موضوع: معاد شناسی- 21، صراط و میزان و حساب
تاریخ پخش: 71/01/13
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی تقوی»
1- کلمه صراط در قرآن
خداوند عبادت‌های همه‌ی شما را قبول کند. بحث ما امسال ماه رمضان درباره‌ی معاد بود، یکی از مسائلی که در معاد مطرح است، مسئله‌ی صراط است. کلمه‌ی صراط به معنی راه است. «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ»(فاتحه/6) یعنی خدایا ما را به راه راست هدایت کن. حدود چهل بار کلمه‌ی صراط در قرآن آمده است. ما دو راه داریم. راه دنیایی و راه آخرتی. شاید بشود گفت: راه آخرتی هم همان فتوکپی راه دنیایی است. یعنی علاوه بر اینکه در دنیا انتخاب می‌کنی قیامت که می‌شود، آن راه دنیایی آنجا برای شما مجسم می‌شود.
صراط پلی است بر دوزخ که بر جهنم چیده شده است و قرآن می‌فرماید: «وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاَّ وارِدُها»(مریم/71) از شما کسی نیست مگر اینکه وارد شود. یعنی همه باید از این پل عبور کنند. درست مثل اینکه همه باید در دنیا وارد شویم، از رحم مادر باید بیاییم و از این دنیا عبور کنیم، و در عالم قبر و برزخ برویم و از برزخ عبور کنیم و در قیامت برویم. از قیامت عبور کنیم به سرای ابدی برویم. حالا چه بهشت، چه جهنم، یک راهی است که همه باید در آن وارد شوند. منتهی ورود به معنای دخول نیست. «وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْیَنَ»(قصص/23) درباره‌ی حضرت موسی داریم که وارد آب مدین شد. کنار آب رفت. داخل آب نشد. یعنی همه‌ی ما باید از کنار این پل بگذریم. منتهی وقتی همه وارد شدند، بعد می‌گوید: «ثُمَّ نُنَجِّی الَّذینَ»(مریم/72) نجات می‌دهیم کسانی را که اهل تقوا هستند. مثل اینکه می‌گوید: شب برای خوابیدن است. جز آنهایی که کشیک هستند. «إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ» (عصر/2) «إِلَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَات» (عصر/3) جز آنهایی که ایمان دارند. همه باید از این پل عبور کنیم.
2- راهی که روی جهنم کشیده شده
در قرآن و روایات، مطالبی در این زمینه گفته شده که من فشرده‌ی آن را برایتان بگویم. پیغمبر فرمود: راهی که روی جهنم کشیده شده است، که باید هرکسی برود لغزنده است. درست عین راه دنیا است. راه دنیا خیلی آدم را تکان می‌دهد. می‌گویند: از مو باریک‌تر و از شمشیر تیز‌تر، در همین دنیا هم اگر شما خواسته باشی، یک آدم مومن واقعی باشی، از مو باریک‌تر است. حرف می‌خواهی بزنی دائم فکری هستی که چطور حرف بزنی؟ اینجا غیبت است. اینجا تهمت است. اینجا نیش است. اینجا مسخره است. این زبان کوچک بیش از صد رقم گناه مرتکب می‌شود. از دست صد رقم خلاف سر می‌زند.
3- انواع نگاه‌ها
چند نوع نگاه داریم. نگاه شهوتی داریم. نگاه خوفی داریم. نگاه تعجب داریم. نگاه تمسخر داریم. چشمک داریم که برای شهوت چشمک می‌زند. چشمک می‌زند که کسی را تمسخر کند. اشاره‌هایی که می‌کنیم. اصلاً تمام حرکاتی که ما می‌کنیم تمامش معنا دارد. شما دستت را اینجا بگذاری یک معنا دارد. یعنی ساکت باش. با دست راست ادب کنی، ادب است. با دست چپ توهین است. شیرجه که در استخر می‌رویم به قصد غسل جمعه، غسل جمعه است. به قصد شیرجه، شیرجه است. یعنی همه‌ی حرف‌هایی که می‌زنیم، همه‌ی کارهایی که می‌کنیم اینها خیلی دقیق است. آفاتش هم دقیق است. یکی از مسئولین مریض شده بود او را به خارج بردند. آن پروفسوری که پزشکش بود گفته بود: شما باید دو ماه صبر کنی تا من ببینم چه نوع دردسری داری. گفته بود: مگر دردسر چند رقم است؟ گفته بود: بیش از دوهزار رقم دردسر داریم.
4- انتخاب راه در دنیا، انتخاب راه در آخرت است
همینطور که در دنیا انتخاب راه دقیق است، در آنجا هم دقیق است. یک درس آدم می‌خواهد بخواند. اصلاً درس بخوانیم یا نخوانیم. اگر بخوانیم چه رشته‌ای بخوانیم؟ این رشته در کدام دانشگاه با کدام معلم باشد؟ کدام کتاب را بخوانیم؟ چه زمانی بخوانیم؟ انتخاب خیلی مشکل است. انتخاب راه در دنیا انتخاب را در قیامت است. در دنیا چقدر رهبر داریم. کدام یک را انتخاب می‌کنی؟ چند میلیون جلد کتاب است، کدام یک را می‌خوانی؟ راه شما همان نیست که انتخاب کردی. راه شما خیلی باریک است. در میان میلیون‌ها راه و هزارها راه باید راه حق را انتخاب کنی. همانطور که انتخاب راه در دنیا قوی و ظریف است، آنجا هم آن راه این راه است. اگر اینجا توانستیم راه حق را انتخاب کنیم آنجا هم از آن راه سریع می‌گذریم. اگر کسی اینجا صاف راه برود، آنجا هم صاف راه می‌رود. اگر غلت بزند، آنجا هم غلت می‌زند. اگر کسی اینجا بیفتد، آنجا هم می‌افتد. کسی که اینجا منحرف می‌شود، آنجا هم منحرف می‌شود. کسی که اینجا تیز انتخاب می‌کند، آنجا هم تیز انتخاب می‌کند.
اصلاً برایش فرقی نمی‌کند. فقط شکمش اصل است. می‌گوید: حالا داروسازی با هروئین سازی چه فرقی دارد؟ می‌گوییم: دارو سازی مریض‌ها را خوب می‌کند. هروئین سازی جوان‌ها را از بین می‌برد. می‌گوید: من کار ندارم. حقوق من بیشتر است. برای من دارو سازی یا هروئین سازی مهم نیست. آن کسی که اینجا در انتخاب راه گیج است، آنجا هم گیج است. آن کسی که در وقت جنگ، زودتر از همه به جبهه رفت، آنجا هم از پل زودتر از همه می‌گذرد. روندگان اینجا روندگان آنجا هستند. وقت نشناس‌های اینجا وقت نشناس‌های آنجا هستند. وقتی از روی پل عبور می‌کنند آتش برای مومنین سرد می‌شود. بعضی از آنها مثل برق می‌گذرند.
5- کسی که امامش حق است زود از صراط می‌گذرد
روایت داریم که از امام صادق(ع) پرسیدند: صراط چیست که می‌گویند در قیامت راهی به اسم صراط است؟ فرمود: «هما صراطان، صراط فی الدنیا و صراط فی الاخره» (بحارالانوار،ج8،ص66) دو صراط داریم. صراط دنیایی و صراط آخرتی. فرمود: صراط دنیا امام حق است. هرکس امام حقش را شناخت و پیروی کرد انجا هم زود از صراط عبور می‌کند. هرکس اینجا لغزید، آنجا هم می‌لغزد. اتفاق افتاده که آدم به خانه‌ی کسی می‌رود یک آدامس برمی دارد و در خانه به بچه‌ی صاحب خانه می‌دهد. به بچه می‌گوید: من را بیشتر دوست داری یا پدرت را؟ این هم یک شکلات می‌گیرد و می‌گوید: تو را دوست دارم. یعنی به راحتی از شکلات پدرش به او می‌دهیم، بعد هم رأیش را عوض کنیم. انتخاب خیلی دقیق است که آدم گیج نشود. انتخاب اینجا انتخاب آنجا است.
6- اهمیت حق الناس در عبور از پل صراط
«إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ» (فجر/14) امام صادق(ع) فرمود: روز قیامت از روی پل عبور نمی‌کند کسی که حق الناس بر گردنش باشد. روایت داریم که مظلوم زیاد است. اگر به گردن انسان حق الناس باشد، انسان نمی‌تواند از آنجا عبور کند. درباره‌ی حق الناس مطالبی است که خدمت شما می‌گویم.
حق الناس به قدری مهم است که در روایات داریم تمام گناهان شهید بخشیده می‌شود اما اگر به مردم بدهکار باشد، حق الناسش بخشیده نمی‌شود. پیغمبر فرمود: اگر کسی مال مردم در دستش است، مال مردم خواب و بیداری ندارد، شما خواب هم باشی اگر در خواب کوزه‌ی من را بشکنی، وقتی بیدار شدی باید پول کوزه را بدهی. دو شاخه‌ی تلفن را به برق می‌زنی، تلفن می‌سوزد. باید خودت خسارت بدهی. باید برق و شوفاژ و کولر اداره را خاموش می‌کردی. خاموش نکردی حالا خودت پولش را پرداخت می‌کنی. گناه دولت چیست؟ در صراط یکی از سوال‌ها مسئله‌ی حق مردم است. شخصی به مکه آمده بود. امام گفت: به مکه آمدی؟ گفت: آمده‌ام عبادت کنم. خودسازی کنم. فرمود: مال مردم را چه کردی؟ گفت: به یک عده بدهکار هستم. فرمود: نمی‌خواهد خود سازی کنی. پول مردم را بده ثوابش بیشتر است. تو پول مردم را برداشته‌ای و آمدی طواف می‌کنی؟
امام عسگری فرمود: تاجری که خمس و زکات نمی‌دهد سارق است. گاهی وقت‌ها افرادی هستند که خمس و زکات نمی‌دهند اما افطاری می‌دهند. امام به این آقا دزد گفته است. اگر کسی فکر مردم را بدزدد، دزد است. آخوندی که خوب برای مردم حرف نزند، فکر مردم را می‌دزدد، از عمر مردم می‌گیرد و چیزی برای آنها نمی‌گوید. معلم و استاد دانشگاهی که وقت شاگردانش را بگیرد دزد است. اگر کسی مردم را الّاف کند، تلف کردن عمر مردم هم گناه است. تلف کردن مال و عمر مردم گناه است. در صراط و پلی که انسان از روی آن می‌گذرد از بدهی‌های حق الناسی انسان گیر است.
حدیث داریم اگر کسی مال مردم را بدهد، از همه‌ی روزه‌های مستحبی و سحرخیزی‌های مستحبی و عبادت‌های هزار ساله‌ی مستحبی ارزش بیشتری دارد. از هزار حج مستحبی ثواب بیشتری دارد. مال مردم را باید داد. پدر نمی‌تواند مهریه‌ی دخترش را بردارد خرج کند. نباید بگوید: دختر خودم است. مهر دختر برای دختر است. نمی‌شود از مهریه‌ی خانمتان بدون اجازه تصرف کنید. داریم اگر کسی نیت داشته باشد که برای مهریه به خانمش کلک بزند، بگوید: چه کسی داد و چه کسی گرفت، ما می‌گوییم بعد هم بازی در می‌آوریم. اگر چنین هدفی داشته باشد، هر موقع که نزدیک خانمش می‌رود انگار زنا کرده است.
7- برخی گناهان را خدا نمی‌بخشد
حضرت علی(ع) فرمود: یک سری از گناهان است که خدا نمی‌بخشد. به عزت و جلال خدا قسم اگر کسی به مردم بدهکار باشد خدا او را نمی‌بخشد. می‌گوید: رفتم و در گوش او زدم. حال او را گرفتم. آبرویش را ریختم. گاهی هم می‌گوید: شوخی کردم. حالا شوخی یا جدی آبروی طرف رفت. اگر من با یک میخ طلا چشم شما را کور کنم، بعد بگویم: ببخشید طلا بود. بالاخره یا طلا یا آهن این کور شد.
8- ترک مال حرام برای خدا
امام صادق(ع) فرمود: اهل بهشت افرادی هستند که «رَجُلٌ أَشْرَفَ عَلَى مَالٍ حَرَامٍ فَتَرَکَهُ لِلَّهِ» (بحارالانوار،ج72،ص115) به مال حرام رسیده است اما برای خدا ترک کند. چون گاهی آدم دهانش پر از آب می‌شود. درآمدی پیش می‌آید می‌گویند: آقا حالا بنویس من زمین ندارم. یک نفر به نهضت سوادآموزی آمد، گفت: شما بنویس که این چیز ضروری است. گفت: اگر ننویسی نمی‌دهند. گفت: قانون است که باید بنویسی مسائل ضروری، گفتم: باشد قانون است. اما حالا واقعاً ضروری است. ضروری نیست. ما گیر هستیم. افرادی هستند که بیست روز و یکماه نان و خورشت ندارند. نان و آبگوشت ندارند. نان و برنج ندارند. نان خالی می‌خورند.
برای امیرالمومنین زکات آوردند. کوفه را به هفت منطقه تقسیم کرده بود. کوفه شهر مهمی بود. زمان حضرت علی چهارصد هزار سکنه داشت. برای هر منطقه یک نماینده نصب کرده بود. بعد که زکات آوردند نماینده‌ها را خواست و فرمود: در محله‌ی شما چقدر فقیر است؟ زمانی که زکات آوردند اول با طناب یک دیوار کشید. بعد این اموال را به هفت قسمت عادلانه تقسیم کرد. بعد گونی را که برداشت تکان داد، یک تکه نان از گونی افتاد. دوباره حضرت علی هفت نفر را خواست، این نان را هفت تکه کرد و به آنها داد. وقتی می‌گویند: صراط خیلی باریک است. اینجا هم خیلی باریک است.
از حاج احمد آقا نقل شد که وقتی امام آب می‌خورد نصف لیوان آب را می‌گذارد عصری می‌خورد. امام فرموده بود: اگر من این نصف آب را دور بریزم اسراف است و اسراف از گناه کبیره است. آنقدر دانشجوی خوش استعداد داریم که در کنکور قبول می‌شوند ولی به خاطر فقر نمی‌توانند دکتر و مهندس شوند. آن وقت ما باید دکتر از هند و پاکستان بیاوریم. آنقدر آدم هست که یک ماشین خودش دارد و یک ماشین هم برای خانمش می‌خرد. آنقدر روستا هست که مسجد ندارد، آنقدر مسجد هم هست که دو میلیون خرج محرابش می‌کنند. آنقدر آدم هست که نان ندارند. آنقدر هم آدم هست که انگشتر دو هزار تومانی‌اش را می‌دهد و انگشتر پنج هزار تومانی می‌خرد. همه‌ی ما در انتخاب راه مشکل داریم. وقتی هم می‌گوییم: چرا اینطوری هستی؟ می‌گوید: من که خوب هستم. فلانی بیشتر برد. می‌گوییم: چرا انگشت او را بریدی؟ می‌گوید: برو بابا! فلانی دست او را قطع کرد. دلیل خوبی من خرابی دیگران است. اینطور نمی‌شود.
9- حق‌الناس در مورد مال مردم، فکر مردم، دل مردم و روح مردم می‌باشد
حضرت فرمود: اگر می‌توانی توبه کنی، توبه‌ای کن که اگر مردی در حالی که هیچ دینی به گردنت نباشد بمیری. به هیچ کس بدهکار نباشی. خدا می‌داند که خود من چقدر به مردم مدیون هستم. هزارها سخنرانی قبول کردم که ساعت 8 بروم اما ده دقیقه دیرتر رفتم. دقایقی از عمر مردم را دزدیده‌ام. یعنی من دزد عمر هستم. او دزد مال است. او دزد فکر است. او دزد اخلاق است. او دزد عفت است. اگر تلویزیون یک فیلم نابه‌جا پخش کند، عفت دختران ما متزلزل شود اولین دزد صداو سیما است. فرق نمی‌کند. خیانت هم به فکر است. هم به مال است. هم به عفت است. این در سطح خودمانی بود. در سطح کلی هم که اسرائیل دزد حق فلسطن است. چون چهار نوع دزدی داریم. دزدی فرد از فرد. دزدی جامعه از جامعه. دزدی فرد از جامعه. دزدی جامعه از فرد. چهار نوع دزدی داریم. در صراط مواظب باشیم. حق الناس، آبروی مردم، حق مردم، فکر مردم، عفت مردم، حیا مردم، یک دختر بی حجاب که خودش را آرایش می‌کند، خودش را به صد جوان عرضه می‌کند، هردلی که از جوان بلرزاند، یک ظلم به یک جوان کرده است. اینها حق الناس است. حق الناس فقط دزد نیست که شب در خانه‌ی مردم برود. دزدیدن دل مردم، روح مردم، فکر مردم همه حق الناس است.
خدایا تو را به حق محمد و آل محمد، خودت کمک کن آن مقداری که می‌توانیم جبران کنیم و ما را بیامرز و یک تقوایی به ما بده که راهی را در دنیا انتخاب کنیم که از راه قیامت راحت عبور کنیم. امام صادق(ع) فرمود: ما صراط مستقیم هستیم. خدایا ما در راه اولیا خودت و رهبران معصومت قرار بده. رهبر ما، امت ما، کشور ما، نسل و ناموس ما، عقائد و افکار ما، مرز و بوم ما حفظ بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»