موضوع بحث: روزه، رمضان 65
تاریخ پخش: 18/2/65
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
در آستانه ماه رمضان، در خدمت برادران و مسئولین تهیه و توزیع و زحمت کشانی که به گردن همه‌ی ما حق دارند، هستیم. خودمان را برای ماه رمضان آماده کنیم و ان شاءالله این هفتمین یا هشتمین سالی است که در خدمتتان هستیم و امسال ماه رمضان شب‌های خاصی را ان شاءالله در خدمتتان خواهیم بود. شب نیمه‌ی ماه رمضان، شب‌های قدر، شب‌های جمعه و. . . ولی هر شب در خدمتتان نیستم، چون افرادی هستند که از نظر علمی، سابقه و انقلاب و تقوا از من بهتر هستند و حقش این است که مردم ایران از آن‌ها استفاده کنند. منتهی چون یک عده با ما و با زبان ما آشنا شده‌اند، ما هم خدمتتان هستیم. اما در این ماه رمضان ساعت 8 یا 9 شب خدمت شما هستیم و حالا در آستانه‌ی ماه رمضان چه بگوییم؟ آیه‌ای است که تفسیر درباره‌ی روزه است و خوب است که هر مسلمانی این آیه را بلد باشد. بعد هم مقداری در باره‌ی استقبال ماه رمضان، صحبت خواهیم کرد.
1- آیات روزه و دعا
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»(بقره/183) این آیه‌ی سوره‌ی بقره درباره روزه است. در اوائل جزء دوم قرآن، آیه‌های روزه و دعا کنار هم است. در کنار این آیه می‌گوید: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ»(بقره/186) وقتی می‌گویند: «ماه رمضان» در ذهن همه ما، ماه عبادت می‌آید. اصولاً در اسلام چهار حکم کمی سخت است.
این آیه‌ها سال پانزدهم پیغمبری رسول اکرم نازل شدند. یعنی حضرت چهل سالگی به پیغمبری رسید و حضرت 55 سال داشت که این قانون نازل شد. پیغمبر 15 سال از نبوتش می‌گذشت و این آیه‌ها نازل نشده بود.
1- آیه جبهه و جنگ که این آیات بعد از 15 سال نازل شد.
2- آیه‌ی زکات، چون در جبهه باید خون و جان داد و در زکات باید پول داد.
3- آیه روزه: چون در روزه هم انسان باید به خودش فشار بیاورد.
2- تمرین روزه برای فرزندان
خلاصه این که دستورات سخت اسلام روزهای اول مطرح نشد. روزهای اول پیغمبر آمد و فرمود: «قُولُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا» (بحارالانوار،ج18،ص202) بت‌ها را کنار بگذارید، رستگار می‌شوید. دستوراتی بسیار ساده، این خود یک روش تربیتی است که انسان باید افراد را ذره ذره عادت بدهد. حال اینجا برایتان حدیثی هم بخوانم که افرادی که بچه‌ی کوچک دارند، در ماه رمضان وقتی بچه می‌خواهد صبحانه بخورد، بگویید که این غذا، سحری تو باشد. بعد بگو حالا تو روزهای، بعد از یک ساعت اگر آب خواست، بگو حالا بیا افطار کن. دو مرتبه که آب خواست، دفعه‌ی قبل بگو خوب، دوباره روزه باش. بعد بگو که حالا دو مرتبه بیا و افطار کن. یعنی غذای بچه‌های کوچک را در ماه رمضان سحری و افطاری برایشان قلمداد کنید و مابینش را بگویید روزه هستید. مسئله‌ی روزه را باید از کوچکی به بچه تلقین کنید. کما این که در نماز هم همینطور است. برنامه‌ی تربیتی اسلام این است.
می فرماید: کارهایی که باید پول داد و جان داد، سختی دارند. البته بعضی پولی است و بعضی جانی، کدام مهم‌تر است؟ فشارهای بدنی مهم‌تر از فشارهای مالی است و لذا در قرآن دو صلوات داریم. یکی: «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ»(بقره/157) و دیگری: «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ»(توبه/103) آدم‌هایی که «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ»(بقره/155) قرآن می‌فرماید: کسانی که ما این‌ها را به گرسنگی امتحان می‌کنیم. می‌گوییم ماه رمضان روزه بگیرید یا قحطی می‌آید. وقتی مردم به گرسنگی درگیر می‌شوند، خدا در قرآن می‌گوید: «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» یعنی از طرف خدا بر این‌ها صلوات فرستاده می‌شود. اما آن جا که مسئله‌ی پول دادن است می‌گوید: «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ»(توبه/103) از پول داران، زمین داران، گندم کاران زکاتشان را بگیر و «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ» تو خودت صلوات بفرست. آن‌هایی که در صحنه‌ی گرسنگی پیروز شدند، خود خدا می‌گوید: «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» آن‌هایی که در پول دادن آدم خوبی هستند، خدا به پیغمبرش می‌گوید: «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ» تو بر ایشان صلوات بفرست. خلاصه بعضی جاها خود خدا پا در میدان می‌گذارد و بعضی جاها نه، پیامبر را جلودار می‌کند. پس فقیر خوب داریم، سیر خوب هم داریم. اما فقیر خوب را خود خدا می‌گوید: «صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ» و کسی که وضع مالی خوبی دارد، اگر هم اهل بهشت باشد می‌گوید: «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ» تو که از این‌ها مالیات می‌گیری، تو بر ایشان صلوات بفرست. پس یک صلوات داریم نظیر جان دادن که از طرف خود خداست.
یک آیه داریم «وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ ثُمَّ یَتَوَفَّاکُمْ»(نحل/70) یعنی خدا جانتان را می‌گیرد.
یک آیه داریم می‌گوید: «یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ»(سجده/11) عزرائیل جانتان را می‌گیرد.
یک آیه هم داریم که می‌گوید: «تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا»(انعام/61) بقیه‌ی ملائکه جان می‌گیرند.
پس یک آیه می‌گوید وقت جان دادن «خدا» جانتان را می‌گیرد، یک آیه می‌گوید «ملک الموت» و آیه‌ی دیگر می‌گوید که «دیگر فرشته‌هایی» که می‌فرستیم جانتان را می‌گیرد. جمع بندی این سه آیه ما را به این نتیجه می‌رساند که آدم‌های بسیار خوب را خود خدا جانشان را می‌گیرد. درجه‌ی بعدی را عزرائیل و آدم‌های عادی را بقیه‌ی فرشته‌ها.
گرسنگی و ماه رمضان یک امتحان است. سی روز نمی‌شود ناهار خورد. در صدر اسلام در ماه رمضان جنگ بدر را انجام دادند. ان شاءالله بحثی داریم که ماه رمضان در تاریخ چه صحنه‌هایی دارد. جناب آیت الله صانعی که در شورای نگهبان است کتابی نوشته‌اند به عنوان «رمضان در تاریخ» حوادث طول تاریخ را ایشان در یک کتاب جمع آوری کرده‌اند که یکی از این حوادث جنگ بدر است که در ماه رمضان بوقوع پیوست. حالا آن‌ها که جبهه هستند که «صلوات من رب» می‌شوند. اما ما که جبهه نیستیم، ماه رمضان خود را آماده کنیم، منتهی باید بیش‌تر به ماه رمضان بها بدهیم و بیش‌تر در باره‌اش صحبت کنیم. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» این نکته‌ی صلوات، نکته‌ی لطیفی بود که بیش‌تر باید به آن توجه نمود.
ای کسانی که ایمان دارید، بدانید که در قرآن «یا أَیُّهَا النَّاسُ» و «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» داریم. هر چه «یا أَیُّهَا النَّاسُ» در قرآن وجود دارد، در مکه نازل شده است، چون پیغمبر سیزده سال اول در مکه بود. چون مردم در مکه خیلی ایمان نیاوردند و لذا خطاب خدا ای مردم بود. مدینه که آمدند روز به روز «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فی دینِ اللَّهِ أَفْواجاً»(نصر/2-1) چون مردم فوج، فوج و دسته دسته ایمان می‌آوردند، آیه‌ها دیگر «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» شد.
3- روزه در دین یهود و مسیح
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» ای کسانی که ایمان آورده‌اید و با ما رابطه دارید. کسانی که ما را دوست دارید و به ما عشق می‌ورزید، به ما تکیه می‌کنید، فقط از ما می‌ترسید، فقط به ما امید دارید، چون ایمان شرط دارد «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره/183) واجب شد روزه بگیرید. بعد می‌گوید دین‌های قبلی هم روزه داشتند، منتهی چند شکل است. مثلاً در تورات داریم حضرت موسی وقتی به طور رفت چهل روز، روزه گرفت. در انجیل آمده، حضرت عیسی چهل روز، روزه گرفت. یهودی‌ها هم روزه داشتند. منتهی اوقاتی که می‌خواستند توبه کنند روزه می‌گرفتند و یا وقتی اندوهگین می‌شدند روزه می‌گرفتند. روزه یهود وقت غم و توبه بود، ولی روزه گرفتن ماه رمضان فقط مخصوص مسلمان هاست.
بد نیست این لطیفه را هم بشنوید. ماه رمضان را خداوند روزه‌اش را بر تمام انبیا واجب کرد. روزه‌ی ماه رمضان بر انبیاء قبلی واجب بوده است. به پیغمبر ما که رسید به امتش هم گفتند: ماه رمضان روزه بگیرید. اما وجوب روزه‌ی ماه رمضان در دین‌های دیگر نبوده است. در دین‌های دیگر فقط گفته‌اند روزه بگیرید، حالا ماه رمضان نبوده است. دوازده ماه داریم. رمضان، شوال، ذی القعده، ذی الحجه، محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الآخر، جمادی الاول، جمادی الثانی، رجب، شعبان، که اول سال محرم است. در این اسم‌هایی که بردم، در این دوازده ماه و دوازده اسم، فقط اسم رمضان در قرآن آمده است. اسم هیچ ماه دیگری نیامده است. رمضان از «رمض» است. «رمض» یعنی سوزاند. سنگ‌هایی که داغ است و پا را می‌سوزاند می‌گوییم رمض. رمضان یعنی گناه سوزی، مثل اسکناس کهنه‌هایی که می‌سوزانند. زباله‌هایی که می‌سوزانند. به رمضان می‌گویند رمضان، چون خداوند در آن ماه گناهان را می‌سوزاند.
رسول خدا درباره‌ی آماده شدن برای ماه رمضان خطبه‌ای دارند که بد نیست مقداری در باره‌ی اهمیت ماه رمضان با هم صحبت کنیم. در المراقبات خطبه‌ای است که من کمی از آن را برایتان می‌خوانم.
4- خطبه رسول خدا برای رمضان
رسول خدا یک روز خطبه می‌خواند، فرمود: ای مردم «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَهِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَهِ اللَّهِِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَهٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَى أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ»(عیون أخبارالرضا، ج1، ص295) ماه خدا دارد می‌آید «بِالْبَرَکَهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ» ماه رمضان می‌آید و با خود برکت و رحمت و مغفرت می‌آورد. چون یک حدیث داریم که ماه رمضان رحمت است. «شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ» بهترین ماه هاست.
5- دو شیوه برخورد با رمضان
در زمان قدیم، در ماه رمضان به هم تبریک می‌گفتند. هارون الرشید یک پسر نااهل داشت. البته پسرانش همه نااهل بودند. یکی مأمون بود، برادری هم داشت، شب اول ماه رمضان مردم روی پشت بام یا در ایوان یا به خیابان رفته بودند که ماه را ببینند، آمدند گفتند ماه را دیدند، پسر هارون گفت: کاش ماه را نمی‌دیدند. من از ماه رمضان بدم می‌اید و خداوند «فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذابٍ»(فجر/13) خلاصه او را حسابی تنبیه کرد و به یک مرض بسیار خطرناک مبتلا شد و می‌گویند نشانه‌ی آدم بدخت این است، تا ماه رمضان می‌آید، می‌گوید: وای، ماه رمضان آمد. تا ماه رمضان تمام می‌شود، می‌گوید: «جان» اصلاً از تمام شدن ماه رمضان لذت و از آمدنش عزا می‌گیرد.
اما امام حسین چگونه بود؟ امام حسین از ماه رجب، به استقبال رمضان می‌رود و رجب و شعبان را روزه می‌گیرد. ماه رمضان عید اولیاء خدا و بهترین ماه هاست «وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ» روزهایش بهترین روزهاست. «وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی» شب هایش بهترین شب هاست «وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَات» ساعاتش بهترین ساعت‌هاست «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَهِ اللَّهِ» در این ماه خدا شما را به مهمان خانه‌ای دعوت کرده است که میزبان خود اوست. سالن پذیرایی مساجد، وسیله‌ی پذیرایی گرسنگی است.
6- روزه در روایات
حدیث داریم گرسنگی عقل و فکر و فطرت انسان را به جوش می‌آورد. گرسنگی روح، انکسار و تذلل به وجود می‌آورد. گرسنگی حس مردم دوستی انسان را زنده می‌کند. گرسنگی توجه به نعمت‌های انسان را زیاد می‌کند. گرسنگی انسان را یاد فقرا می‌اندازد. گرسنگی باعث می‌شود که یک سری فضولات زائد در بدن که در طول سال نمی‌سوزد، از بین یرود. بدن مجبور می‌شود به خاطر فشار گرسنگی آن زوائد را بسوزاند و آن‌ها را خانه تکانی کند. مهمانی خوبی است. در ماه رمضان دل‌ها نرم می‌شود. در ماه رمضان انسان بیش‌تر یاد خدا می‌کند. ماه رمضان مساجد پر می‌شود، نفس کشیدن در ماه رمضان ثواب سبحان الله دارد. سیب و پرتقال مهمانی مادی است، مهمانی خدا همین گرسنگی است. خدا وقتی می‌خواهد مهمان کند یا می‌گوید: «بیا در بیابان‌های مکه(عرفات)» یا می‌گوید: «گرسنگی بکش». اگر امام شما را بپذیرد. حسینیه‌ی جماران قالی نیست، موکت است. منتهی آن‌ها جمال نیست و یک زیبایی دیگری مطرح است. مگر کعبه که ما برای زیارتش می‌رویم خوشگل است؟ چند سنگ سیاه است، خوشگل که نیست، اما جاذبه‌ای دارد که امیرالمؤمنین می‌فرماید: مردم کعبه را که دیدند، مثل پرنده‌های تشنه‌ای که آب می‌بینند، بسویش کشیده می‌شوند. مهمان انسان است و خدا همه را دعوت کرده است. مهمانی خصوصی نیست. کارت دعوت قرآن است. جملاتی که درکارت حک شده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»(بقره/183) «وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَهِ اللَّهِ»(عیون أخبارالرضا، ج1، ص295) خداوند شما را در ماه رمضان اهل کرامت قرار داده است. امام زین العابدین در دعا، خدا را شکر می‌کند که آن مقامی که توبه بقیه‌ی انبیاء دادی به امت پیغمبردادی، یعنی توفیق روزه‌ی ماه رمضان را دادی «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَهٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ»(عیون أخبارالرضا، ج1، ص295) نفستان ثواب سبحان الله دارد، خواب هم باشید برایتان ثواب عبادت می‌نویسند و خدا عملتان را قبول می‌کند. چون اعمال ما کم قبول می‌شود، علتش هم این است که قبول عمل شروطی دارد:
7- شرایط قبولی اعمال
1- شرط ایمانی و اعتقادی دارد
2- شرط اخلاقی دارد
3- شرط اقتصادی دارد
4 – شرط سیاسی دارد
5 – شرط بهداشتی دارد
6 – شرط خانوادگی دارد.
اینطور نیست که ماهر کاری بکنیم، خدا قبول می‌کند. در قرآن داریم اگر کسی عملی را انجام دهد و اگر مؤمن باشد ما قبول می‌کنیم «فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ»(انبیاء/94) اگر کافری این کار را کرد، ثواب ندارد. مثلاً ما می‌گوییم که آب را به شرطی که در لیوان باشد می‌خوریم. شما آب را در سفال ریختی، من نمی‌خورم. خدا عمل را قبول می‌کند در صورتی که دو سه آیه داریم که می‌گوید به شرط این که طرف ایمان داشته باشد. شرط اخلاقی هم باید داشته باشد «إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ»(مائده/27) اگر آدم از نظر اخلاقی بی‌تقوا باشد، عملش قبول نمی‌شود. سومین شرط اقتصادی است. اگر کسی نماز بخواند و زکات ندهد، عملش قبول نمی‌شود. شرط سیاسی بدین معناست که اگر کسی عبادت کند، خط رهبری او کج باشد، حتی اگر کنار کعبه تمام عمر عبادت کند، عبادتش قبول نمی‌شود «َ لَا صِیَامَ لِمَنْ عَصَى الْإِمَامَ وَ لَا صِیَامَ لِعَبْدٍ آبِقٍ حَتَّى یَرْجِعَ وَ لَا صِیَامَ لِامْرَأَهٍ نَاشِزَه»(بحارالانوار، ج93، ص295) اگر کسی در خط امام، رهبر الهی و معصوم نباشد و یا کسی که از طرف معصوم مورد تأیید نیست، قبول نمی‌شود. شرط بهداشتی نیز مورد اهمیت است که اگر کسی نماز بخواند و اهل آب جو و مشروبات باشد، نمازش قبول نمی‌شود. و آخرین شرط یعنی شرط خانوادگی برای قبولی عبادات این آیه است که: «لَا صِیَامَ لِامْرَأَهٍ نَاشِزَهٍ» زن و شوهری که به هم نیش بزنند، خدا عبادت هیچ کدام را قبول نمی‌کند. اگر می‌خواهی یک نمازت قبول شود، باید تمام شروط بالا را دارا باشد. فکر نکنیم که ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا نماز قبول شود. اینطور نیست که تا نماز خواندی قبول شود.
یک مثال ساده بزنم. پست ترین و ساده ترین کارها، ادرار کردن است. اسلام برای دستشویی و ادرار همه‌ی شرایط را در نظر گرفته، گفته کسی که می‌خواهد دستشویی برود: باید 1- رو به خورشید نباشد. 2- رو به ماه نباشد. 3- رو به قبله نباشد 4- پای درخت میوه دار نباشد 5- در نهر آب نباشد 6- روبروی آدم نباشد 7- در سوراخ حیوان و مورچه نباشد. 8- روی زمین سفت نباشد و. . .
حالا چه ربطی دارد؟ دکتر که می‌خواهد برای قلب دارو بدهد، باید مواظب باشد به کلیه و اعصاب و خون ضرر نرساند. دکتر خوب آن است که نسخه که می‌نویسد و دارو می‌دهد، همه‌ی اعضا را در نظر بگیرد. اسلام دین دقیقی است و وقتی برای ساده ترین وپست ترین مسائل می‌گوید که رو به ماه و خورشید نباشد، روی زمین سفت نباشد، در سوراخ حیوان و مورچه نباشد، چون احترام دارد.
یکی از علما که راضی نیست اسمش را ببرم و خدا ان شاءالله حفظش کند، ایشان دم باغچه می‌نشیند و مطالعه می‌کند. خانه‌اش طبقه‌ی دوم است. بعد بالا می‌رود، آن جا می‌بیند یک مورچه روی قبایش است. دامن قبایش را همینطور نگه می‌دارد، از پله‌ها پایین می‌آید و مورچه را سر جایش می‌گذارد و برمی گردد. به او می‌خندند که خیلی بی کاری. می‌گوید: نه! بی کار نیستم. فکر کردم اگر آن بالا مورچه را تکان بدهم لانه‌اش را گم می‌کند. دین ما دین دقیقی است. ما شوخی می‌کنیم و این‌ها هم که می‌گویند حقوق بشر، همه شوخی می‌کنند، خودشان هم می‌دانند دروغ می‌گویند. چه بشری و چه حقوقی؟
یک ساده ترین و جزئی‌ترین کار این گونه است تا چه برسد به مسائل خدمات و مسائل عالی مثل عبادت، عبادت شما اگر بخواهد قبول شود، قرآن می‌گوید: «وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ»(انبیاء/94) پس قبولی عمل بیهوده نیست. ولی ماه رمضان ماهی است که خدا می‌فرماید: به خاطر شرف این ماه، عبادات شما را قبول می‌کنم.
بد نیست یادی هم از رزمنده‌ها کنم. حدیث داریم: نمازی که کنار قبر امام حسین(ع) خوانده شود، هر عیبی هم داشته باشد، خدا قبول می‌کند. خدایا راه کربلا را به روی رزمندگان ما باز کن.
8- در ماه رمضان کوتاهی نکنیم
«وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ» (وسایل الشیعه،ج10،ص313) در این ماه دعایتان مستجاب می‌شود. «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَهٍ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) خودتان را آماده کنید، شاید ماه رمضان آخرتان باشد. ان شاءالله صد سال عمر کنید، ولی خوب این هم شوخی نیست، بالاخره یا امروز، یا فردا، یا 5 سال، یا 10 سال دیگر، طوری باشید که اگر رفتید، حسرت نخورید. امیرالمؤمنین به کل جهان می‌گوید: «الدُّنْیَا سُوقُ الخُسْرانِ»(غررالحکم، ص142) یک روایت داریم که «الْحَجُّ وَ الْعُمْرَهُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَه»(کافى، ج4، ص255) و یک جمله‌ی دیگر بگویم که البته حدیث نیست. اصلاً خود ماه رمضان یک بازار است که آدم می‌تواند در آن خوب تجارت کند «وَ قُلُوبٍ طَاهِرَهٍ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) یعنی چه؟ یعنی اگر می‌خواهید وارد ماه رمضان شوید، قلبتان پاک باشد. احیاناً اگر کسی از کسی کدورت دارد، شب جمعه دستت را بلند کن و بگو خدایا، می‌خواهم وارد ماه رمضان شوم، پیغمبرت قبل از ماه رمضان گفت: از خدا بخواهید با قبل پاک وارد ماه رمضان شوید. من برای این که امسال ماه رمضان، قلبم پاک باشد، هر کس غیبت مرا کرده یا به من فحش داده و هر کس که در دل از او کدورتی دارم، همه را بخشیدم. خدایا طوری به دل‌هایی هم که من به آن‌ها ظلم کردم القا کن که مرا ببخشند.
از یک پدری خوشم آمد. جوانی داشت که از زمان طاغوت دنیا رفت. گفت: من می‌خواهم در قبر بچه‌ام بروم. رفت و بچه‌اش را در قبر گذاشت و در قبر دعایی کرد که خیلی‌ها گریه کردند. دست‌هایش را بلند کرد و گفت: خدایا! این پسر من مرا خیلی سوزاند. بارها مرا عصبانی کرد ولی حالا دیگر مرده است، من از حق پدری‌ام می‌گذرم، خدا جان تو هم از حق خدائیت بگذر، دیگر حالا که مرده است او را ببخش که بالای سر قبر بسیار گریه کردند و منقلب شدند. طوری باشید که با قلوب پاک وارد شوید. بخواهید که «أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) خدا برای روزه به شما توفیق بدهد. اینطور نیست که آدم هر کاری بخواهد، بکند. گاهی اوقات توفیق نیست. دوسال پیش ما وارد جده شدیم، کسی تا از فرودگاه ایران وارد جده شد، همان جا دیوانه شد. قسمت او حج نبوده است. گاهی آدم در ماه رمضان از او سلب توفیق می‌شود.
کسی یک سیب برداشت و گفت: با این سیب امام صادق را امتحان می‌کنم. به او می‌گویم این سیب روزی من هست یا نیست؟ اگر گفت هست، دور می‌اندازم و می‌گویم دیدی دروغ گفتی. اگر هم گفت: روزی تو نیست، فوراً از لجش می‌خورم و من با این سیب تکلیف امام صادق را روشن می‌کنم. سیب را برداشت و گفت: این سیب روزی من هست یا نیست؟ امام صادق کمی به سیب نگاه کرد و فرمود: اگر از گلویت پایین برود روزی تو هست و گرنه اگر بجوی و روزی تو نباشد، از گلویت پایین نمی‌رود.
«وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) از خدا بخواهید تا توفیق قرآن خواندن را پیدا کنید. چون خواندن یک آیه قرآن درماه رمضان ثواب یک ختم قرآن دارد. «فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) آدم بدبخت کسی است که ماه رمضان بیاید و برود و خدا ایشان را نبخشد. بعد فرمایش حضرت رسول است که می‌فرماید: «وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) ماه رمضان به فقرا کمک کنید. این که می‌گویند شب قدر ماه رمضان از هزار ماه بهتر است، کمک در شب قدر هم از هزار کمک در ماه‌های دیگر بهتر است. حضرت رسول می‌فرماید که: «وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) ماه رمضان به پیرمردها احترام بگذارید «وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) ماه رمضان به بچه هایتان رحم کنید. حالا نمی‌دانم این شامل آموزش و پرورش هم می‌شود که این امتحانات را جا به جا کند یا نمی‌شود. البته ما وارد سیاست نمی‌شویم، ولی پیغمبر می‌فرماید: رحم کنید! بعد می‌فرماید: «وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) به چیزهای حرام نگاه نکنید. ماه رمضان ماه آزمایش و تمرین است. شما ماه رمضان نگاه نکن، بعد ماه رمضان هم می‌شود که دیگر نگاه نکنی. یک ماه رمضان زبانت را نگه دار، بعد ماه رمضان هم می‌بینی می‌شود که جلوی زبانت را بگیری. همیشه مشت نمونه‌ی خروار است. شما اگر در خیابان تصمیم گرفتی یک کار را نکنی، خیابان دوم هم مثل خیابان اول می‌شود. به چیزهای حرام نگاه نکنید.
زنی حرف بدی زد، حضرت رسول فرمود: بیا غذا بخور. تا گفت بیا غذا بخور، زن گفت: آقا روزه‌ام. گفت: روزهای و فحش می‌دهی؟ روزه‌ات باطل شد. نه این که آدم واقعاً برود افطار کند، یعنی اثر روزه‌ات از بین رفت و روزه‌ات دیگر روح ندارد. مثل گلی که بوی عطر نداشته باشد. مثل نمازهای ما، مثل تخمه‌ی پوک و. . . بعد می‌فرماید: «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ»(وسایل الشیعه،ج10،ص313) ماه رمضان خودتان را آماده کنید و لقمه‌ی پاک بخورید. یک حدیث بسیار مهم برایتان بگویم.
ما بدهکاریم به همه بدهکاریم و هر کاری بکنیم، نمی‌توانیم دین خود را ادا کنیم. لب مرز غرب، روی تپه‌ها آن طرف کردستان به دیدن جوانی رفتیم. گفتم: پدرت چه کاره است؟ گفت: خانه نشسته است. گفتم چرا؟ گفت: نابیناست. گفتم: چند سال دارد؟ گفت: 60 سال. گفتم: خوب برادرت چه می‌کند؟ گفت: از اول جنگ اسیر است. گفتیم مادرت چه؟ گفت: مادرم مریض است. گفتم خودت چه؟ گفت: خودم آمدم مرز مملکت اسلامی را حفظ می‌کنم. ما چقدر به این بچه‌ها بدهکاریم؟ آن وقت به این آقا می‌گویی ناهارت را غروب بخور، مثل این است که می‌گویی جان بکن. آدم اینقدر شکم پرست؟ دو کلمه می‌خواهم بگویم، زشت است، اما چون امیرالمؤمنین گفته است، من هم می‌گویم. امام می‌فرماید: بعضی ازمردم مثل حیوان هستند. «هَمُّهَا عَلَفُهَا»(نهج البلاغه، نامه 45) دائم می‌گویند چه خواهیم خورد؟ امام صادق می‌فرماید: کسی که ارزشش شکم باشد، هدفش شکم باشد، چقدر می‌ارزد؟ ارزشش «ما یخرج من بطنه»(جامع الأخبار، ص179) چقدر ارزش دارد؟ کسی هم جنگ کند، هم اسیر بدهد، هم فقیر باشد، هم روزه بگیرد. او چقدر ارزش دارد؟ این جا آدم خودش سیمای بهشتی و جهنمی را می‌بیند.
9- دعا به هر زبانی خوب است
سعی کنید بچه هایتان روزه بگیرند و اگر کارشان سخت است، سعی کنید کار بچه‌ها را انجام دهید. به بچه‌ها کمک کنید تا روزه بگیرند. بعد می‌فرماید: در ماه رمضان از گناه توبه کنید، چون خدا در این ماه می‌بخشد. دست هایتان را بعد از نمازها بلند کنید و دعا کنید. لازم نیست حتماً به عربی بخوانید و یا علی و یا عظیم بخوانید! هر چه بلدید بگویید. درد خودت را با سوز بگویی، بهتر از این است که رجز بخوانی. دائم رادیو روشن می‌کند و رادیو دعای سحر می‌خواند. دعای سحر رادیو برای شما رشد نیست. رشد آن است که سحری خوردی، روی پشت بام، در اطاقت، در حیاطت، خانه‌های بندگان خدا در تهران که همه کوچک است ولی بالاخره جایی را پیدا کن، خودت با خدا فارسی حرف بزن. پنج دقیقه خودت با زبان خودت فارسی حرف بزنی بهتر از این است که رادیو سه ساعت برایت دعا بخواند. پنج دقیقه خودت باش. آدم باید بعضی کارها را خودش انجام دهد.
شخصی از دنیا رفت، وصیت کرد انبار خرما را به فقرا بدهند. حضرت رسول رسید، یک دانه خرما را در دست گرفت و گفت: اگر یک دانه خرما را با دست خودش می‌داد بهتر از این بود که یک انبار خرما را این گونه داده است. رشد پنج دقیقه خلوت شما از سه ساعت مناجات رادیو برای شما بیش‌تر است. بگو خدایا! عمرم رفت. با هرکس حرف زدم توجه داشتم جز زمانی که با تو حرف زدم. تا سر نماز رفتم، حواسم پرت شد. همه جا جز وقت مناجات بیدارم. همه کتابی را جز قرآن می‌توانم بخوانم. خدایا هر سال می‌آید و می‌رود، جوان‌های ما پر پر می‌شوند ولی من رشد نکردم. خدایا مانده‌ام و. . . هر چه بلدی بگو. نعمت‌ها را بشمار. خدایا به من چشم دادی، گوش دادی، دست دادی. «الحمدلله» خدا به ما خیلی چیزها داده است، منتهی از بس در آن‌ها غرق هستیم، نمی‌دانیم چه هستند. ماهی تا در آب است، آب را نمی‌فهمد. قرآن گاهی زنگ بیدار باشی می‌زند. می‌گوید: «إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ»(ملک/30) اگر صبح برخاستی و هر چه کندی به آب نرسیدی «فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ» کیست که برایت آب بفرستد؟ «إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَداً»(قصص/71) اگر ما حرکت زمین را کند کردیم، شب یا روز طول کشید، به چه کسی تلگراف می‌زنی که شب بفرست یا روز بفرست؟ گاهی می‌گوید: فرض کن نابینا بودی، فرض کن نمی‌شنیدی. اگر آب دهنم زیاد تولید می‌شد، می‌بایست همینطور که صحبت می‌کنم، یک سطل هم زیر چانه‌ام بود. اگر همین تولید آب دهن بنده کم بود، باید یک شلنگ مثل کولر گوشه‌ی دهنم بود تا می‌توانستم با شما حرف بزنم. از بس تولید آب دهن ما میزان است یک بار نگفتیم خدا را شکر که آب دهنمان میزان تولید می‌شود. برای این که از اول اینطور بوده است. ما در نعمات خدا غرق هستیم و نمی‌دانیم. همین ابروی سیاه شما، اگر رنگش سیاه نبود، نمی‌توانست جلوی فشار نور را بگیرد. نور چشمت را اذیت می‌کرد. این ابروی سیاه جلوی اشعه‌ی خورشید را می‌گیرد و آن را تنظیم می‌کند. همین گوش شما، اگر این لاله و این حالت نبود، صدا را می‌شنیدی، اما جهتش را تشخیص نمی‌دادی. این چین‌ها باعث می‌شود طوری با امواج هماهنگ شوند که جهت را تشخیص دهید. ما باید بنشینیم و نعمات خدا را بشمریم و در مناجات‌ها بخشی به همین موضوع اختصاص دارد. خدایا بی سواد بودم، با سوادم کردی. ذلیل بودم، عزیزم کردی. همین نعمت انقلاب، چه نعمت بزرگی است که شامل حال ما شده است. چه خطی حاکم بود؟ رئیس مجلس و رئیس جمهور ورئیس دولت که بود؟ نمایندگان که بودند. قانون چه قانونی بود؟ مردم چهل میلیون ترسو بودند. جوان‌های ما چه آرزویی داشتند؟ از ده هزار نفرشان می‌خواستی یک شعر بخوانند، همه شعر عشقی می‌خواندند. این‌ها همه نعمت هستند که اکنون داریم. سحرهای ماه رمضان پنج دقیقه خودتان با خدا حرف بزنید.
از شما عزیزانی که در سیلو زحمت می‌کشید باید من و تمام مردم ایران تشکر کنیم و مردم باید بدانند حالا که امسال خدا لطف کرد و بارندگی خوبی شد وسال به سال تولید و جمع آوری گندم بهتر می‌شود و سال به سال هم دولت کمی گندم را گرانتر می‌خرد و هر چه گرانتر بخرد به جاست، چون این پولی که ما برای حمل و نقل گندم از خارج می‌کنیم، اگر به کشاورزان بدهیم، خودشان گندم را تأمین می‌کنند. اجمالاً نانواها باید خوب پخت کنند. ما صرفه جویی کنیم و قدر کشاورزان را هم بدانیم. به امید این که همه‌ی ما بشود تولید کننده باشیم و سالی بیاید که، از کسی پرسیدند نزد تو زیباترین کلمه چه کلمه‌ای است؟ گفت: این که یک روز یک مسئول مملکتی بیاید و در تلویزیون بگوید: امسال گندم از خارج نمی‌خریم. این زیباترین کلمه است. خدا انشاءالله به همه‌ی شما توفیق دهد و تمام خیراتی که در این ماه رمضان خداوند نثار بندگان مخلصش می‌کند، همه‌ی آن خیرات و برکات را نثار همه‌ی ما بفرماید. برای سلامتی امام صلوات ختم کنید.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»