موضوع بحث: نماز، رکوع و سجده – 3
تاریخ پخش: 73/12/01
بسم الله الرحمن الرحیم
الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
1- نماز شب قدر
ماه رمضان امسال بحثمان درباره‌ی عبادت بود. از مقدمات نماز شروع کردیم و به رکوع و سجود رسیدیم. در شب‌های قدر، شب بیست و سوم از همه مهم‌تر است. اما اهمیت شب بیست و یکم در این است که شهادت حضرت علی است. نماز شب قدر دو رکعت است. در رکعت اول یک بار سوره‌ی حمد و هفت بار سوره‌ی توحید را می‌خوانی و بعد از هر رکعت هم هفتاد بار «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» می‌گویی. امام صادق فرمود: هر کس این دو رکعت نماز را بخواند، خدا پدر و مادر او را آمرزش می‌کند. شب قدر، شب مناجات، شب بازگشت به خویشتن، شب شهادت امیرالمومنین است.
این جلسه هم ادامه‌ی بحث سجده را می‌گوییم. سجده مخصوص خداوند است. این هم که خدا به فرشته‌ها گفت: به طرف آدم سجده کنید، به این خاطر بود که مقام انسان را نشان بدهد. قدرت آفرینش را نشان بدهد. سجده مخصوص خدا است.
وقتی اولین گروه مهاجرین از مکه هجرت کردند و به حبشه رفتند، مخالفین هم یک گروه را به حبشه فرستادند. مخالفین برای نجاشی سجده کردند، ولی مسلمانان سجده نکردند. وزیر دربار گفت: چرا شما برای شاه سجده نکردید؟ گفتند: ما به غیر خدا برای احدی سجده نمی‌کنیم. اما بت پرست‌ها سجده کردند. اگر سجده برای غیر خدا بود، ما به اولیاء و انبیاء سجده می‌کردیم. من از شما تقاضا می‌کنم که وقتی وارد حرم امام رضا(ع) می‌شوید، سجده نکنید. امام رضا را زیارت کنید و برای ایشان نماز بخوانید. بعد از نماز هم رو به قبله سجده کنید و بگویید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ» (فاتحه/2) خدا را شکر که من توفیق زیارت را پیدا کردم. به پیامبر(ص) فرموده‌اند: «أَفْضَلُ مَا یَسْجُدُ عَلَیْهِ الْمُصَلِّی الْأَرْضُ النَّقِیَّهُ»(دعائم‌الإسلام، ج1، ص178) یعنی به زمینی که تمیز باشد، می‌شود سجده کرد.
2- سجده بر خاک کربلا
اثر خاک کربلا برای سجده چیست؟ اگر کسی بر خاک حسین سجده کند، نمازش قبول می‌شود. اما اگر خاک حسین و کربلا نباشد، نمازت به شرطی قبول می‌شود که حواست جمع باشد. ارزش خاک امام حسین این است.
چرا سجده بر خوردنی‌ها جایز نیست؟ مثلاً می‌گویند: به برگ سجده کن. اما این برگ نباید خوردنی باشد. مثلاً برگ کاهو و برگ اسفناج نباشد. چرا نباید خوردنی و پوشیدنی باشد؟ برای اینکه مردم بنده‌ی شکم و لباس هستند. اگر شما به چیزهای شکمی و لباسی سجده کنید مثل این است که به امیر مردم سجده کرده‌ای.
هشام بن الحکم می‌گوید: «لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) أَخْبِرْنِی عَمَّا یَجُوزُ السُّجُودُ عَلَیْهِ وَ عَمَّا لَا یَجُوزُ قَالَ السُّجُودُ لَا یَجُوزُ إِلَّا عَلَى الْأَرْضِ أَوْ عَلَى مَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا مَا أُکِلَ أَوْ لُبِسَ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا الْعِلَّهُ فِی ذَلِکَ قَالَ لِأَنَّ السُّجُودَ خُضُوعٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ عَلَى مَا یُؤْکَلُ أَوْ یُلْبَسُ لِأَنَّ أَبْنَاءَ الدُّنْیَا عَبِیدُ مَا یَأْکُلُونَ وَ یَلْبَسُونَ وَ السَّاجِدُ فِی سُجُودِهِ فِی عِبَادَهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَضَعَ جَبْهَتَهُ فِی سُجُودِهِ عَلَى مَعْبُودِ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا الَّذِینَ اغْتَرُّوا بِغُرُورِهَا وَ السُّجُودُ عَلَى الْأَرْضِ أَفْضَلُ لِأَنَّهُ أَبْلَغُ فِی التَّوَاضُعِ وَ الْخُضُوعِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»(من‌لایحضره‌الفقیه، ج1، ص272).
امام صادق(ع) فرمود: «لِأَنَّ أَبْنَاءَ الدُّنْیَا عَبِیدُ مَا یَأْکُلُونَ وَ یَلْبَسُونَ». مردم دنیا بنده‌ی لباس و شکم هستند. یک شخصی خیلی سجده می‌کرد. آنقدر سجده کرد، تا اینکه حضرت موسی دلش سوخت و گفت: خدایا اگر این بنده‌ی من بود، من او را می‌بخشیدم. خدا فرمود: موسی گول سجده‌های او را نخور. این آدم اگر لقمه‌ی حرام ببیند سریع به طرف آن می‌رود. سجده‌ای قبول است که انسان لقمه‌ی حرام نخورد.
3- شب قدر با ارزش‌ترین شب
از من پرسیدند: شب قدر چه شبی است؟ گفتم: شبی است که سیم ما وصل بشود. اگر لامپ تو سالم باشد به هر سیمی بزنی، وصل می‌شود. اما اگر لامپ تو سوخته باشد، به شب نوزدهم بزنی، روشن نمی‌شود. به شب بیست و یکم بزنی، روشن نمی‌شود. به شب بیست و سوم بزنی، روشن نمی‌شود. شب قدر شب با ارزشی است. لامپ تو سوخته است. هیچ می‌دانی چقدر پس انداز داری اما خمس نمی‌دهی؟ خدا به تو صد تومان داده است. می‌گوید: «مَنْ ذَا الَّذی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً»(بقره/245). از این صد تومان20 تومان آن را به من بده تا سال خمسی شما را حساب کنم.
حدیث دارم وقتی سجده طولانی می‌شود. شیطان فریاد می‌زند و می‌گوید: این فرد دارد به خدا نزدیک می‌شود. تمام رشته هایم پنبه شد.
امام کاظم(ع) می‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الرَّاحَهَ عِنْدَ الْمَوْتِ»(کافی، ج3، ص323). خدایا مرگ من را راحت کن. کسانی که به این دنیا چسبیده‌اند و زکات و خمس نمی‌دهند. بد جان می‌کنند. وقتی پشت دست بریده می‌شود و ما آن را چسب می‌زنیم، این چسب خوب می‌چسبد. چون پشت دست مو دارد. اما وقتی کف دست بریده می‌شود، چسب خوب نمی‌چسبد و راحت جدا می‌شود. آدم‌هایی که به دنیا چسبیده‌اند وقتی می‌خواهند جان بدهند، بد جان می‌دهند و با بغض خدا می‌میرند. عمری نعمت خدا را خورده‌اند. در آخر هم با بغض خدا از دنیا می‌روند. امام کاظم در دعای خود می‌گوید: خدایا گناه من بزرگ است. اما لطف تو خیلی زیاد است. وای به حال کسی که ماه رمضان تمام شود و خدا او را نبخشیده باشد. ماه رمضان ماه بخشش است.
4- باب توبه
خدا در این ماه بابی را به نام باب توبه باز کرده است. بعد هم می‌گوید: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابین»(بقره/222) می‌گوید: خداوند توبه کنندگان را دوست دارد. قبول کردن توبه مثل آزاد کردن زندانی از زندان است. خداوند فقط در ماه رمضان نمی‌بخشد، بلکه غیر از ماه رمضان هم می‌بخشد. ماه رمضان برای آدم‌های عادی است. امام در مناجات می‌گوید: خدایا اگر خوب‌ها را ببخشی گنهکاران کجا بروند. امام در یک جمله‌ای با خدا صحبت می‌کند و می‌گوید: خدایا من را می‌بخشی یا نمی‌بخشی؟ اگر من را ببخشی رسول الله شاد می‌شود که امتش بخشیده شده است. اگر من را نبخشی شیطان خوشحال می‌شود که یک نفر را بیشتر جهنمی کرده است. امام یک طوری با خدا حرف می‌زند که انگار خدا را مجبور می‌کند که ما را ببخشد.
خدا می‌گوید: سر و گردن و موهایت را به نامحرم نشان نده. یکی از بت‌های جامعه‌ی ما، بت مدرک است. دختر من باید لیسانس بگیرد. من دخترم را به کسی می‌دهم که لیسانس داشته باشد. نباید اینطور باشید. مگر دیپلمه‌ها چه اشکالی دارند. حدیث داریم اگر پدر و مادر بتوانند فرزندان خود را به ازدواج برسانند، اما کوتاهی کنند، هر گناهی که دختر و پسر بکنند، به گردن پدر و مادر است. آنقدر پدر داریم که امشب در مسجد گریه می‌کند به خاطر اینکه دخترش به راه خلاف کشیده شده است.
شب بیست و یکم شب مهمی است. شب شهادت حضرت علی(ع) است. علی ابن ابیطالب در جنگ نهروان تکبیر می‌گفت. هریک از افراد طاغوت را با گفتن یک الله اکبر می‌زد. علی نترس بود. چند جمله را از وصیت نامه‌ی حضرت علی بخوانیم. امیرالمومنین در شب شهادت خود فرمود: «اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ»(نهج‌البلاغه، نامه 47) به یتیم‌ها برسید «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْقُرْآن»(نهج‌البلاغه، نامه 47). در جمهوری اسلامی آموزش‌های خوبی در مورد آموزش قرآن، انس به قرآن، حفظ قرآن و مسابقات قرآن به وجود آمده است. از جوان‌هایی که هر سال در مسابقات بین المللی رتبه‌ی عالی کسب می‌کنند، تشکر می‌کنم. این از افتخارات جمهوری اسلامی است. اما بعد از حفظ نوبت به تفسیر قرآن می‌رسد. ما در کشور خود چند جلسه‌ی تفسیر قرآن داریم. آیا فکر نمی‌کنید که قرآن غریب است؟ این قرآنی که ما امشب بر سر می‌گیریم از ما شکایت می‌کند و می‌گوید: تو از پارسال تا الان کجا بوده‌ای؟ «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْقُرْآن»(نهج‌البلاغه، نامه 47). «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی جِیرَانِکُمْ»(نهج‌البلاغه، نامه 47). آیا همسایه این است که همدیگر را با فیلم و ماهواره گمراه کنند؟ یا اینکه وقتی به نماز جمعه می‌رود، بگوید: تو هم بیا با هم برویم. «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُم»(نهج‌البلاغه، نامه 47). «وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الصَّلَاهِ»(نهج‌البلاغه، نامه 47).
5- اهمیت زکات
مقام معظم رهبری برای «اللَّهَ اللَّهَ» یک معنایی کردند. ایشان فرمودند: یعنی تو می‌دانی و خدا! «اللَّهَ اللَّهَ فِی الزَّکَاهِ فَإِنَّهَا تُطْفِئُ غَضَبَ رَبِّکُم»(کافی، ج7، ص51)، زکات غضب خدا را از ما دور می‌کند. در کشور ما مسأله زکات فراموش شده است. کشاورزها و بخصوص دیمی کارها یک دهم مال خود را برای زکات بدهند. «اللَّهَ اللَّهَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ»(کافی، ج7، ص51). «اللَّهَ اللَّهَ فِی الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِین»(کافی، ج7، ص51). «اللَّهَ اللَّهَ فِی ذُرِّیَّهِ نَبِیِّکُمْ»(کافی، ج7، ص51). ما برای امام حسین خوب عزاداری می‌کنیم. اما اصلا متوجه شهادت امام دهم نمی‌شویم. مسئولین آموزش و پرورش تصمیم گرفتند که انشاء الله روز شهادت امام‌های دیگر هم با بچه‌ها عزاداری کنند. امامان ما سوختند تا اسلام را به ما رساندند.
«اللَّهَ اللَّهَ فِی النِّسَاءِ وَ فِیمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ»(کافی، ج7، ص51) شخصی به امام صادق رسید. دید رنگ امام خیلی پریده است. گفت: آقا چه شده است؟ فرمود: من خیلی ناراحت هستم. چون بارها به همسر خود گفته‌ام که به بالای پشت بام نرود. وارد خانه شدم. دیدم خانم من بچه را بغل کرده و به پشت بام می‌رود. او تا من را دید، ترسید و بچه از دستش افتاد و مرد. امام صادق فرمود: من از مرگ بچه ناراحت نیستم. از این ناراحت هستم که چرا همسر خود را ترسانده‌ام. ما تا به حال چقدر همسران خود را ترسانده‌ایم؟ وای بر مردی که زنش از او بترسد.
در همین مجلس یک جوانی آمد و به من گفت: من پیش یک نفر کار می‌کردم. هر روز ظرف غذا را به من می‌داد و من به چلوکبابی می‌رفتم و برای او غذا می‌گرفتم. او غذا را در مقابل من می‌خورد و من دهانم پر از آب می‌شد. من بچه بودم و او یک لقمه هم به من نمی‌داد. قرآن می‌گوید: آتش جهنم دل را می‌سوزاند. یک مقدار این چیزها را رعایت کنید. حضرت علی فرمود است: «الصَّلَاهَ الصَّلَاهَ الصَّلَاهَ»(کافی، ج7، ص51) امیرالمومنین برای همه چیز تذکر داده است.
6- اهمیت نماز و سفارش علی(ع)
اما برای نماز هم اول و هم آخر وصیت خود تذکر داده است. در آخر گفته است: «لَا تَخَافُوا فِی اللَّهِ لَوْمَهَ لَائِمٍ»(کافی، ج7، ص51) خجالت نکشید. وسط پارک بایستید و نمازتان را بخوانید. هیچ وقت از نماز خواندن خجالت نکشید. ما باید به نماز خواندن تظاهر کنیم. شب قدر شبی است که برای یکسال برنامه ریزی می‌شود. آخرین کلمه‌ی علی ابن ابیطالب «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» بود. علی(ع) با تکرار این کلمات از دنیا رفت. کسی می‌تواند بگوید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» که مادرش از او راضی باشد.
حضرت علی(ع) قنات می‌زد. یک مرتبه آب زیادی بیرون ریخت. گفتند: بشارت! بشارت! قنات چه آبی دارد. فرمود: به من بشارت نگویید، این چاه برای فقرا است.
یک بار پیامبر اسم علی را نمی‌برد. حضرت رسول الله(ص) فرمود: می‌دانید چرا اسم علی را نبردم؟ چون وضو نداشتم. من می‌خواهم اسم علی را بدون وضو نبرم. یک روز علی ابن ابیطالب آمد، نشست. پیغمبر دید که او بسیار عرق کرده است. به علی نگاهی کرد و دید از پیشانی او عرق می‌ریزد. پیغمبر به پیشانی علی دست کشید و گفت: این عرق علی است و من خود را تبرک می‌کنم. «قَتَلَهُ أَشْقَى الْأَشْقِیَاءِ»(إقبال‌الأعمال، ص296). وقتی خبر شهادت علی را شنیدند، عده‌ای سجده کردند و گفتند: خدا را شکر که علی شهید شد. بعد هم گفتند: مگر علی نماز می‌خواند؟ ببینید که چقدر شایعه‌ها می‌کردند. وقتی به مسجد می‌روید، از شایعه‌هایی که شنیدید و یا ایجاد کرده‌اید، توبه کنید. با شایعه آبروهای زیادی ریخته می‌شود.
خدایا ما تو را صدا می‌زنیم اما تو می‌دانی که ما پس انداز داریم و خمس آن را نداده‌ایم. خدایا تو می‌دانی که افراد زیادی در راه تو شهید شدند اما من به وظیفه‌ام عمل نکرده‌ام. خدایا خودت کمک کن و یک توبه واقعی نصیب ما بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»