موضوع بحث: معاد شناسی – 14، توبه -2
تاریخ: 71/01/05
بسم الله الرّحمن الرّحیم
الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
در این جلسه توفیق توبه را داریم. زمان توبه را داریم. شرایط توبه را هم داریم. بعد عوامل آمرزش گناه را هم داریم.
1- توفیق توبه
اما توفیق توبه: امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَکَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَهً حَتَّی یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْکَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ» (کافی، ج2، ص437) علامت مومن این است مومن اگر 20 سال پیش گناه کرده یاد گناهش است و لذا فکر میکند که من گناه کرده‌ام هی عذرخواهی میکند. ولی کافر یا منافق وقتی گناه کرد انگار یک مگسی از کنار گوشش رد می‌شود. هر کس می‌خواهد ببیند روح ایمان در آن قوی است یا روح کفر و نفاق، ببیند خلافهایش یادش است یا نه.
2- زمان توبه
زمان توبه: قرآن در سوره ی نساء می‌فرماید: »وَ لَیْسَتِ التَّوْبَهُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الَّذینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلیماً« (نساء/18) اگر مرگ برسد و آدم توبه کند فایده ندارد. انسان باید با اراده تصمیم بگیرد. توبه های اجباری مثل این است که بنده را به درخت ببندند و دست بکنند در جیب من و خمس بیرون بیاورند. این که دیگر خمس نیست. خمس این است که آدم با اراده بدهد.
«مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ یُعَایِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ» (وسائل‌الشیعه، ج16، ص87) اگر قبل از آنکه سراغ انسان سکرات مرگ بیاید، آن وقت زمان توبه است. زمان توبه قبل از مرگ است.
مسأله‌ی دیگر اینکه سفارش زیاد از پیغمبر و ائمه ی ما شده که توبه را به تأخیر نیندازید.
توبه چیست؟ حدیثی داریم: رسول اکرم فرمود: أتدرون من تائب؟ می‌دانید توبه کننده کیست؟ فرمود: کسی که توبه میکند این است.
3- کسانی که توبه آنها واقعی نیست
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یَزِدْ فِی الْعِبَادَهِ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) کسی که توبه کند اما عبادتش زیاد نباشد. در واقع توبه نکرده است. هیچ تغییری در کارهایش نشده دروغ می‌گوید.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ لِبَاسَهُ فَلَیْسَ بِتَائِب» (بحارالأنوار، ج6، ص35) کسی که توبه کند ولی لباسش را تغییر ندهد؛ جوراب پانما می‌پوشد، عوض نکند، تغییر ندهد. فلیس بتائب، دروغ می‌گوید.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ رُفَقَاءَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) اگر کسی توبه کند اما رفیق تریاکی ، هروئینی ، فیلمی، رباخور، دزد، تارک الصلوه داشته باشد و با آدم هرز و بی بند و باری رفیق است، توبه میکند اما رفیق هایش را حاضر نیست از دست بدهد این هم دروغ می‌گوید.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ مَجْلِسَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) اگر کسی توبه کند ولی مجلسش را عوض نکند این توبه نیست.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ فِرَاشَهُ وَ وِسَادَتَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) کسی اگر توبه کند و وضع داخلی خودش را تغییر ندهد. لقمه‌ی بچه‌ها، رسیدگی در خانه، کنترل کند دختر جوانش را. «مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ خُلُقَهُ وَ نِیَّتَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) کسی که توبه کند اما اخلاقش و اهدافش تغییر نکند او تائب نیست.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یَفْتَحْ قَلْبَهُ وَ لَمْ یُوَسِّعْ کَفَّهُ فَلَیْسَ بِتَائِب»بحارالأنوار، ج6، ص35) کسی که توبه کند ولی مشتش را باز نکند، بخیل باشد. داریم: سعادت انسان در دو چیز است: کفّ فکّه و فکّ کفّه. کفّ یعنی حفظ کند لب خودش را و کفّ یعنی باز بگذارد مشت خودش را. یعنی حرف را کم بزن اما پول را خیلی خرج کن. بعضی ها پول خرج نمی‌کنند اما حرف خیلی می‌زنند. گاهی یک ساختمانی را که می‌سازند برای مسجد هر کسی که از راه می‌رسد مهندسی میکند. یک نفر می‌گوید: آقا این پول را بگیرید پول صد تا موزائیک را هم من می‌خواهم بدهم. عوض اینکه پول خرج کنند حرف می‌زنند.
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُقَصِّرْ أَمَلَهُ وَ لَمْ یَحْفَظْ لِسَانَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» (بحارالأنوار، ج6، ص35) اگر کسی توبه کند ولی آرزوی درازی دارد حالا حالاها می‌خواهد زندگی کند. یک دوستی داشتیم می‌گفت: می‌خواهم 50 بار به مکه بروم. گفتم: مگر تا کی می‌خواهی زنده باشی ؟ چه آرزوی درازی !
«مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُقَدِّمْ فَضْلَ قُوتِهِ مِنْ بَدَنِهِ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» هرکس توبه کند اما اضافه ی درآمدش را به محرومین و مستضعفین ندهد توبه‌اش قبول نیست.
4- توبه زبانی فقط استهزاء کردن است
خلاصه توبه این است. بک یا الله خالی فایده ندارد. لباسش همان است که بود، رفقایش همان رفقا، مجلسش همان مجلس، خانه‌اش همان خانه، خلق و اهدافش همان. کسی که تغییر و انقلاب واقعی درآن بوجود نیاید و فقط به زبان لبش را تکان می‌دهد توبه‌اش توبه ی واقعی نیست.
حدیثی است که هم امام باقر و هم امام رضا(علیهما السلام) فرموده است. فرمودند: «التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِیمُ وَ هُوَ یَسْتَغْفِرُ کَالْمُسْتَهْزِئِ»(بحارالأنوار، ج90، ص281) کسی که واقعاً بنا دارد که از کار خلاف دست بردارد و فقط زبانش استغفار میکند این بازی درآورده است.
5- دوستی نشانه دارد
می‌گوید: یا علی ما که تو را دوست داریم.
1- خوب برای علی چه کار کردی ؟ تو پسردار شدی ، اسم علی را روی بچه‌ات نگذاشتی ؟ از کجا آدم بفهمد که تو علی را دوست داری ، آدم باید یک مقداری یک عملاً را نشان بدهد. مثلا ً یک دامادی آمده بگویید: به احترام اسم علی مهریه را کم می‌گیرم باید یک اثری از خودتان داشته باشید.
ما در روایت داریم که یک کسی گفت که: من تو را دوست دارم برای اینکه هم اسم فلانی هستی .
6- توبه رباخوار از نظر قرآن
توبه چیست؟ قرآن می‌گوید: »إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ« (بقره/279) به ربا خوارها می‌گوید: و إن تبتم. . . تازگی شنیده می‌شود که بازار ربا شل شده. بعضی ها هم گردن بانکها می‌اندازند. در بانکها یک مضاربه و مشارکتهایی هست که باید اینها بیایند و هر چند وقت یکبار تفاوت بانکها را بگویند. در درون بانک مسأله حل شده اما مردم روشن نیستند. اگر حلال است باید حلال بیان شود. مردم باید روشن شوند. این چیزها فرمول دارد. یک دختر را اگر عقدش را بخوانی حلال می‌شود. اگر نخوانی حرام است. ده ثانیه قبل از افطار اگر توی گوشت بزنند پدرت درمی‌‌آید. گاهی یک کاری قانونی و حلال ولی یک کاری خلاف قاعده و قانون.
قرآن می‌گوید: ای رباخوار، (تبتم) ممکن است یک رباخوار ماه رمضان امسال توبه کند می‌گوید: اگر واقعاً توبه کردی باید هر چه پول ربا است به صاحبانش برگردانی . شخصی از نویسندگان دربار بنی امیّه بود. آمد خدمت امام صادق(ع)
گفت: من در دفتر بنی امیه کار می‌کنم «فَأَصَبْتُ مِنْ دُنْیَاهُمْ مَالًا کَثِیراً» (کافی،ج5،ص106) مال زیادی پیدا کرده‌ام و قورتش داده‌ام نفهمیده‌ام که چه پولی است هر چه توانسته‌ام کش رفته‌ام. آیا می‌شود من توبه کنم؟ فرمود: «إِنْ قُلْتُ لَکَ تَفْعَلُ» اگر بگویم توبه‌ات چگونه است گوش می‌دهی. «قَالَ أَفْعَلُ» بله. انجام می‌دهم. گفت: «قَالَ لَهُ فَاخْرُجْ مِنْ جَمِیعِ مَا اکْتَسَبْتَ» تمام درآمدهای حرامت را باید پس بدهی . بعد فرمود: اگر این کار را کردی من ضامن می‌شوم برای تو بهشت را.
7- عوامل آمرزش گناه
عوامل آمرزش گناه چند تا است؟ 1- امام صادق(ع) فرمود: «مَنْ عَمِلَ سَیِّئَهً فِی السِّرِّ فَلْیَعْمَلْ حَسَنَهً فِی السِّرِّ وَ مَنْ عَمِلَ سَیِّئَهً فِی الْعَلَانِیَهِ فَلْیَعْمَلْ حَسَنَهً فِی الْعَلَانِیَهِ» اگر گناه مخفی کردی عبادت مخفی بکن. اگر گناه علنی کردی عبادت علنی بکن. اگر روبروی مردم آبروی کسی را ریختی روبروی مردم هم برو بگو که: حرف بیخودی زدم ایشان آدم محترمی‌است.
پس گناه مخفی عبادت مخفی ، گناه علنی عبادت علنی .
2- عمل صالح، کار خوب است به خصوص افطاری دادن. ایمان و عمل صالح، گناهان بخشیده می‌شود.
3- صدقه‌ی مخفی »إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئاتِکُمْ) (بقره/271) قرآن می‌فرماید: اگر یواشکی پول به کسی دادید و کسی نفهمید خدا گناهانتان را می‌بخشد.
4- هجرت، عامل عفو گناهان است. هجرت برای رضای خدا. معلم است به یک روستا برود. پزشک است. آخوند است. قرآن می‌فرماید: کسانی که هجرت می‌کنند »لاُکفرّن«
5- دعای دیگران، اگر دیگران در حق شما دعا کند. خدا آدم را با دعای دیگران می‌بخشد. پسران یعقوب آمدند گفتند: پدر جان ما اشتباه کردیم که یوسف را در چاه انداختیم. بیا و در حق ما دعا کن. فرمود: »سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ« (یوسف/98) دعایتان می‌کنم. در قرآن داریم که: اگر رسول الله در حق شما دعا کند خدا شما را به آبروی رسول الله می‌بخشد.
6- قرض الحسنه و وام دادن. «إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ شَکُورٌ حَلیمٌ« (تغابن/17) اگر به کسی وام بدهید خدا از سر تقصیراتتان می‌گذرد.
اینها عوامل عفو خداست. گریه‌ی خالی فایده ندارد. پول داری باید وام بدهی . وام دادن، دعای به دیگران، دعای پدر و مادر مستجاب می‌شود. حدیث داریم که اولادها بین دو ابروی مادرشان را ببوسند.
بیننده‌ها شما بحث را شب21 ماه رمضان می‌بینید. به هم دعا کنید. قرآن می‌گوید: اگر می‌خواهید خدا شما را ببخشد شما هم از تقصیرات همدیگر ببخشید. قرآن می‌گوید: ببخشید تا خدا هم ببخشد. »أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ« (نور/22)
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»