نکاتی پیرامون صله رحم

بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صل علی محمد و آل محمد.
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»

یک مقداری در مورد صله رحم و دید و بازدید نکاتی را یادداشت کردم برای شما بگویم. اسلام دین ارتباطات است. انواع ارتباطات در قرآن آمده است. ارتباط فرهنگی، اجتماعی، عاطفی، ارتباط اقتصادی، مالی، سیاسی، اخلاقی و خانوادگی، اوج این ارتباطات در ایام نوروز هست که در ایران چند روز فقط برای دید و بازدید است ولی من اشاره به همه ارتباطات می‌کنم.
اول ارتباط فرهنگی و ایمانی؛ که قرآن با کمال صراحت می‌فرماید: «فَسْئَلُوا أَهْلَ‏ الذِّکْرِ» (نحل/43) چیزی را نمی‌دانید بپرسید و خجالت نکشید. در حدیث داریم دو رقم حماقت داریم. یکی حماقت عاقلانه، یکی حماقت احمقانه، دو رقم حیاء داریم. «الْحَیَاءُ حَیَاءَانِ حَیَاءُ عَقْلٍ وَ حَیَاءُ حُمْقٍ» (کافی، ج 2، ص 106) حیاء عقل این است که انسان خجالت بکشد و حرف زشت نزند و کار زشت نکند. این حیاء خوب است. حیاء احمقی و حیاء بد این است که آدم بخواهد چیزی را بپرسد و بگوید: رویم نمی‌شود. در ذهنم هست، از امام دهم حدیثی است که اگر کسی لحظاتی را برای یاد گرفتن تأمل نکند و بگوید: خجالت می‌کشم بپرسم، اگر چند لحظه عارت شد که چیزی را بپرسی و یاد بگیری، آنوقت باید یک عمری عارت شود که چرا نمی‌دانی. لحظاتی عار یاد گرفتن را قبول کنید تا عمری عار نمی‌دانم را قبول نکنید.
ارتباط اجتماعی؛ قرآن می‌فرماید: «اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا» (آل‌عمران/200) ارتباطات اجتماعی که در رأسش ارتباط با اولیای خداست. ارتباط عاطفی، در قرآن چهارمرتبه فرموده: «و بالوالدین احسانا» نمی‌گوید: «و بالوالدین انفاقا» به پدر و مادر پول بده! می‌گوید: محبت کن. خیلی وقت‌ها پدر و مادرها نیاز به پول بچه‌شان ندارند. اما محبت می‌خواهند.
ارتباط مالی؛ قرآن می‌فرماید: «وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ‏ حَقٌ‏ مَعْلُومٌ، لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم‏» (معارج/24) امام فرمود: غیر از زکات باید پولهای دیگر هم داد. در دعای ماه شعبان داریم «و ارزقنی مواساه من قتلت علیهم رزقک» خدایا توفیق بده که به آنهایی که وضع مالیشان خوب نیست، کمک کنم.
ارتباط فکری؛ در قرآن مکرر از مشورت آمده است. مشورت یعنی ارتباط فکری.
ارتباط سیاسی؛ قرآن می‌فرماید: «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم‏» (نساء/59) اولی الامر رهبران معصوم هستند. ارتباط مکتبی، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ‏ إِخْوَهٌ» (حجرات/10) همه اهل ایمان با هم برادر هستند.
ارتباط اخلاقی؛ خدا به پیغمبرش می‌گوید: «وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ‏ عَظِیمٍ» (قلم/4) تو دارای خلق بزرگی هستی، بعد به ما گفته: از این یاد بگیرید. «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ‏ اللَّهِ‏ أُسْوَهٌ حَسَنَه» (احزاب/21) پیغمبر الگوی شما باشد و پیغمبر دارای خلق عظیم است.
ارتباط با خانم و همسری؛ بارها در قرآن می‌فرماید: معروف باشد. یعنی عرفی باشد. یعنی کار خلاف عرف نکنیم. «عاشِرُوهُنَ‏ بِالْمَعْرُوف‏» (نساء/19) ارتباط با فرزند، در قرآن چهار مرتبه «یا بنیَّ» آمده است. ارتباط کوچکترها با بزرگترها، چهار مرتبه «یا أبت» هست، چهار مرتبه «یا بُنیَّ» هست. روابط باید روابط صمیمی باشد. با همسایه‌ها «وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ» (نساء/36) اسلام دین ارتباطات است. ما در روایات یک بابی داریم «باب العشره» یعنی چطور با مردم معاشرت کنیم؟ همه دین ما ارتباطات است. توحید یعنی ارتباط با خدا، نبوت و امامت یعنی رابطه با رهبران معصوم، بسیاری از دستورهای اسلام ریز شده، نخ نخ شده که چگونه با مردم معاشرت کنیم و برخوردها هم خیلی اثر گذار است. حدیثی دیدم کسانی که با برخورد و اخلاق و رابطه مسلمان شدند، آمارشان بیش از کسانی است که با استدلال و سخنرانی و استدلال عقلی مسلمان شدند. به ما گفتند: «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‏» (کافی، ج 2، ص 78) با رفتار و اخلاق دیگران را جذب کنید.
اوج این ارتباطات در ایام عید است که من مقداری از روایات را برای شما می‌خوانم. قرآن در مورد ارحام صریحاً آیه آورده و این صلح رحم آثاری هم دارد. اول اینکه صله رحم را خدا کنار خودش گذاشته است. فرمود: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ‏ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» (نساء/1) پروا کنید و برای خداوند حریم قائل شوید. بعد فرموده: فامیل هم همینطور. در قرآن «و بالوالدین احسانا» کنار توحید است. می‌گوید: «أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ‏» بعد می‌گوید: «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» (اسراء/23) احسان به پدر و مادر کنار خدا و کنار توحید قرار گرفته است. ارحام کنار خدا قرار گرفته است. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ‏ بِهِ وَ الْأَرْحامَ»
قرآن یک آیه دارد می‌گوید: «لا یُکَلِّفُ‏ اللَّهُ‏ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها» (بقره/286) یک آیه داریم «لا یُکَلِّفُ‏ اللَّهُ‏ نَفْساً إِلَّا ما آتاها» (طلاق/7) دو آیه داریم. «لا یُکَلِّفُ‏ اللَّهُ‏ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها» یعنی هرچه جان داری. «لا یُکَلِّفُ‏ اللَّهُ‏ نَفْساً إِلَّا ما آتاها» یعنی هرچه پول داری. چقدر پول داری، چقدر جان داری. وظیفه افراد فرق می‌کند. در جای دیگر قرآن می‌فرماید: «عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ‏ وَ عَلَى‏ الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ» (بقره/236) وضعت خوب است باید بیشتر خرج کنی. وضعت بد است، حتی اگر کسی هیچی ندارد، داریم صله رحم کنید حتی به سلام.
امام باقر(ع) می‌فرماید: بستگان پیغمبر را باید با مودت مراعات کرد. «إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى» (شوری/23) ارتباط ما با پیغمبر و اهل‌بیتش مودت است. ارتباط پیغمبر با ما رحمت است. ارتباط ما با پیغمبر مودت است. عجب کلمات جان داری و چقدر این کلمات بار دارد. رابطه پیغمبر با امت رحمت است، «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَهً لِلْعالَمِینَ‏» (انبیاء/107) پیغمبر نسبت به کل هستی‌ رابطه‌اش رحمت است. رابطه مردم با پیغمبر، می‌گوید: مزد پیغمبری من، مزد رسالت من «الا الموده» پیغمبر با مردم رحمت و مردم با پیغمبر مودت. قرآن در مورد صله رحم می‌فرماید: «یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» (رعد/21) دو آیه داریم در مقابل هم، یکی هم می‌فرماید: «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» (بقره/27) «یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» یعنی آنجایی که خدا دستور داده اتصال برقرار می‌کنیم. «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» یعنی آنجایی که گفته: ارتباط برقرار کنیم ما نخ را قیچی می‌کنیم. ما مفتخر هستیم که بعد از پیغمبر دستمان را در دست امیرالمومنین و دست اهل‌بیت گذاشتیم. افتخار می‌کنیم. ولی آنهایی که از خدا قیچی شدند، چیزی را نمیبینند جز خوراک و پوشاک و مسکن، تلفن، ماشین، خانه، تفریح! آنهایی که اهل نماز نیستند، رابطه‌شان با خدا قیچی شده است. رابطه‌شان با پیغمبر و اهل‌بیت قیچی شده است. اهل توسل و زیارت و اینها نیستند. فقط رابطه قوی اینها با شکمشان است. می‌گوید: الحمدلله امروز صبح فلان صبحانه را خوردیم. امروز ناهار فلان غذا را خوردیم. رابطه‌اش با شکمش خوب است ولی با روحش قطع شده است. خیلی باید مواظب باشیم، اصل ما روح ما است. در جسم حیوان‌ها از ما جلوتر هستند. در خوردن گاو پنج امتیاز بر ما دارد. گاو بیشتر می‌خورد، راحت‌تر می‌خورد. سرخ کردن و پوست کندن و ظرف شویی ندارد. اگر انسان تن باشد که گاو جلوتر است. اگر انسان به پرواز باشد که پرنده‌ها بیش از هر انسانی می‌پرند. اگر انسان به لباس باشد که پوست بعضی حیوان‌ها خیلی گرانتر از پارچه‌هایی است که می‌پوشیم. حیوان‌هایی هستند که نیم متر از پوستشان به اندازه سی تا از کت و شلوارهای ما قیمتی است. انسانیت ما با عقل و علم ما است. انسانیت ما به روح ماست و نباید از آنها غافل باشیم.
اگر کسی به فکر بدنسازی هست به فکر روحسازی خودش هم باشد. ممکن است در بدنسازی موفق شده باشد اما روحش ضعیف باشد. سر یک کلمه زنش را طلاق می‌دهد. سر یک کلمه با رفیقش قهر می‌کند. سر یک کلمه شیشه می‌شکند. روح خیلی ضعیف است. امام دید یک کسی ساختمان بلندی می‌سازد. یک نگاهی به ساختمان کرد و فرمود: «رَفَعَ الطِّینَ وَ وَضَعَ‏ الدِّینَ‏» (مستدرک‏الوسائل، ج 3، ص 467) یعنی گل‌ها را بالا برده، خشت و آجر را بالا برده است. طین یعنی گل، گل را بالا برد ولی دین را پایین آورد. اینکه انسان بتواند بر نفسش، بر خودش، بر اخلاقش و همه کارهایش عدالت کند.
اینجایی که «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» را می‌گوید، پشت سرش می‌گوید: «وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُون‏» اگر قیچی شدیم فساد می‌کنیم. آنجایی که خدا گفته: متصل باش، ما متصل نشویم، «وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ» خیلی روشن است. آل سعود در مکه «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» خدا در قرآن گفته: «إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى» این یعنی دستتان را در دست اهل‌بیت بگذارید. چون این قیچی شده هیچ چیزی جبران این کار را نمی‌کند. در مکه جمعیت میلیونی است. زیر پا نفت است. روی پا کعبه است. همه مردم مسلمان هم باید رو به کعبه نماز بخوانند. همه پولدارهای دنیا هم هستند. پیشنماز هم حافظ قرآن است. بزرگترین نماز جماعت‌های دنیا، نماز جماعت مسجد الحرام است. قرآن گفته: «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر» (عنکبوت/45) نماز جلوی فحشاء و منکر را می‌گیرد. نماز مسجد الحرام جلوی کدام فحشاء و منکر را گرفته است؟
بزرگترین منکر کشتن مسلمان‌هاست. دهها سال است در لبنان و فلسطین، انواع جاهای مختلف مسلمان‌ها کشته می‌شوند. نماز مسجد الحرام جلوی کدام منکر را گرفته است؟ اینجا دو راه بیشتر نداریم. یا باید بگوییم: خدا دروغ گفته است. نعوذ بالله! چون خدا در قرآن قول داده نماز باید جلوی منکر را بگیرد. اگر بدانیم نماز هست جلوی منکر گرفته می‌شود. یا باید بگوییم: خدا دروغگو است و یا باید بگوییم: نماز یک گیری دارد. خدا که دروغ نمی‌گوید. «وَ مَنْ أَصْدَقُ‏ مِنَ اللَّهِ قِیلًا» (نساء/122) چه کسی راستگوتر از خدا؟ نماز گیر است. همه قرائتشان خوب است. هفتصد بلند دارد که همه سالم هستند. پیشنماز حافظ قرآن است. معلوم می‌شود «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» رابطه با اهل‌بیت قطع شده است. اگر پیشنماز حضرت مهدی(ع) باشد جلوی فحشاء و منکر گرفته می‌شود. «یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» دو آیه داریم که در مقابل هم هستند. این نخ باشد یا این نخ قیچی شود. اگر نخ قیچی شود پشت سر «وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَل‏» می‌فرماید: «وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ». در زمین فساد میشود. الآن هرجای دنیا فتنه هست، وقتی بررسی می‌کنید می بینید دست سعودی هم در آن هست. نماز هم می خوانند و قرآن هم حفظ هستند.
مسأله‌ی ارتباطات، ارتباطات باید الهی باشد. «الحب فی الله و البغض فی الله» صله رحم چند فایده دارد. یکی اینکه کسی که صله رحم می‌کند محبوب خداست. اینها همه در احادیث آمده است. محبوب نزد مردم است. رزق انسان زیاد می‌شود. فقر را برطرف می‌کند. عمر انسان اضافه می‌شود. آبادی شهرها در اثر صله رحم است. روز قیامت حساب انسان آسان می‌شود. انسان از گناه پاک می‌شود. از مرگ‌های تلخ نجات می‌یابد. انبساط خاطر، رشد عقل، رشد محبت، منتهی این صله رحم باید بار داشته باشد.
یکوقت در هواپیما نشستم از من پرسید: چای می‌خوری یا قهوه؟ گفتم: چای در خانه هم هست. قهوه بیاورید! اگر بناست صله رحم دید و بوس و آجیل و شیرینی و شام باشد، اینها یک پوست است. زیر این پوست باید یک کارهای دیگر هم بشود. من این را پارسال هم گفتم، امسال هم تکرار کنم. ما تقریباً پنج میلیون دانشجو داریم. یک میلیون هم معلم داریم. شش میلیون فرهنگی داریم. طلبه‌ها و اساتید دانشگاه را حساب نمی‌کنیم. یک میلیون معلم و پنج میلیون دانشجو داریم. اکثر اینها مسافرت می‌روند. اگر هر معلم و دانشجو به بچه‌های فامیل بگوید: دو روزی که من اینجا آمدم، اگر در درسها مشکل دارید، هرجا را متوجه نشدید بگویید من کمک کنم. اگر در دو سه روز این معلم یک خدمت فرهنگی به بچه‌های فامیل بکند، نتیجه‌اش این می‌شود که اردیبهشت صدها هزار بچه که ممکن بود رفوزه شوند، قبول می‌شوند. چند صد میلیارد به نفع آموزش و پرورش است.
یک جوانی در مورد انقلاب شبهه دارد. شبهه‌اش را گوش بدهیم اگر بلد بودیم پاسخ بدهیم، بلد نبودیم تلفن کنیم. به یک اسلام شناس بگوییم: یک پسرعمو دارم در صله رحم یک چنین اشکالی دارد. اگر اشکالش حق است قبول کنید. مرد آن است که حق را قبول کند. اگر اشکالش حق نیست بگو: جواب شما این است. یک شبهه را از فامیل برطرف کنید. برای دختر دم بخت که خواستگار ندارد، دلالی کنید.
امام در ذیل آیه «مَنْ‏ یَشْفَعْ‏ شَفاعَهً حَسَنَهً» (نساء/85) می‌فرماید: بهترین واسطه‌گری‌ها این است که آدم برای دخترها داماد پیدا کند و برای پسرها همسر پیدا کند. در فامیل چهار نفر پولدار هستند و چهار نفر فقیر هستند. چهار تا پولدارها وقتی صله رحم می‌شوند، بیایند یک مشکلی را از فقیر حل کنند. به ما گفتند: عید قربان پول ندارید با هم جمع شوید یک گوسفند بخرید. گاهی یک نفری نمی‌شود ولی اگر با هم جمع شویم قصه حل می‌شود. این رفت و آمدها باید برکت داشته باشد. ما به زبان تبریک می‌گوییم. ما که به خدا می‌گوییم: «حول حالنا» خدا می‌گوید: بله، من «حول حالنا» هستم. به شرطی که «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِم‏» (رعد/11) تو هم حَوّل من هم حَوّل. خدا می‌گوید: اگر می‌خواهی من حال تو را خوب کنم، خودت هم حالت را خوب کن. گامی برای جل مشکلات فامیل برداریم. حل مشکلات منطقه، حل مشکلات روستا، مشکل علمی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی. این رفت و آمدها باید برکت داشته باشد.
آدم‌هایی که به درد می‌خورند، عمرشان خیلی با برکت است، در زندان کتاب نوشتند. بعضی از کتابهای درسی مثل لمعه در زندان نوشته شده است. امام خمینی(ره) در ترکیه در حال تبعید یک دور فقه تحریرالوسیله را نوشت. ما می‌توانیم از این ایام استفاده کنیم. بخاطر بی دقتی در ایام عید پلیس آمار می‌دهد که امسال سیزده هزار کشته و سی و سه هزار مجروح دادیم. این نتیجه صله رحم بی احتیاط است. هرچه در عید لذت برده آخر همه تلخ می‌شود. از هلال احمر در جاده یک تشکر کنیم. بالاخره آنها هم دوست داشتند سال تحویل کنار خانواده باشند. ترمز کن و تشکر کن. از کسانی که در بیمارستان هستند، باید تشکر کرد. خودمان می‌توانیم خودمان را مبارک کنیم. به شرط اینکه بخواهیم و فکر کنیم چطور می‌شود مبارک شود.
آیت الله مکارم 45 سال پیش مرجع نبود ولی از اساتید درجه یک بود. گفت: تعطیلات حوزه زیاد است و ما هم حریف نمی‌شویم. خودمان یک خرده تعطیلات را قیچی کنیم. چهارشنبه شب که حوزه تعطیل می‌شود، یک ساعت و نیم، پنج شنبه صبح هم یک ساعت و نیم، دو تا یک ساعت و نیم بنشینیم از این تعطیلات هفته‌ای سه ساعت کم کنیم، نتیجه‌اش این شد که یک دوره تفسیر نمونه بیرون آمد، 27 جلد است که حدود صد بار چاپ شده است و به چند زبان دنیا هم ترجمه شده است. یک مقدار از تعطیلات کم کنیم. نشستیم ظهر شده، تا صدای اذان بلند شد، بلند شویم نماز بخوانیم. نگذاریم نماز ما قضا شود یا به تأخیر بیافتد. صدقه می‌دهیم برای رفع بلا از همه مسافرها بدهیم. چون ممکن است خدای نکرده یک مسافر در ذهنش نباشد صدقه بدهد و گرفتار حادثه شود. ما می‌توانیم خودمان را کوثر نکنیم. خودمان را مبارک کنیم. از خدا بخواهیم و خدا هم کمک ما می‌کند.
خدایا هر نعمتی به ما داده‌ای در راه رضای خودت مبارک قرار بده. باران رحمتت را بر ما نازل کن و همه مشکلات امت ما را حل بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله»
قرائت صفحه 269 قرآن کریم، آیات 15 تا سوره مبارکه نحل؛
«وَ أَلْقى‏ فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ‏ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ أَنْهاراً وَ سُبُلًا لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ «15» وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ «16» وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ «19» أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لا یَخْلُقُ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ «17» وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَهَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ «18» وَ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ «20» أَمْواتٌ غَیْرُ أَحْیاءٍ وَ ما یَشْعُرُونَ أَیَّانَ یُبْعَثُونَ «21» إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَالَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَهٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ «22» لا جَرَمَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرِینَ «23» وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ ما ذا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قالُوا أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ «24» لِیَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ کامِلَهً یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذِینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ أَلا ساءَ ما یَزِرُونَ «25» قَدْ مَکَرَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللَّهُ بُنْیانَهُمْ مِنَ الْقَواعِدِ فَخَرَّ عَلَیْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتاهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَیْثُ لا یَشْعُرُونَ «26»
ترجمه: و خداوند در زمین کوههایى استوار افکند تا زمین شما را نلرزاند و نهرهایى و راههایى (قرار داد) تا راه یابید. و نشانه‏هاى دیگرى (در زمین قرار داد) وآنان به وسیله ستاره راه مى‏یابند. پس آیا آنکه مى‏آفریند همانند کسى است که نمى‏آفریند؟ پس آیا یاد نمى‏کنید و پند نمى‏گیرید؟ و اگر بخواهید نعمت‏هاى خدا را بشمارید، نمى‏توانید شماره کنید. همانا خداوند آمرزنده‏ى مهربان است. و خداوند آنچه را پنهان مى‏کنید وآنچه را آشکار مى‏سازید مى‏داند. و کسانى را که بجاى خدا مى‏خوانند، هیچ چیز نمى‏آفرینند وخود نیز آفریده شده‏اند. آنها مردگانند نه زندگان، ونمى‏دانند چه وقت برانگیخته خواهند شد. معبود شما معبودى است یگانه، پس کسانى‏که به آخرت ایمان ندارند دل‏هایشان به انکار خو کرده و همانان مستکبرند. البتّه وبى‏گمان، آنچه را پنهان مى‏کنند و آنچه را آشکارا مى‏نمایند، خداوند مى‏داند. همانا او مستکبران را دوست ندارد. و هرگاه به آنان گفته شد: پروردگارتان چه نازل کرده؟ گفتند: افسانه‏هاى پیشینیان. آنان باید در روز قیامت، هم بار گناهان خود را به تمامى به دوش کشند و هم بخشى از بار گناهانِ کسانى‏که بدون علم آنان را گمراه مى‏نمایند. بدانید که چه بد بارى را برمى‏دارند. همانا کسانى که قبل از ایشان بودند (نیز) مکر ورزیدند، پس قهر خداوند به سراغ پایه‏هاى بناى آنان آمد، پس سقف از بالاى سرشان بر آنان فرو ریخت و از آنجا که اندیشه‏اش را نمى‏کردند، عذاب الهى آمد.