کشورها دعوت شدهاند در مورد نماز جمعه صحبت کنیم. من دوست دارم برادرها و خواهرها احادیثی را که من مینویسم و بسیار ناب است را بنویسند. مخصوصاً اگر از اعضای ستاد نماز جمعهها در شهرستانها کسی بینندهی تلویزیون است این کار را بکند. حدود 700 حدیث فقط من پیرامون نماز جمعه دیدم که از همهی اینها میتوان به عنوان تبلیغات نماز جمعه استفاده نمود. اهمیت و اهداف و وظیفهی شخص امام جمعه چیست؟ نماز جمعه تجلی گاه وحدت است. قرآن در سورهی جمعه میگوید: «إِذا نُودِیَ لِلصَّلاهِ»(جمعه/9) خدا در مورد نماز عادی میگوید: «وَ إِذا نادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاهِ»(مائده/58) چون هر جا میتوان نمازجماعت برگزار کرد و چندین نماز جماعت در یک شهر برگزار میشود ولی در مورد نماز جمعه میگوید: « نودی» یعنی در یک شهر باید یک نماز جمعه باشد. «إِذا نُودِیَ لِلصَّلاهِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»(جمعه/9) یعنی هنگامی که ندای نمازجمعه برخواست به سوی نماز جمعه بروید(تلاش کنید) یعنی نماز جمعه باید ویتامین یاد خدا را داشته باشد و یاد خدا را در دل زنده نماید. اصولاً نماز ذکرالله است «وَ أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْری»(طه/14) «وَ ذَرُوا الْبَیْعَ» یعنی خودتان را از تجارت و وابستگیها جدا کنید. نگویید که عروسم آمده بود یااش پخته بودم نتوانستم به نماز جمعه بیایم. اصولاً ارزش انسان به دل کندن است. اگر به خاطر کار داشتن به نماز جمعه نروی، یعنی هر وقت بی کار هستی به نماز جمعه میروی؟ «ذلِکُمْ خَیْرٌ» یعنی اگر خودت را رها کردی و آمدی، این ارزش دارد.
6- نکاتی که در نماز جمعه است
این آیه تابلوی نماز جمعه است و حاوی نکاتی است. 1- نماز جمعه ذکرالله است. نماز جمعه خوانها خودتان را از مسائل دیگر رها کنید. 2- گفته است «فَاسْعَوْا» یعنی با عنایت به نماز جمعه بیایید. امام باقر(ع) میفرمایند: «إِنَّ اللَّهَ أَکْرَمَ بِالْجُمُعَهِ الْمُؤْمِنِینَ فَسَنَّهَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَارَهً لَهُمْ وَ الْمُنَافِقِینَ تَوْبِیخاً لِلْمُنَافِقِینَ وَ لَا یَنْبَغِی تَرْکُهَا فَمَنْ تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاهَ لَهُ»(کافى، ج3، ص425) کسی که نماز جمعه را عمداً ترک نماید، نمازش ارزشی نخواهد داشت. حدیث داریم اگر کسی همسایهی مسجد باشد و نمازش را در مسجد نخواند، نمازش بی ارزش است. از امام صادق(ع) روایت داریم: «مَنْ تَرَکَ الْجُمُعَهَ ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَوَالِیَهً طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قَلْبِهِ»(تهذیبالأحکام، ج3، ص238) یعنی اگر کسی سه جمعه به نماز جمعه نرود آن هم نه به این خاطر که نتوانسته است. بلکه برایش پست و بی اهمیت بوده است. خدا مهر ذلت بر قلب او میزند. یعنی روح او واژگون میشود.
امام صادق(ع) میفرماید: «مَا مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ إِلَى الْجُمُعَهِ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهَا عَلَى النَّارِ»(أمالى صدوق، ص366) قدمهایی که برای رفتن به نماز جمعه تلاش میکند، خداوند آتش جهنم را بر این افراد حرام میکند و اینها بیمه میشوند و اهل دوزخ نیستند. پیامبر فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَیْکُمُ الْجُمُعَهَ فَمَنْ تَرَکَهَا فِی حَیَاتِی أَوْ بَعْدَ مَوْتِی اسْتِخْفَافاً بِهَا أَوْ جُحُوداً لَهَا فَلَا جَمَعَ اللَّهُ شَمْلَهُ وَ لَا بَارَکَ لَهُ فِی أَمْرِهِ أَلَا وَ لَا صَلَاهَ لَهُ أَلَا وَ لَا زَکَاهَ لَهُ أَلَا وَ لَا حَجَّ لَهُ أَلَا وَ لَا صَوْمَ لَهُ أَلَا وَ لَا بِرَّ لَهُ حَتَّى یَتُوبَ»(عوالیاللآلی، ج2، ص54) هرکس نماز جمعه نرود «اسْتِخْفَافاً بِهَا» یعنی نماز جمعه را قبول نداشته باشد و یا برای تضعیف آن نرود و آن را تحقیر نماید و در خانه نماز بخواند «لَا صَلَاهَ لَهُ» نماز ندارد و «وَ لَا زَکَاهَ لَهُ أَلَا وَ لَا حَجَّ لَهُ أَلَا وَ لَا صَوْمَ لَهُ أَلَا وَ لَا بِرَّ لَهُ» یعنی نه زکات، نه حج، نه روزه و نه هر نیکی دیگری که انجام دهد ارزش ندارد. ما زنهایی داریم که هر هفته روضه هفتگی میخوانند ولی به نماز جمعه نمیآیند. هیچ کدام از این روضه هایشان ارزش ندارد. چون اگر در هر کوچه چند مجلس روضه باشد، آمریکا نمیترسد ولی از نماز جمعه میترسد. باید دید که کدام یک دشمن شکن است. روضه هفتگی یا نماز جمعه؟
البته این حدیث به این معنا نیست که اگر نماز جمعه نرفت، دیگر نماز نخواند یا حج نرود. بلکه آن خاصیتی که باید داشته باشد ندارد. مثل گوشتی که میگویند ممکن است خاصیتش را از دست داده باشد. مثل انگور پلاستیکیها که شوفرها جلوی ماشین میگذارند، شکل زیبایی دارد ولی خاصیت ندارد. البته از حرفهای من سوء استفاده نشود که بگویید: چون نماز جمعهها خلوت شده است اینطور میگوید. اصلاً خلوت نشده است و من چون هفتهی وحدت است و تا به حال هم در این باره به صورت مفصل صحبت نکردم، این موضوع را انتخاب کردم و الآن هم ایران میزبان ائمه جمعه است و به خاطر خلوت شدن نماز جمعهها نیست. حال چه زمانی به نماز جمعه برویم؟ قبل از سخنرانی یا قبل از خطبهها یا موقع الله اکبر نماز برویم. امام صادق فرمود: «إِنَّکُمْ تَتَسَابَقُونَ إِلَى الْجَنَّهِ عَلَى قَدْرِ سَبْقِکُمْ إِلَى الْجُمُعَه»(کافى، ج3، ص415) یعنی هرکس زودتر به نماز جمعه برود زودتر به بهشت وارد خواهد شد و اینطور نیست که بگویی خطبهها را در ماشین گوش میدهیم.
پیامبر(ص) میفرماید: «ثَلَاثٌ لَوْ تَعْلَمُ أُمَّتِی مَا لَهُمْ فِیهِنَّ لَضَرَبُوا عَلَیْهِنَّ بِالسِّهَامِ الْأَذَانُ وَ الْغُدُوُّ إِلَى الْجُمُعَهِ وَ الصَّفُّ الْأَوَّلُ»(الجعفریات، ص34) سه چیز است که اگر مردم بدانند چقدر ارزش دارد بر سر آن نزاع و قرعه کشی میکنند و یکی از اینها نماز جمعه است. پیامبر فرمود: اگر کارفرمایی به کارگرش درروز جمعه اجازه داد به نماز برود در ثواب او شریک است. پیامبر فرمود: «مَنْ أَتَى الْجُمُعَهَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ»(منلایحضرهالفقیه، ج1، ص427) اگر کسی برای رضای خدا به نماز جمعه آمد، خدا گناهانش را میبخشد. چون «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»(هود/114) همانطور که غسل جمعه باعث بخشش گناهان میشود، نماز جمعه هم باعث بخشش گناهان میشود. اصولاً برای یک حرکت چیزهایی لازم است همانطور که برای نماز جمعه غسل جمعه واجب است.
چرا ایران در انقلاب پیروز شد؟ چون مردم از طریق امام از سخنرانیها، اعلامیهها و. . . آگاه شدند. بعد از آگاهی و وحدت و تقوا و تشکل رهبری مردم در نماز جمعه تمام نیازهای یک حرکت صحیح را فهمیدند و آن را تأمین کردند.
7- امام جمعه باید سیاستمدار باشد و فساد را بشناسد
امام رضا(ع) میفرمایند: «للخطیب أَنْ یُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ مَا فِیهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ»(عللالشرائع، ج1، ص264) خطیب باید به مردم با امر و نهی، صلاح و فساد مردم را به ایشان بگوید. یعنی به مردم آگاهی بدهد که در کجای دنیا فساد است و راه مبارزه با آن چیست؟ حتی آگاهیهای سیاسی را هم به مردم گوشزد کند. اما رضا میفرماید: «وَ یُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ»(عللالشرائع، ج1، ص264) و امام جمعه باید به آن چه درکشورها واقع میشود خبر بدهد. پس امام جمعه هم یک معلم و هم یک گزارشگر سیاسی و یک تحلیلگر است. پس امام جمعه باید یک عنصر سیاسی باشد و باید فساد را بشناسد. مفسد و راه فساد مفسدین و خط اصلاح آن را نیز بداند و اخبار دنیا را هم بداند. امام جمعهی بی خبر نمیتواند امام جمعه باشد و الحمد لله در ایران همینگونه است ولی در کشورهای دیگرچنین نیست. نماز جمعه عامل وحدت است. در نماز جمعه رئیس جمهور، کارگر، بی سواد و با سواد و پیر و جوان و همهی گروههای اسلامی در یکجا جمع میشوند بدون این که شکل و مالشان و. . . برایشان ارزشی داشته باشد.
خدا منافقین را لعنت کند که باعث شدند افرادی که جانشان در خطر است از درب دیگری بیایند یا با ماشین خصوصی بیایند و گرنه همانطور که قرآن میگوید: «وَ یَمْشی فِی الْأَسْواقِ»(فرقان/7) پیامبر و همهی مردم یکسان میآمدند و میرفتند.
حدیث داریم امام رضا(ع) به امام جواد نامه نوشت که شنیدم در مجالس تو را از درب خصوصی داخل مجلس میبرند. تو باید قاطی مردم باشی و نباید با مردم فرق کنی. اما منافقین باعث شدند که اینطور شود و این خواستهی منافقین بود. نماز جمعه یک میتینگ مجانی و بی خرج است و حتی یک بلیط هم خرج ندارد.
8- صحبت درباره تقوا در نماز جمعه مهم است
در نماز جمعه از تقوا باید صحبت شود و امام هم روی این مسئله تأکید دارند و در سخنرانیها به آن سفارش کردند که یکی از خطبهها باید پیرامون تقوا باشد. ما کمبود تقوا داریم و احتکار، رشوه گیری و کم فروشی از بی تقوایی است. وقتی خدا به بازاریها میخواهد هشدار بدهد میگوید: کم فروشی نکنید. «أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ لِیَوْمٍ عَظیمٍ»(مطففین/5-4) یعنی توکه کم فروشی میکنی حساب نمیکنی که روزی در پیشگاه خدا حاضر خواهی شد و باید پاسخ گو باشی؟ تقوای سیاسی یعنی وقتی میدانی دیگری از تو لایقتر است، خودت را کاندیدا نکن. تقوای علمی این است که اگر نمیدانی بگویی نمیدانم. یا دیگری بهتر از من بلد است. یا تقوای قلمی یعنی چیزی را از دیگری یادگرفتی به نام خودت چاپ نکن. تقوای فکری یعنی به مسلمانان سوءظن نداشته باش. در همه چیز باید تقوا را رعایت کرد. اسلام میگوید: لباس تقوا یعنی همان طور که لباس همه جای بدن را میپوشاند تقوا هم باید همهی انسان را فرا بگیرد. اگر انسان در آمار دادن تقوا داشته باشد وقتی میگوید: 200 نفر، تقوا پیشه میکند و پس از دقت میگوید: تقریباً 200 نفر. تقوای شغلی یعنی توجه میکند که در آمدش حلال است یا حرام است. اصولاً در جامعه ما همهی فسادها به خاطر بی تقوایی و توکل و ایمان است. آن چه یک جامعه برای حرکت میخواهد نمونهاش در نماز جمعه هست.
امام صادق میفرماید: نماز جمعه «تَوْبِیخاً لِلْمُنَافِقِین»(کافى، ج3، ص425) این حدیث در مستدرک است. یعنی نماز جمعه قرار داده شد تا پدر منافقین در بیاید و توبیخ بشوند. برای همین است که میگوییم نماز جمعه دشمن شکن است.
انسان در نماز جمعه روحیه میگیرد و هرکس مخالف منافقین است برای روسیاهی آنها میبایست در نماز جمعه شرکت کند.
امام صادق میفرماید: خدا نماز جمعه را قرار داد تا مؤمنین روحیه بگیرند و بشارت یابند و منافقین روحیهشان را از دست بدهند. برای تشخیص فایدهی نماز جمعه باید دید چقدر جلوی فساد را میگیرد. در ایران امام جمعه به دولت خط میدهد اما در غیر ایران امام جمعهها اعمال دولت را توجیه میکنند. البته همه اینطور نیستند و بسیاری از ائمه جمعه که الآن در ایران هستند جلوی فساد را میگیرند و در تبعید و فشار هم هستند و تهدید میشوند اما این نسیم اجمالاً از ایران میوزد. ایران همهی معیارها را عوض کرد. امروز ممکن است جوانان مسیحی به پاپ حمله ببرند که اگر امام روحانی و دین شناس است پس چرا شما تا به حال مثل ایشان با کارترها دست و پنجه نرم نکردهای و از مستضعفان حمایت نمیکنی؟ اصولاً روحانیت ما به همهی روحانیها خط میدهد و ارتش و بسیجی وپرستاری از جانبازان و. . . همه همینطور است.
در همهی جنگها مجروحین پشیمان و در حال گریه هستند اما مجروحین ما اینطور نیستند. اگر خوب شوند باز هم به جبهه میروند. در دنیا تنها یک مجلس است و آن هم ایران است. در حزب جمهوری چند نفر را سوزاندند و چند نفر مجروح بودند و اینها خودشان را با عصا و تخت به جلسه کشاندند تا جلسه از اکثریت نیفتد و ما همهی اینها را از امام و رهبری داریم. من حدیث بسیار دارم و جلسهی بعد هم پیرامون نماز جمعه صحبت خواهم کرد.
خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدی(عج) خمینی را نگه دار از عمر ما بکاه و بر عمر او بیفزای.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»