موضوع: نعمت‌های خدا-1، آب، خورشید و زمین
تاریخ پخش: 71/12/06
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی تقوی»
بینندگان عزیز، روز اول ماه رمضان 71 بحث را می‌بینند. موضوع ما نعمت‌های الهی است. شمردن نعمت‌ها عشق خدا را به انسان زیاد می‌کند. انسان را از غفلت بیرون می‌آورد، وقتی انسان متوجه شد که خدا چقدر به او نعمت داده است، بعد وقتی گفتند: روزه بگیر. می‌گوید: چشم! شما اگر بدانی که پدرت چه خدماتی کرده است، به پدرت نه نمی‌گویی. اگر یادی از زحمات مادر بکنی، به مادر نه نمی‌گویی. گاهی که ما نسبت به پدر و مادر گردن کلفتی می‌کنیم یادمان می‌رود که اینها چقدر زجر کشیدند. افرادی که در مقابل خدا معصیت می‌کنند، یادشان می‌رود که خدا چقدر خدای خوبی است.
1- آب یکی از نعمت‌های خدا
حالا ما می‌خواهیم در این ماه رمضان، هرروز نعمت‌ها را بشماریم. موضوع: نگاهی به گوشه‌ای از نعمت‌ها است. نعمت‌های مادی داریم. معنوی داریم. این جهانی و آن جهانی داریم. اولین نعمت، نعمت آب است. قرآن می‌فرماید: آفرینش از آب است. آفرینش موجودات و هر جنبنده‌ای از آب است. «وَ اللَّهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّهٍ مِنْ ماء»(نور/45) «دابه» هرجنبنده‌ای از آب است. حیات از آب است. قرآن می‌فرماید: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْ‌ءٍ حَیٍّ»(انبیاء/30) حیات هر چیزی از آب است. باز این خودش یک سر فصل مهمی برای علوم طبیعی است. حیات و خلقت از آب است. چهره‌ی زمین از آب است. حیات زمین از آب است.
قرآن می‌فرماید: «وَ اللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً» خداوند آب فرستاد «فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»(نحل/65) زمین با آب زنده می‌شود. «لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً» (واقعه/65) اگر بخواهیم درختان را خشک نگه می‌داریم. به چه کسی التماس می‌کنی؟ گیاهان از آب است. چون قرآن می‌فرماید: «فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کُلِّ شَیْ‌ءٍ»(انعام/99) یعنی روزی هر چیزی از آب است. هر جنبنده‌ی از آب است. حیات از آب است. زنده بودن زمین و نباتات از آب است. سبزی‌ها از آب است. «فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّهً»(حج/63) زمین از آب سرسبز است. مواد غذایی از آب است. « فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ» (عبس/24) انسان به طعامت نگاه کن. قبل از آنکه افطار کنی و غذایی بخوری، یک نگاهی به غذا بکن. همه از آب است. «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا» (عبس/25) ما باران را قطره قطره فرستادیم. رودخانه‌ها را جاری کردیم.
قرآن می‌فرماید: «وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُوناً»(قمر/12) در زمین چشمه‌هایی را گذاشتیم. رودخانه‌ها را برای شما درست کردیم. چشمه‌ها را برای شما درست کردیم. شما تصفیه‌ی خانه را دیدید؟ اصولاً برای تصفیه‌ی آب عبور از شن، بزرگترین راه تصفیه است. آب زباله در زمین می‌رود و آب زلال بیرون می‌آید. آفرینش را مجانی در اختیار گذاشته است. میوه‌ها و مزه‌ها و رنگ‌ها و طعم هاو خاصیت‌ها و ویتامین‌ها و زیبایی‌ها را در اختیار گذاشته است.
2- میوه‌ها از نعمت‌های الهی
انار، رنگ و آبش، هسته و میوه‌اش، پوستش، رابطه‌ای که بین میوه و پوست میوه هست. هر میوه‌ای یک پوستی دارد. این پوست میوه چقدر می‌تواند نور و انرژی خورشید را در خودش ذخیره کند. گفتند: میوه‌ها را بشویید، اما با پوست بخورید. گلابی را بشویید اما با پوست بخورید. میوه را بشویید اما با پوست بخورید. این پوست چقدر مواد را در خودش ذخیره کرده است و ما آن را دور می‌ریزیم. میوه‌ها و رنگش و طعمش و زیبایی‌اش «فَأَخْرَجْنا بِهِ ثَمَراتٍ مُخْتَلِفاً أَلْوانُها»(فاطر/27) کسی اگر دو کیلو انگور به ما بده، ما دو دقیقه تشکر می‌کنیم. این همه انگور خوردیم، یک الحمدلله به زور می‌گوییم. پاکی از آب است. پاکی و بهداشت، بهداشت طبیعت، هوای آلوده چهار بار تصفیه می‌شود.
3- نور، بخار، باران و گیاهان چهار تصفیه کننده
نور خورشید که به دریاها می‌تابد، خود نور میکروب کشی می‌کند. بخار اقیانوس‌ها که بالا می‌رود، باز هوا صاف می‌شود. یعنی فضای محیط زیست را سالم می‌کند. این بخارها به صورت باران می‌اید و باز نزول باران یک تصفیه کننده است. با نزول باران برگ‌ها سبز می‌شود و باز برگ‌ها تصفیه کننده‌ی چهارم است. چهار تصفیه‌ی ساده است. نور یک تصفیه است. بخار یک تصفیه است. باران یک تصفیه است. گیاهان یک تصفیه است. «ماءً طَهُورا» (فرقان/48) آب پاک می‌کند. «لِیُطَهِّرَکُم» (انفال/11) ما باران فرستادیم که شما را پاک کند. آب گوارا است. ممکن است شیرین نباشد و بی مزه باشد. ممکن است هر جنبنده‌ای از آب باشد. حیات از آب است. گیاهان از آب است. مواد غذایی از آب است. رودخانه‌ها از آب است. چشمه‌ها از آب است. میوه‌ها از آب است. ممکن است همه اینها بی مزه باشد، آدم از خوردنش لذت می‌برد. اما قرآن می‌گوید: «ماءً فُراتاً» (مرسلات/27) اینها گوارا است. در جای دیگر می‌گوید: «ما ان فراتا» یعنی با همه‌ی آثارش قابل خوردن هم هست. حالا اگر اینها را جا به جا کنیم، اگر خورشید نمی‌تابید، اگر بخار نبود، اگر ابر نبود، اگر باد ابرها را جا به جا نمی‌کرد، وقتی انسان می‌تواند نعمتی را بفهمد که خدا آن نعمت را از شما بگیرد.
4- مسئولیت ما راجع به نعمت آب
حالا مسئولیت ما راجع به آب چیست، دیگر نمی‌گویم. این آب بهداشت دارد. نباید ما سطل آشغال را در جوی آب بریزیم. نباید در آب عمومی کهنه و لباس بشوییم. نباید آب استخر را آلوده کنیم. داریم اگر کسی در آب استخر ادرار کند، روز قیامت خدا او را عقوبت می‌کند. چاهی بود که عمق زیادی نداشت. کسی می‌خواست در آن چاه غسل کند. لخت شد که در چاه غسل کند. امام فرمود: چرا چنین کاری می‌کنی؟ فرمود: می‌خواهم غسل کنم. فرمود: حق نداری در آب آشامیدنی مردم غسل کنی.
به خانم‌ها سفارش شده است که حتماً در ظرف آب را ببندید. از ظرفی که ترک برداشته است، آب نخورید. چرک در این ظرف نفوذ می‌کند و آب آلوده می‌شود. آب رسانی به لب تشنه بزرگ ترین عبادت است. منع آب حتی به دشمن جایز نیست. اگر احتمال می‌دهی که حیوان تشنه است، شما باید تیمم کنی. نگذاری که حیوان تشنه بماند. تا چه برسد به انسان. آب دادن به حجاج کعبه افتخاری بوده است. در تاریخ قبل افتخار می‌کردند و می‌گفتند: من مسئول آبرسانی به حجاج هستم. حتی اگر کسی کنار ظرف آب ایستاده است، شما لیوان را آب کردی و به او دادی خیلی اجر دارد. فوت کردن در آب درست نیست. خوردن آب داغ درست نیست. ای کاش ما یک مقداری مسائل بهداشتی را رعایت کنیم.
5- آب ممکن است مایه مرگ شود
چقدر میکروب از ناحیه آب به انسان‌ها منتقل می‌شود. اصلاً بعضی از مرض‌ها فقط از راه آب است. امام زین العابدین(ع) در صحیفه‌ی سجادیه وقتی نفرین می‌کند، می‌گوید: خدایا آب آن گروه را فاسد کن. آب وسیله‌ی انتقال میکروب و مرض، آبی که مایه‌ی حیات است ممکن است مایه‌ی مرگ شود. آبی که ممکن است نجات بدهد، ممکن است غرق کند. آب همینطور که وسیله‌ی لطف خداست، می‌تواند وسیله‌ی قهر خدا هم باشد. فرعون در آب غرق شد. آب وسیله‌ی رزق است. آب وسیله‌ی قهر است. به هر حال یکی از نعمت‌ها آب است. کسی آب را خورد و مقدار زیادی از آب را روی زمین ریخت. امام فرمود: اسراف کردی. گفت: چه کار کنم؟ فرمود: حق نداری دور بریزی. در حوض آب بریز. در رودخانه بریز.
به یکی از کشورهای غربی رفته بودم. من را یک جایی بردند. گفتند: زباله‌های شهر را اینجا می‌آورند و می‌سوزانند و از حرارت زباله‌ها در همه‌ی خانه‌های این شهر لوله کشی آب داغ است. سراسر شهر آب داغ داشت که به مرکز زباله‌ها وصل بود. دور ریختن نصف لیوان آب اسراف است. اسراف گناه کبیره است. اگر کسی در غسل و وضو زیاد آب بریزد پیغمبر فرمود: از من نیست. کسی که وسواسی باشد از امت من نیست. راحت می‌شود با ده سیر آب وضو گرفت. با سه کیلو آب راحت می‌شود غسل کرد. اگر کسی بگوید: این کم است و آب زیادی بریزد، حدیث داریم پیغمبر فرمود: از ما نیست کسی که در آب اسراف کند.
6- خورشید یکی از نعمت‌های خدا
راجع به خورشید آیاتی داریم. «سراجاً وَهاجّا» (نباء/13) چراغ پرنور. ما وقتی قدر خورشید را داریم که خواسته باشیم لامپ خانه‌مان را با نور دولت روشن کنیم. وقتی از سازمان برق یک رشته لامپ می‌گیریم، سر ماه باید حقوقمان را پول بدهیم. اگر یک بار نخواسته باشیم از خورشید استفاده کنیم، خواسته باشیم از لامپ استفاده کنیم، آن مقدار که خورشید به درختان نور می‌دهد. ما خواسته باشیم نور خورشید را از طریق لامپ به این درختان برسانیم، اگر تمام میوه‌ها را بفروشیم شاید نتوانیم پول برق را تامین کنیم. حساب شده است. «الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ» (الرحمن/5) حساب شده است.
این فرمول است. شما می‌گویی: چه موقع سال تحویل می‌شود. در سال تحویل می‌گویی: حرکت زمین به دور خورشید تمام می‌شود. از این معلوم می‌شود که دقیق است. حتی ثانیه را هم تعیین می‌کند. یعنی چه که در فلان ثانیه سال تحویل می‌شود؟ یعنی کره‌ی بزرگ در مسافت بزرگ حتی یک ثانیه تاخیر ندارد. «الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ» خورشید نورانی است. «وَ جَعَلْنا سِراجاً وَهَّاجاً» (نبأ/13) «الشَّمْسَ ضِیاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً»(یوسف/5) حساب شده است. خورشید و ماه روی حساب است. عمر مشخص دارند. قرآن می‌فرماید: «کُلٌّ یَجْری إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى»(لقمان/29) اینطور نیست که خورشید تا ابد خورشید است. یک زمانی می‌شود که «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ» (تکویر/1) یعنی نور تمام می‌شود. هم دقیق است. هم زمان دارد. کل اینها به سوی مقصدی در حرکت هستند. «وَ الشَّمْسُ تَجْری لِمُسْتَقَرٍّ لَها»(یس/38) هر کره‌ای در مدار خودش می‌چرخد. با هم تصادف ندارند. «الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ فی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ» (انبیاء/33) ستاره‌ها و خورشید هرکدام در مدار خودشان می‌گردند. چهار نفر در یک زمین فوتبال که می‌دویم گاهی به هم می‌خوریم. در خیابان‌های 45 متری ماشین‌ها به هم می‌خورند. این فضای وسیع و این همه کرات، هیچ برخوردی نیست.
7- زمین یکی از نعمت‌های خدا
از نعمت‌های مادی زمین است. شما تا به حال درباره‌ی زمین فکر کردید. آیه زیاد است. 460 بار نام زمین در قرآن است، زمین چیست؟ یک خرده به خاک فکر کنیم. خاک چیست؟ واقعاً این زمین کلاس درسی است. «وَ فِی الْأَرْضِ آیاتٌ لِلْمُوقِنینَ» (ذاریات/20) زمین کلاس درس است. در زمین آیاتی است. من در یکی از کشورهای غربی در یک موزه رفتم بیست هزار نوع سنگ در این موزه بود. موزه‌ی سنگ‌ها بود. گروهی بودیم، ساعت‌ها در این موزه تمام ما مشغول شمارش بودیم. بعد به ما گفتند که تعداد از این بیشتر است. الآن اگر به شما بگویند: ما چند نوع سنگ داریم شما اسم چند سنگ را بیشتر نمی‌بری. شاید بتوانیم ده تا را بگوییم. ما بیش از سی هزار نوع سنگ داریم. ما بیش از اینها سنگ داریم. «وَ فِی الْأَرْضِ آیاتٌ لِلْمُوقِنینَ» زمین کلاس درس است. دل و فکری نیست که از مستی و غفلت بیرون بیاید.
8- زمین با اینکه درونش پر التهاب است، آرام است
زمین آرام است. با اینکه درونش التهاب است ولی خودش آرام است. شما در کوپه‌ی قطار وقتی از این کوپه می‌خواهی به کوپه‌ی دیگری بروی تکان می‌خورد. در درون زمین با همه‌ی داغی و التهابی که دارد اما آرام است. «هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولا»(ملک/15) ارض برای شما آرام است. زمین برای شما مقر است. خودش را آرایش می‌کند. قرآن می‌گوید: «وَ زینَه» زینت کرده است. زمین عروس خوبی است. تمام این چشمه‌ها و گیاه‌ها و جنگل‌ها و گل‌ها اینها درون زمین است. قرآن می‌گوید: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زینَهً لَها»(کهف/7) آنچه که در زمین است، زینت زمین است. خودش را آرایش می‌کند. تمام مرده‌ها را بایگانی می‌کند. خزائن است. گنج‌ها و معدن را برای ما حفظ می‌کند. معادن در زمین است. همین زمین است که آب را می‌گیرد و برای ما تصفیه خانه است. پس بایگانی مرده‌های ما است. تصفیه‌ی آب است. قله هایش برف‌ها را برای زمستان نگه می‌دارد. شما می‌دانید اگر سطح زمین صاف بود، امروز که برف می‌آمد بعد از دو روز آب می‌شد. ولی این کوه‌ها باعث می‌شود که برف‌ها را تا وسط تابستان نگه دارد. زمین خیلی سخاوت دارد. یک دانه می‌دهیم. یک خوشه می‌دهد.
قرآن می‌گوید افراد کافر می‌گویند: «یا لَیْتَنی کُنْتُ تُراباً» (نبأ/40) کاش من خاک بودم. خاک از من بهتر است. خاک یک دانه بگیرد، یک خوشه می‌دهد. آدم‌هایی هم هستند که هرچه نعمت می‌گیرند، یک «سبحان الله اعلی و بحمده» نمی‌گویند. انسان‌ها نعمت را می‌گیرند اما چیزی را پس نمی‌دهند. زمین خیلی بر گردن ما حق دارد. چند نوع حرکت دارد. یک زلزله که می‌شود تا مدتی مردم منطقه خواب ندارند. اگر فاصله‌ی زمین با خورشید نزدیک بود، می‌سوختیم. اگر کم بود، یخ می‌زدیم. رنگ خاک چشم را اذیت نمی‌کند. اگر زمین سفید بود چشم ما را اذیت می‌کرد. در ساختمان‌ها که پله‌ها سفید است. اگر بیش از 5 پله باشد سر آدم گیج می‌رود. خانم‌هایی که قند می‌شکنند اگر بیش از 40 دقیقه قند بشکنند چشمشان سیاه می‌شود.
گیاهان سبز است. چون سبزی برای چشم مفید است. کوه‌ها مرکز گیاهان دارویی است. خوبی که کوه‌ها دارند این است که جلوی فشار هوا را می‌گیرد. بادهای بسیار تندی که می‌آید، کوه جلوی بادها را می‌گیرد. تنظیم می‌کند. ریشه‌ی کوه‌ها در زمین است و جلوی اضطراب زمین را می‌گیرد. قله هایش هم برای کنترل زمین است. این برای این است که تعادل کره‌ی زمین را حفظ کند. بایگانی برف، بایگانی مرده‌ها، تصفیه خانه‌ی آب‌ها، سخاوت مند، آرام، زیبا،
9- وظیفه ما در رابطه با نعمت زمین
حالا وظیفه‌ی ما چیست؟ وظیفه‌ی ما این است که زمین را آباد کنیم. قرآن می‌گوید: «وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها» (هود/61) من از شما که زمین را آباد کنید. وظیفه‌ی ما این است که زمین را آباد کنیم. برای تشویق گفتند: هرکس زمینی را آباد کرد، آن زمین برای خودش است. ما باید در این زمین بندگی کنیم. باید در این زمین هجرت کنیم. «إِنَّ أَرْضی واسِعَهٌ»(عنکبوت/6) اینها را نمی‌شود شمرد. ماه رمضان 71 می‌خواهیم قبل از افطار نگاهی به نعمت‌ها کنیم. قرآن می‌گوید: «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ» (الرحمن/13) این همه نعمت را برای چه تکذیب می‌کنی؟ برای چه گردن کلفتی می‌کنی؟ زمین به ما نیاز ندارد. ما به زمین نیاز داریم. باران، آب، زمین، چشم بصیرت می‌خواهد. که آدم با دقت نگاه کند و از اینها استفاده کند. این زمینی که می‌شود با هجرت رشد کرد. می‌شود با مسافرت گناه کرد.
خدایا به ما توفیق شناخت خودت و نعمت هایت و استفاده‌ی بهینه از نعمت هایت را به همه‌ی ما مرحمت بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»