موضوع بحث: نماز جمعه
تاریخ پخش: 30/11/61
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
«الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی سیّدنا محمّد و علی اهل بیته و لعنه اللّه علی اعدائهم اجمعین من الآن الی قیام یوم الّدین»
بحث ما درباره‌ی نماز جمعه بود. روایات ناب و عالی خیلی خوب را برای بیننده‌ها و شنونده‌ها‌ی عزیز یادداشت کرده‌ام تا وقتی به نماز جمعه می‌رویم با عشق بیش‌تری برویم. قدرش را بدانیم. چند مسئله درباره‌ی نماز جمعه در درس قبل گفتیم.
1- اهمیت نماز جمعه در روایات
امام باقر(ع) فرمود: «مَنْ تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاهَ لَهُ»(کافى، ج3، ص425) هرکس بدون عذر و بدون دلیل نماز جمعه را رها کند، نمازی که می‌خواند خیلی ارزش ندارد. امام صادق(ع) و پیامبر(ص) در دو حدیث فرمودند: هرکس برای سبک کردن نماز جمعه، در نماز شرکت نکند خدا مهر بر قلبش می‌زند. مهر بر قلب می‌خورد یعنی چه؟ یعنی انسان دیگر واقعیات را نمی‌فهمد. الآن بنی صدر مهر به دلش خورده است. مثلاً نمی‌تواند بفهمد ایشان که می‌گوید: «مجلس خبرگان تحریم است و رأی ندهید» احدی در مملکت به حرفش گوش نمی‌دهد. مهر به قلبش خورده است یعنی قلب او مثل جایی شده که درش بسته شده است. مثل توپی که پر از باد است و اگر در دریا بیفتد آب درونش نمی‌رود. افرادی که مهر به قلبشان خورده است مثل توپی هستند که دیگر آب داخلش نمی‌رود. در یک کشور چهل میلیونی، یک نفر نبود که بگوید من به خاطر اعلامیه‌ی بنی صدر به مجلس خبرگان رأی نمی‌دهم. وقتی کسی حتی یک نفر طرفدار نداشته باشد که گوش به حرفش بدهد و او هم فکر می‌کند که همه ایران به اعلامیه‌ی ایشان گوش می‌کنند، این را مهر می‌گویند که انسان واقعیات و معجزات حق را نمی‌بیند.
پیامبر(ص) می‌فرمایند: «مَنْ أَتَى الْجُمُعَهَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ»(منلایحضرهالفقیه، ج1، ص427) کسی که برای رضای خدا و برای اجر و قرب به نماز جمعه بیاید، خدا گناهانش را می‌بخشد و از نو برای او حساب باز می‌کند. اگر کسی نماز جمعه را سبک بشمارد و شرکت نکند، نماز و زکات و حج و روزه و همه کارهای خیری که انجام می‌دهد ارزش چندانی نخواهد داشت. هرکس زودتر به نمازجمعه برود، زودتر به بهشت وارد می‌شود. اگر مردم بدانند که نماز جمعه چقدر خوب است به قدری هجوم می‌آورند که شاید مجبور باشیم قرعه کشی کنیم. یعنی دست و پا می‌شکنند. این اهمیت نماز جمعه است که مقداری در این باره گفته بودم. آبات و روایاتی راجع به نماز جمعه هست که برایتان می‌گویم.
2- آثار نماز جمعه در آیات و روایات
آثار نماز جمعه: 1- یکی از اهداف حکومت حق اقامه نماز است که از جمله نماز جمعه نیز هست. قرآن می‌فرماید: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاه»(حج/41) اگر به مردان حق مکنت یعنی امکانات دادیم «إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ» مؤمنین کسانی هستند که اگر زور و قدرت پیدا کردند «أَقامُوا الصَّلاه» وسط خیابان و چهارراه‌ها هم نماز به پا می‌کنند. مرد خدا کسی است که هر جا زور و قدرت پیدا کند همان جا نماز به پا می‌کند. ورزش کاران ما عزیز و نور چشم ما هستند. آن‌ها هم در میدان مسابقه و به هر کجا که می‌روند نماز به پا می‌کنند، چون خدا را می‌بینند. کسی که خدا را دید و خدا نزد او بزرگ شد، چیزهای دیگر نزد او کوچک است.
2- نماز ریشه‌ی فساد را می‌سوزاند. قرآن می‌فرماید: «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»(عنکبوت/45) به درستی که نماز انسان را از فحشا و منکر باز می‌دارد. از این آیه معلوم می‌شود که چرا ایرانیان، نمازشان ارزش دارد؟ چون نماز ایران و نماز جمعه‌های ایران است که جلو فساد و فحشاء را می‌گیرد. نماز جمعه‌ای که کنارش آب جو فروشی باشد، اثر ندارد. چون آیه‌ی قرآن است. سنی و شیعه هم قرآن را قبول داریم. به درستی که نماز فرد و جامعه را از فحشاء و منکر باز می‌دارد. چه فحشایی بالاتر از تار و مار کردن مسلمانان فلسطین است؟ نماز جمعه‌ی سعودی و نماز جمعه‌ی مسجد الحرام که نتواند جلوی حمله‌ی اسرائیل را بگیرد، این نماز جمعه ارزش ندارد. قرآن می‌گوید: نماز باید جلوی فحشاء و منکر را بگیرد. اگر در کنار مسجد نشر کتاب‌های مارکسیسم بود، اگر در کنار حسینیه و مسجد آب جوفروشی بود، اگر در کنار مسجد کاباره و قمارخانه بود، اگر در کنار نماز جمعه فساد بود، این نماز جمعه ارزش ندارد. نماز جمعه باید جلوی فحشا و منکر را بگیرد. نماز جمعه‌ی تهران وقتی ارزش دارد که نماز جمعه جلوی منکر را در دانشگاه بگیرد و اگر نماز جمعه نبود، هنوز اتاق‌های دانشگاه کانال تدارکاتی برای دمکرات و کردستان بود. نماز جمعه بود که هرچه تبلیغات در یک هفته در مورد بنی صدر انجام شد را نابود کرد. نماز جمعه که می‌آمد مثل سیل تمام چوب سیگارها را جارو می‌کرد. این خاصیت نماز جمعه است.
3- نماز جمعه عامل خودسازی است. چگونه؟ امام رضا(ع) فرمود: «لِأَنَّ الْجُمُعَهَ مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ یَکُونَ الْإِمَامُ سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِیبِهِمْ فِی الطَّاعَهِ وَ تَرْهِیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَه»(عللالشرائع، ج1، ص264) خداوند خواسته است که مردم در روز جمعه، نمازجمعه بخوانند. «أَنْ یَکُونَ الْإِمَامُ» باید امام جمعه این چنین باشد. امام جمعه «سَبَباً لِمَوْعِظَتِهِمْ» سبب موعظه باشد «وَ تَرْغِیبِهِمْ فِی الطَّاعَهِ» مردم را حرکت بدهد، در این که بندگی خدا را بکند «وَ تَرْهِیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَه» و مردم را از معصیت باز دارد.
خودسازی چیست؟ خودسازی این است که انسان سعی کند خودش را بنده و مطیع خدا کند و از معصیت خدا بپرهیزد. خودسازی به معنی تقوی است. خودسازی یعنی آن چه را که خدا گفته است انجام دهد و آن چه را نهی کرده است، انجام ندهد. امام جمعه باید محبوبیت داشته باشد. اگر فرد امام جمعه را دوست نداشته باشد، قهراً گوش به حرف او نمی‌دهد. اگر خواست موعظه او در دل مردم اثر بگذارد، باید امام جمعه خودش نیز عامل باشد. چون اگرخدای ناکرده امام جمعه خودش به حرف خویش عمل نکند، دیگر این موعظه‌ها فایده‌ای ندارد. داریم اگر حرف از دل برخاست، بر دل می‌نشیند. اما اگر حرف از دل برنخاست بر دل هم نمی‌نشیند. امام رضا(ع) می‌فرماید: باید امام محبوبیت داشته باشد تا حرفش سبب موعظه‌اش باشد. یعنی حرف هایش بتواند موعظه باشد، عملش مردم را به عبادت دعوت کند و از معصیت خدا باز دارد.
4- نماز جمعه در مسائل سیاسی هشدار دهنده است. امام رضا(ع) فرمود: «یُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ وَ مِنَ الْأَهْوَالِ الَّتِی لَهُمْ فِیهَا الْمَضَرَّهُ وَ الْمَنْفَعَه»(عللالشرائع، ج1، ص264) امام جمعه باید توطئه‌هایی که در پیش است و خطرهایی که درپیش است و کارهایی که ضد مسلمانها انجام می‌دهند، زودتر از همه آگاه شود و زودتر از همه مردم را در جریان بگذارد.
5- نماز جمعه امداد به جبهه هاست. چند هزار لیتر خون از نماز جمعه جمع شده است؟ چند صد کامیون از نماز جمعه برای جبهه فرستاده شده است؟ امام باقر(ع) فرمود: «إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَتَصَدَّقَ بِشَیْءٍ قَبْلَ الْجُمُعَهِ فَأَخِّرْهُ إِلَى یَوْمِ الْجُمُعَهِ»(عدهالداعی، ص102) هر زمان می‌خواهی چیزی در راه خدا خرج کنی، تا روز جمعه صبر کن و در روز جمعه خرج کن. یعنی پول خرج کردن در روز جمعه ثوابش بیش‌تر است و سفارش کرده‌اند که روز جمعه بدهید. نماز جمعه امداد به جبهه‌ها است.
3- باید از پنج‌شنبه برای نماز جمعه آماده شد و جمعه بخاطر نماز جمعه مسافرت نروید
امام باقر(ع) می‌فرماید: «وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِیِّ ص کَانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَهِ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِأَنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَى الْمُسْلِمِینَ»(کافى، ج3، ص415) به خدا قسم به من خبر دادند که اصحاب پیامبر از پنج شنبه خودشان را برای روز جمعه و نماز جمعه آماده می‌کردند. این قدر نماز جمعه مهم است که یاران پیامبر از شب جمعه خود را آماده نماز جمعه می‌کردند. اگرماشین فرد پنچر است، شب جمعه آن را پنچرگیری کند. اگر دوچرخه‌اش باد ندارد، اگر ماشینش بنزین ندارد، اگر لباس هایش تمیز نیست، بالاخره خودشان را از پنج شنبه آماده کنند که در نماز جمعه شرکت کنند. یاران پیامبر اینچنین بودند. «کَانَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ(ع) یَتَهَیَّأُ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِلْجُمُعَهِ»(منلایحضرهالفقیه، ج1، ص416) امام کاظم(ع) این گونه بود. از شب جمعه خود را برای نماز جمعه آماده می‌کرد.
امیرالمؤمنین فرمود: غذاها و دواهایی که ضعف می‌آورد، شب جمعه نخورید، برای این که ممکن است فردا حال نماز جمعه رفتن را نداشته باشید. اگر فردی مریض است و دوایی و غذایی می‌خورد که اگر آن را بخورد امکان دارد فردا او را ضعف بگیرد، آن دوا و غذا را نخورد. غذایی که ضعف می‌آورد با این که مایع جان باشد را نخورید، برای این که به نماز جمعه برسید. پس شما قرار نگذار و بگو: فردا چون نماز جمعه است، باید بروم. همه‌ی قرارها ممنوع است. روز جمعه قرار ملاقات نگذارید. نگوییم: چون قرار داشتیم به نماز جمعه نرفتیم. بگو: چون نماز جمعه هست، قرار با کسی نمی‌گذارم.
شخصی به فردی گفت: انگشترت را به من بده، گفت: انگشترم را برای چه می‌خواهی؟ گفت: می‌خواهم دست کنم و هروقت نگاهش کردم یاد تو بیفتم و یادگاری باشد. گفت: به تو نمی‌دهم تا هر وقت که دیدی نیست یاد من بیفتی. اگر بناست انگشتر را ببینی و یاد من بیفتی، نمی‌دهم. هرگاه دیدی نیست به یاد من بیفت. شما می‌گویی چون قرار داشتیم به نماز جمعه نرسیدیم. امیرالمؤمین فرمود: چون نماز جمعه است با کسی قرار نگذار. این حدیث‌هایی که نقل می‌کنم اکثراً از جلد 89 بحارالانوار است. منتهی یک سری احادیث فقهی دارد که مربوط به فقها است و من روایات غیر فقهی را نقل می‌کنم. خدا مرحوم مجلسی را رحمت کند. حدیث دیگر از امیرالمومنین علی(ع) است که ایشان فرمود: «لَا تُسَافِرْ فِی یَوْمِ جُمُعَهٍ حَتَّى تَشْهَدَ الصَّلَاهَ إِلَّا فَاصِلًا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ فِی أَمْرٍ تُعْذَرُ بِهِ»(نهجالبلاغه، نامه 69) روزجمعه مسافرت نکن تا این که در نماز جمعه شرکت کنی و خطبه‌ها را بشنوی و بعد می‌توانی مسافرت کنی مگر این که واقعاً سفر، سفر خدایی است و یا این سفر، سفر لازمی است. گاهی سفر لازم است و نمی‌توانی نروی، اما اگر واجب نیست و خیلی خدایی نیست، صبر کن و نماز جمعه را گوش بده و بعد برو. درجای دیگر می‌فرمایند: زندانی‌ها را خارج کنید. زندانی‌ها را به نماز جمعه بیاورید. تا خطبه‌ها را گوش بدهند اولیا و پدر فرد بیاید و ضمانت بدهد. ضمانت از ولی زندانی بگیر و زندانی برود و خطبه‌ها را گوش بدهد و به زندان برگردد. در روایت دیگر می‌گوید: لازم نیست ضمانت بگیرید. یعنی با آن‌ها پاسبان بفرست. با مأمور بیایند و خطبه‌ها را گوش بدهند. علی‌ای حال زندانی‌ها هم باید خطبه‌ها را گوش کنند. آن حدیثی که می‌گوید: زندانی‌ها با مأمور بیایند و بازگردند در وسائل الشیعه جلد پنجم است اما حدیث مربوط به ضمانت اولیا در مستدرک است.
4- زینت‌های خود را به مسجد ببرید
روز جمعه عطر بزنید، لباس تمیز بپوشید. «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ»(اعراف/31) قرآن می‌گوید: «خُذُوا» یعنی همه زینت هایتان را وقتی به مسجد می‌روید بگیرید. بعضی‌ها این گونه معنا کرده‌اند «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» یعنی وقتی به مسجد می‌روید، زینت هایتان را زمین بگذارید. «خُذُوا» به معنی بگیر و بگذار کنار و برو نیست. «خُذُوا» یعنی بگیر و بردار و برو. این معنای «خذوا» است. یعنی وقتی به مسجد می‌روید، لباس تمیز بپوشید. مثل شیخ شعبانی نروید. امام زین العابدین داشت با لباسی به مسجد می‌رفت، فردی رسید و خواست متلکی بگوید. گفت: آقا به خانه‌ی عروس می‌روید؟ گفت: بله! به خانه‌ی عروس می‌روم. می‌روم تا با خدا ملاقات کنم. می‌روم ملاقات خدایی که یکی از آثارش این است که حورالعینی به ما می‌دهد که به مراتب از این عروس‌ها بهتر هستند. تمیز شرکت کنید. البته «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» معنی دیگر نیز شده است. داریم که زینت خود را ببرید یعنی با قلب پاک بروید. چون قرآن درباره‌ی ایمان و تقوا می‌گوید: «زَیَّنَهُ فی قُلُوبِکُمْ»(حجرات/7) تقوا زینت دل است. «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» یعنی وقتی به مسجد می‌روی با لباس تمیز برو و ضمناً دلت نیز پاک باشد. یکی از زینت‌های مسجد این است که مسجد پیش نماز خوبی داشته باشد. اگر مسجد کاهگلی باشد ولی پیش نمازش خوب باشد، این مسجد زینت دارد. اما اگر مسجد سنگ مرمر باشد، کاشی کاری درجه یک شده باشد اما پیش نمازش متوسط باشد آن مسجد زینت ندارد.
زینت سه تفسیر شده است: 1- وقتی به مسجد می‌روید زینت‌های خود را ببرید. یعنی با پیش نماز خوب بروید. 2- وقتی به مسجد می‌روید با دل پاک بروید. 3- وقتی به مسجد می‌روید با لباس تمیز بروید. رهبر خوب، قلب پاک، لباس تمیز سه چیز مهم است. می‌دانید کلمه‌ی محراب یعنی چه؟ پارسال به مناسبت بهمن به آفریقا رفته بودیم. در یک جلسه همه‌ی امام جماعت‌ها بودند. گفتم: اسم اینجا چیست؟ گفتند: اینجا محراب است. گفتم: محراب به معنی محل حرب است. آیا پیش نمازهای شما اهل جنگ و زندان و تبعید و درگیری با طاغوت نیز هستند؟ گفتند: نه! گفتم: کسی که در محراب می‌رود باید جنگجو باشد نه جنگ طلب. یعنی باید اهل جنگ باشد. جنگ با شیطان، جنگ با وسوسه‌ها و. . . محراب را در کتاب لسان العرب معنا کرده‌اند. لسان العرب کتاب لغت است. محراب به معنی بیشه‌ی شیر است. یعنی کسی که در محراب می‌رود باید شیر باشد. بزغاله در بیشه‌ی شیر نمی‌رود. در بیشه‌ی شیر، شیر می‌رود. راجع به محراب این را به امام جمعه‌های آفریقا گفتم. محراب محل جنگ است و گفتم کسی که به آن جا می‌رود نباید ترسو باشد.
محراب محل حرب با کیست؟ جنگ با توطئه‌ها، با ابرقدرت‌ها، با وسوسه‌ها، جنگ با شیطان‌های بزرگ، جنگ با جهل، چون جهل نیز دشمن ماست. من مکرر این مطلب و حدیث را گفته‌ام که پیامبر فرمودند: دشمن شما جهلتان است. محراب به معنی محل جنگ با جهل و با وسوسه‌ی شیطان است.
5- نماز جمعه حج مساکین است
نماز جمعه حج فقرا است. زوارهای امام رضا(ع) و مداحان و شعرا می‌گویند که زیارت امام رضا(ع) حج فقرا است. اغنیا مکه روند و فقرا سوی تو آیند *** جان به قربان تو گردد که تو حج فقرایی
یعنی هرکس پول دارد به مکه برود و هرکس پول ندارد به زیارت امام رضا(ع) برود. حدیث می‌فرماید: نماز جمعه حج فقراست. پیامبر اسلام(ص) فرموده‌اند: «عَلَیْکَ بِالْجُمُعَهِ فَإِنَّهَا حَجُّ الْمَسَاکِینِ»(تهذیبالأحکام، ج3، ص236) حتماً در نماز جمعه شرکت کن. نماز جمعه حج مساکین است. مسکین به معنی فقیران است. نماز جمعه حج فقرا است. نماز جمعه یک میتینگی است که اجباری نیست. این که می‌گویم خدا بر دل‌ها مهر می‌زند، همین است که فراری‌های پاریس می‌گویند: مردم را به اجبار در نماز جمعه می‌برند. گفته‌اند: هرکس نماز جمعه نیاید به او کوپن بنزین نمی‌دهیم. به دلشان مهرخورده است. در دریا هم که هست در آب فرو نمی‌رود. درها به رویش بسته شده است. نماز جمعه نه اجباری و نه دعوتی است. هر هفته و هر ماه و هر سال بی خرج و ساده برگزار می‌شود. میتینگی بی خرج و ساده، عمومی و همیشگی است. بی دعوت و اجبار و خجالت و بی رودربایستی برگزار می‌شود. در نماز جمعه حقیقت یک رنگی هست. در نماز جمعه و جماعت‌ها تا همه «الله اکبر» را گفتند، همه به صف می‌ایستند. صف بندی و نظم و. . . اینها همه درس‌های نماز جمعه است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم» همه ساکت هستند. یعنی‌ای مردم تا امام حرف می‌زند شما حرف نزنید. «لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ»(اخلاص/4-3) باقی حق ندارند خم شوند. اول آقا خم می‌شود و بعد بقیه خم می‌شوند. یعنی‌ای مردم قبل از حرکت امام، حرکت نکنید. «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ» تا امام بلند نشده است، بقیه بلند نشوید. یعنی تند رو نباشید. «وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً»(کهف/28) امام هم در اعلامیه خود بر مسئله جوان‌های تندرو و مردم تندرو بسیار تأکید داشتند، چون در قرآن نیز یک عده تندرو هستند. «وَکانَ أَمْرُهُ فُرُطاً» یعنی افراطی هستند. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا»(حجرات/1) از پیامبر جلو نیفتید. بعضی‌ها از خود امام هم در انقلابی بودن جلو می‌افتند.
در نماز جمعه و جماعت چه کسی جلو برود؟ با سوادترین، با تقواترین، فهمیده ترین، بقیه چه کنند؟ سکوت کنند. هرگز تا زمانی که امام جمعه حرکت نکرده است، حرکت نکنند. کجا بایستیم؟ در صف بایستید. چه موقع در صف بایستیم؟ زمانی که «قَدْ قَامَتِ الصَّلَاهُ» را گفتند. وقت شناسی، صف بندی، حضور در صحنه، سکوت در مقابل کلام رهبر و امام، جلو نیفتادن، عقب نیفتادن، هماهنگ بودن، رعایت همه‌ی اینها مهم است. وقتی به نماز جمعه می‌روید غسل کنید. امام صادق(ع) فرمودند: «لِیَتَزَیَّنْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَهِ یَغْتَسِلُ وَ یَتَطَیَّبُ وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ لْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمُعَه»(کافى، ج3، ص417) حتما کسانی که در روز جمعه به نماز جمعه می‌روند، اگر می‌توانند غسل جمعه بکنند و عطر بزنند، ریش خویش را شانه کنند و به نماز جمعه بروند و نظیف ترین لباس خود را بپوشند و برای نماز جمعه مهیا شوند.
6- امام جمعه باید خطبه‌ها را ایستاده بخواند
امام جمعه باید ایستاده سخنرانی کند. چرا؟ خطبه‌ها را باید ایستاده بخواند. ایستادگی یعنی چه؟ ایستاده یعنی اینکه بیدار باشد. چون آدم خواب نمی‌تواند بایستد. ایستادگی یعنی این که امام جمعه هم باید بیدار باشد و هم باید آماده باشد و هم باید سوز داشته باشد. چون آدمی که سوز دارد سر پا می‌ایستد، آدم بی سوز حرکت ندارد. ایستاده نشان دهنده‌ی بیداری و سوز امام جمعه است. تکیه بر اسلحه و لب بر حدیث و قرآن دارد. اسلحه را به کار نمی‌برد ولی لب را به کار می‌برد. اسلحه را در دست دارد. هم بیان دارد و هم اسلحه دارد اما از اسلحه استفاده نمی‌کند. اینها همه درس است. یعنی ما باید مسلح باشیم ولی سعی کنیم جز در موارد ضروری از آن استفاده نکنیم. امام جمعه بایستد، یعنی آماده و بیدار و آگاه و دارای سوز باشد. تکیه بر اسلحه کند.
«مَا رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَ إِلَّا وَ هُوَ قَائِمٌ»(عوالیاللآلی، ج2، ص58) جابر می‌گوید: من ندیدم پیامبر، هیچ گاه خطبه بخواند، مگر اینکه ایستاده باشد. یعنی پیامبر همه خطبه هایش را ایستاده می‌خواند. چرا دو خطبه دارد؟ یک خطبه می‌خواند و می‌نشیند و خطبه‌ی بعدی را بعد از بلند شدن می‌خواند. می‌فرماید: چون نمازظهر چهار رکعت است ولی نماز جمعه دو رکعت است در عوض دو رکعت خطبه و هر دو خطبه نیز نباید یک جور باشد. خطبه‌ها باید فرق بکند.
7- کیفیت خطبه‌های نماز جمعه
امام رضا(ع) فرمود: «إِنَّمَا جُعِلَتْ خُطْبَتَیْنِ لِیَکُونَ وَاحِدَهٌ لِلثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ وَ التَّمْجِیدِ وَ التَّقْدِیسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ وَ الْإِعْذَارِ وَ الْإِنْذَارِ وَ الدُّعَاءِ وَ لِمَا یُرِیدُ أَنْ یُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ مَا فِیهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ»(بحارالأنوار، ج6، ص73) دو خطبه قرار داد. یک خطبه برای کارهای خدایی، مسائل توحید، تقوا، آن چه بین انسان و خدا باعث رابطه است. خطبه‌ی اول مسائلی که در رابطه باخدا است. خطبه‌ی دوم مسائلی است که در مورد رابطه انسان با انسان است. «وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ» حاجت مسلمانها چیست؟ جبهه، پول، وام، ارتش، جهاد، سپاه، سوادآموزی، حرکت، تشویق و تقلید است. یک خطبه رابطه بین خلق و خالق است و یک خطبه رابطه‌ی بین خلق و خلق است. «إِنَّمَا جُعِلَتْ خُطْبَتَیْنِ لِیَکُونَ وَاحِدَهٌ لِلثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ وَ التَّمْجِیدِ وَ التَّقْدِیسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْأُخْرَى لِلْحَوَائِجِ وَ الْإِعْذَارِ» آقا وضعیت مملکت ما این است. مشکلات و عذرهایی دارد. علت این که این کار انجام نشده است، این است و از این قبیل موارد. «وَ الْإِنْذَارِ وَ الدُّعَاءِ وَ لِمَا یُرِیدُ أَنْ یُعَلِّمَهُمْ» ترساندن و اینکه توطئه‌ای در کار است. یک خطبه برای دعا و تعلیم و هشدار و توجه و مشکلات و بیان دردها و دواها است. یک خطبه در مورد مسائل روز است و یک خطبه برای ارتباط باخالق است.
قرآن می‌گوید: «فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللَّه»(جمعه/9) در مورد یاد خدا چند دقیقه‌ای صحبت کنم. شما برادرها جانباز انقلاب هستید. اثر یاد خدا چیست؟ «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(رعد/28) الا: یعنی آگاه باشید. فقط به یاد خدا دل آرام می‌گیرد. از نظر ادبیات اگر «بذکرالله» جایش در جمله مهم است. وقتی عقب است معنایش فرق می‌کند. اگر عقب بود معنایش این است(و بدانید فقط به یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد).
این خانه‌ای که شما الآن در آن هستید، خانه‌ی مصادره‌ای و طاغوتی است که اکنون جانبازان در آن استراحت می‌کنند. شاید 50 یا 60 میلیون خرج این خانه شده است. چقدر خرج این زیر زمین با آب جو خوری شده است؟ استخرآب گرم درست کرده است. چه لوسترهایی نصب کرده است. آیا واقعاً آن آقایی که این را ساخت در آن آرام بود؟ خیر! به سنگ مرمر، به فرش ابریشمی، دل آرام نمی‌گیرد. انسان یک جوری است که اگر کره‌ی زمین را بگیرد می‌خواهد ماه را نیز بگیرد. دل فقط با یاد خدا آرام می‌گیرد. انسان با علم نیز یادش آرام نمی‌گیرد. شما فکرمی کنید اگر مدرک لیسانستان را بگیرید، دلتان آرام می‌گیرد؟ پروفسور یا استاد دانشگاه و یا رئیس جمهور بشوید، دلتان آرام می‌گیرد. آدم به هیچ چیز دلش آرام نمی‌گیرد. فقط آن چیز که دل را آرام می‌کند یاد خداست. خدا ما را اینگونه خلق کرده است که فقط خودش ما را پر می‌کند. چیز دیگر ما را پر نمی‌کند.
از امام صادق حدیث داریم که فرمودند: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْکِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَیْرَ اللَّهِ»(جامعالأخبار، ص185) دل و قلب، حرم خداست. حرم خدا را با غیر خدا پر نکنید. ما اینگونه آفریده شده‌ایم که دنیا ما را پر نمی‌کند. هر نوع ماشین سوار شوی، باز هم در خیابان می‌بینی که ماشین جلویی یک مدل از ماشین شما بالاتر است. می‌گویی: به! عجب ماشینی. دلت می‌رود. می‌بینی که بوق آن بهترمی زند، می‌گویی: به! عجب بوقی دارد! می‌بینی لاستیکش مقداری پهن‌تر است. می‌گویی: به! عجب لاستیک‌های خوبی دارد. یعنی دل انسان با هیچ چیز مگر یاد خدا پر نمی‌شود. تنها چیزی که دل آدم را آرام می‌کند، یاد خداست. چه چیز می‌تواند شما جانبازان عزیز را پر کند؟ در جبهه رفتید. پا از دست دادید. کمر از دست دادید. چه می‌تواند این را جبران کند؟ اگر بگویند: ماهی هزار تومان به شما می‌دهند، شما را پر نمی‌کند. هیچ چیز انسان را پر نمی‌کند، جز این که انسان دلش را با یاد خدا پر کند.
امیرالمؤمنین می‌فرماید: اگر می‌خواهی قانع باشی، همین که داری تو را آرام می‌کند. اگر خواسته باشی قانع نشوی، هرچه به تو بدهند قانع نمی‌شوی. خدا شهید محراب آیت الله مدنی را رحمت کند. ایشان در زمان طاغوت در ممسنی بود و ما برای ملاقات ایشان به تبعیدگاهش رفتیم. گفتیم: حالتان چطور است؟ گفت: خوشم. گفتیم: در تبعیدگاه خوش هستی؟ گفت: هر شبی که سرم را روی متکا می‌گذارم که بخوابم، یک اجر به اجرهایم اضافه می‌شود و شاه هم یک قدم به جهنم نزدیک می‌شود. بنابراین روز به روز و ساعت به ساعت من به بهشت نزدیک‌تر می‌شوم و او به جهنم نزدیک می‌شود. این یک عبادت دائمی است. فقط به ذکرخدا زنده هستم. و لذا قرآن راجع به نماز جمعه می‌گوید: «فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللَّهِ»(جمعه/9) وقتی صدای نماز جمعه را شنیدید، به سوی یاد خدا بیایید. «أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْری»(طه/14) نماز بخوان برای یاد من.
8- مراحل نماز
نماز سه مرحله دارد. خدا به موسی می‌گوید: «أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْری» نماز را اقامه کن. نماز بخوان «لِذِکْری» تا یاد من در تو زنده شود. نماز بخوان تا خدا در تو زنده باشد. پله اول یاد خدا در تو زنده شد. حالا که ذکر و یاد خدا در تو زنده شد، دل تو آرام می‌گیرد. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ»(فجر/27) ای کسی که دلت آرام شد «ارجعی الی ربک» به سوی خدا پرواز کن. پس ببینید «أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْری»، «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(رعد/28) مثل این که اول به دبستان می‌روی. بعد به دبیرستان می‌روی. بعد به دانشگاه می‌روی. دانشگاه که رفتی، بعد متخصص می‌شوی. همینطور هم اول گفته است برای یاد خدا نماز بخوان. با یاد خدا دل مطمئن می‌شود. ای دل مطمئن «ارْجِعی إِلى رَبِّکِ راضِیَهً مَرْضِیَّهً»(فجر/28) یعنی اگر خواستی پرواز کنی، دل آرام می‌خواهد. دل آرام با نماز پیدا می‌شود. چرا امام و رهبر انقلاب دلشان آرام است؟ به خاطر نماز است. تمام مشکلات به آدم هجوم می‌آورد ولی دل آرام است. امیرالمؤمنین هر وقت کار به ایشان فشار می‌آورد، نماز می‌خواند. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ»(بقره/153) »اسْتَعینُوا»: یعنی از نماز کمک بخواهید. یعنی اگر مشکلات به شما هجوم آورد و گیج شدید، آن طنابی که شما را بیرون می‌کشد و شما را نجات می‌دهد نماز است. کسی که نماز خوب و با توجه بخواند اعصابش خرد نمی‌شود، چون به خدا وصل شده است.
9- خلاصه مطالب
برای کسانی که دیر تلویزیون را روشن کرده‌اند خلاصه‌ی مطالبی را که امروز گفتیم، می‌گوییم. گفتیم که امام باقر(ع) فرمودند: هرکس بی دلیل به نماز جمعه نرود، نمازهای دیگر او ارزشی ندارد. امام صادق(ع) فرمودند: هرکس سه هفته پشت سر هم نماز جمعه نرود، خدا به دل او مهر می‌زند. باز هم آن حضرت فرمودند: هرکس زودتر به نماز جمعه برود، زودتر به بهشت می‌رود. پیامبر بزرگوار اسلام فرموده‌اند: هرکس نماز جمعه برود، خدا گناهش را می‌بخشد و هرکس نماز جمعه را رها کند، دیگر کارهای خیرش ارزشی ندارند. زیرا او نماز جمعه را تحقیر کرده و نماز و زکات و حج و کارهای خیرش دیگر ارزشی ندارد. پیامبر اسلام فرموده‌اند: اگر بدانید نماز جمعه چه ارزشی دارد، برای سبقت گرفتن در آن قرعه کشی می‌کنید. در هر حرکتی چند عامل لازم است: 1- آگاهی 2- اتحاد 3- تقوا 4- ایمان 5-تشکل رهبری و در نماز جمعه همه اینها هست. ما در نماز جمعه چه یاد می‌گیریم؟ در نماز جمعه مردم در صحنه حاضر هستند. نماز جمعه تعدد را وحدت می‌کند. نماز جمعه تبلیغات سوء تمام بلندگوهای خارجی را با تحلیل امام جمعه خنثی می‌کند. نماز جمعه ترس و وسوسه را تبدیل به شهامت می‌کند. در مورد مسلمانها، نماز جمعه دشمنان را به وحشت می‌اندازد. نماز جمعه رزمندگان را شاد می‌کند. در نماز جمعه دو خطبه هست. خطبه اول درباره‌ی مسائلی است که رابطه‌ی بین خلق و خالق است. خطبه دوم درباره‌ی مسائلی است که بین خلق با خلق است. امام جمعه باید ایستاده باشد. ایستادگی امام جمعه نشانه بیداری، آمادگی و سوز امام جمعه است. برای نماز جمعه غسل کنید، عطر بزنید، ریش خود را شانه کنید، بهترین لباس را بپوشید و با وقار بروید. «وَ ذَرُوا الْبَیْعَ»(جمعه/9) از وابستگی‌ها دل بکنید. از چیزهایی که در آن‌ها سود و سرمایه است دل بکنید. امام جمعه باید در محراب باشد. محراب به معنی بیشه‌ی شیر است. یعنی امام جمعه باید شیر باشد. محراب به معنی محل حرب است. محراب به معنی حرب با جهل، با وسوسه، با توطئه و غفلت و حرب با ابرقدرت‌ها است. نماز جمعه میتینگ بی خرج است. روی برف یا حصیر، یاخاک برگزار می‌شود. در نماز جمعه، سفر را عقب بیندازید. صبح جمعه مسافرت نروید تاخطبه‌ها را گوش بدهید و بعد به مسافرت بروید. حدیث داریم که زندانی‌ها را با مأمور به نماز جمعه بیاورید و بعد برگردانید. درحدیث دیگر داریم اولیائشان بیایند و ضمانت بدهند تا زندانی نیز بیاید و خطبه‌ها را گوش بدهد. «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ»(اعراف/31) برای رفتن به نماز جمعه هم با یک لباس خوب بروید و هم با قلب مطمئن به نماز جعه بروید. «خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» زینت معنا شده است. 1- لباس خوب 2- امام خوب 3- قلب پاک. که اینها سه اصل مهم برای رفتن به نماز جمعه است.
10- نماز جمعه دشمن‌شکن و برای مؤمنین بشارت است
امام باقر(ع) فرمود: اصحاب پیامبر از روز پنج شنبه برای نماز جمعه آماده می‌شوند. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: دواها وغذاهایی که ضعف می‌آورد و شما بر اثر آن فردا نمی‌توانید به مسجد بروید را در شب جمعه استفاده نکنید تا فردا حال نماز جمعه رفتن را داشته باشید. نماز جمعه به مؤمنین روحیه می‌دهد. حدیث داریم: «إِنَّ اللَّهَ أَکْرَمَ بِالْجُمُعَهِ الْمُؤْمِنِینَ فَسَنَّهَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَارَهً لَهُمْ وَ الْمُنَافِقِینَ تَوْبِیخاً لِلْمُنَافِقِینَ وَ لَا یَنْبَغِی تَرْکُهَا فَمَنْ تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاهَ لَهُ»(کافى، ج3، ص425) نماز جمعه برای مؤمنین بشارت است. نماز جمعه دشمن شکن است. نمازجمعه به مؤمنین بشارت و روحیه می‌دهد و دماغ منافقین را را روی خاک می‌مالد. امام جمعه باید «أَنْ یُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ مَا فِیهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ»(عللالشرائع، ج1، ص264) مسائل اجتماعی را مطرح کند. «یُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ وَ مِنَ الْأَهْوَالِ الَّتِی لَهُمْ فِیهَا الْمَضَرَّهُ وَ الْمَنْفَعَه»(عللالشرائع، ج1، ص264) امام جمعه باید تمام خبرهای کشورها را مطرح کند. نماز جمعه امداد به جبهه و کمک به مردم است و امام باقر فرمود: هرکس می‌خواهد وسط هفته کمک کند، صبر کند روز جمعه بدهد و این نماز جمعه‌ها چند کامیون و چند هزار لیتر خون به جبهه‌ها داد و اهداف مؤمنین این است. همین که حکومت را به دست گرفتند، نماز را به پا می‌کنند و فایده‌ی نماز جمعه این است که جلوی فحشا را بگیرد. چه فحشایی از حمله اسرائیل بدتر است؟ کشورهایی که نماز جمعه می‌خوانند ولی جرأت نمی‌کنند که اسرائیل را محکوم کنند، نماز جمعه آن‌ها ارزش ندارد. نماز جمعه نمازی است که «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»(عنکبوت/45) اگر ابرقدرت‌ها از نماز جمعه‌ی ما نترسیدند، معلوم می‌شود که نماز جمعه ما نماز جمعه نیست. به امید روزی که کنگره‌ی امام جمعه‌ها در ایران به همه‌ی امام جمعه‌ها خط بدهد و امام جمعه‌ها به همه‌ی پیش نمازها خط بدهند و پیش نمازها ابرقدرت‌ها را واژگون کنند.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»