موضوع بحث: دوستی -3
تاریخ پخش: 73/08/05
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
خدمت دانشجویان عزیز در دانشکده شهید عباسپور هستیم. بحث ما راجع به دوستی است. دوستی مساله‌ای است که انسان از بچگی تا هنگام مرگ به آن احتیاج دارد. حتی در قیامت هم دوست خوب می‌تواند انسان را شفاعت کند. اهمیت دوستی، انتخاب دوست، برخورد دوست، حق دوست، دوستی‌های مثبت، دوستی‌های منفی و. . . موضوع بحث ما است. با چه کسانی دوست شویم و با چه کسانی دوست نشویم؟ در این زمینه از آیات و روایات خدمتتان می‌گویم.
یکی از بزرگان فرموده است: دوست خوب از خودت هم بهتر است برای اینکه «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ»(یوسف/53) نفس انسان گاهی آدم را به انحراف هل می‌دهد. اما دوست خوب آدم را هیچ وقت به انحراف نمی‌کشاند.
1- مشورت کردن عامل استحکام دوستی
مشورت از شور است. مشورت یعنی اینکه نظرات را بررسی کن و بهترین نظر را انتخاب کن. بهترین کلام مشورت انتخاب احسن است، نه انتخاب اکثریت. مشورت دوستی را زیاد می‌کند. حتی پدرها با بچه‌هایشان مشورت کنند. یکی از کارهای بدی که در قدیم بود این بود که مادر به فلانی می‌گفت: دختر تو برای پسر من است. بدون اینکه بداند آیا پسر هم این دختر را می‌خواهد یا نمی‌خواهد؟ یا بالعکس آیا دختر از پسر خوشش می‌آید؟ دختری نزد پیغمبر(ص) آمد و گفت: پدرم من را به عقد فلانی در آورده است و من فلانی را نمی‌خواهم. حضرت فرمود: عقد شما باطل است. شما می‌توانی عقد را به هم بزنی. بعد دختر گفت: نه من راضی هستم. فقط می‌خواستم از زبان شما بشنوم. تا این کلام در تاریخ بماند.
ابراهیم صد ساله با پسر 13 ساله مشورت کرد. مشورت علاقه را زیاد می‌کند. اگر آدم مشورت کرد، حسود ندارد. با یک نفر مشورت می‌کنم که آقا من این زمین را بخرم یا نه؟ می‌گوید: بخر. من این زمین را می‌خرم و زمین گران می‌شود. وقتی گران شد شما حسود نیستی. چون گرانی زمین من بر اثر فکر و مشورت با شما است. مثل اینکه پدر نسبت به بچه‌اش حسود نیست. اما اگر مشورت کردم و شکست خوردم یک غمخوار اضافه دارم.
در مشورت سواد هم مطرح نیست. خیلی وقتها افراد هوایی یک چیزی می‌گویند که یک تحصیل کرده به ذهنش نمی‌آید. پس مشورت یکی از عوامل دوستی است.
2- مشایعت کردن
داریم وقتی مهمان به خانه می‌آید او را تا در منزل بدرقه کن. در بعضی روایت داریم «حریم بیتک» یعنی داخل کوچه برو و تا چند قدمی هم او را بدرقه کن. عذر پذیری دوستی را زیاد می‌کند. امام زین العابدین یک دعا دارد. می‌گوید: خدایا مرا بیامرز. اگر کسی از من عذر خواهی کرده است و من جواب سربالا داده‌ام. حتی داریم که گاهی وقتها خودتان را به تجاهل بزنید، حتی اگر می‌دانید، عذر طرف را بپذیرید.
3- رعایت ادب
ادب دوستی را زیاد می‌کند. گاهی وقتها همین که ما با هم خودمانی شدیم، دیگر هرچه می‌خواهیم به هم می‌گوییم. آیت اله جوادی آملی روبروی بچه‌اش هم لباسش را در نمی‌آورد. آیت ا. . . العظمی گلپایگانی دو زانو می‌نشست و به ما درس می‌داد. این پیرمرد یک سره دو زانو می‌نشست.
یک روضه خوان به منزل ایشان آمد تا روضه بخواند. ایشان معمّم شد. گفت: می‌خواهند برای امام حسین روضه بخوانند.
حدیث داریم که وقتی بچه‌ی خود را صدا می‌کنید، مثلا بگویید: احمد آقا! فاطمه خانم! حتی حدیث داریم که وقتی پدرها می‌بینند که بچه به حرفش گوش نمی‌دهد، او را مؤدب صدا کند. ادب باعث می‌شود که بچه به حرف پدرش گوش بدهد. اگر بخواهید امر به معروف کنید باید با ادب باشید. یعنی کسی با مرگ بر بی‌حجاب، حجاب دار نمی‌شود. اما با جمله‌‌ی «خواهرم حجاب متانت است» ممکن است که گوش بدهد. هیچ کس با فحش آدم نمی‌شود. هیچ کس با کتک آدم نمی‌شود. اگر کسی با کتک آدم می‌شد، پس همه خرها باید تا به حال آدم شده بودند. هر چیزی ادب دارد. سفره ادب دارد. سر سفره باید نشست. از کارهای خیلی زشتی که در مهمانی‌ها باب می‌شود، ایستاده غذا خوردن است.
4- تجسس نکنیم
یکی از چیزهایی که دوستی را به هم می‌زند، تجسس است. اگر شما جستجو کنی که من چه طور آدمی هستم، بالاخره یک اشکال از من می‌گیری و دوستی ما به هم می‌خورد. تجسس نکن. سوء ظن گام اول است. بعد از سوء ظن تجسس است. به عیب هم که پی بردید در گام سوم غیبت می‌کنید. لذا گفته‌اند که از اول سوء ظن نداشته باش. تجسس دوستی را به هم می‌زند.
5- دوستی را اعلام کنید
اعلام دوستی، دوستی را محکم می‌کند. (البته دختر به دختر، پسر به پسر) حدیث داریم که اگر مردی به زنش بگوید: من شما را دوست دارم، زن تا عمر دارد این حرف را فراموش نمی‌کند و از دلش بیرون نمی‌رود. اگر برای کسی دعا می‌کنید، بگویید: بنده به شما دعا کردم. اعلام کنید. دوستی محکم می‌شود.
امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: «من جانب [حاسب ] الإخوان على کل ذنب قل أصدقاؤه»(غررالحکم، ص422) دوستانت را زیر ذره بین قرار نده و به آنها با بزرگواری نگاه کن.
می‌گویند: رئیس بی عرضه‌ها کسی است که نتواند دوست پیدا کند و از او بی عرضه‌تر کسی که دوست دارد ولی عرضه ندارد که دوستش را نگه دارد. حدیث داریم که اگر می‌خواهید دوستی‌تان محکم بماند با هم شوخی نکنید. اما بعضی اوقات اشکالی ندارد. حدیث داریم که بچه‌های کوچک وقتی می‌خواهند به اتاق پدر و مادر بروند، باید در بزنند.
مسأله حجاب بسیار مهم است و در شهوت هم تأثیر دارد. غربی‌ها در شهوت هم باخته‌اند. به خاطر اینکه وقتی انسان دائماً برهنگی دید احساسش کم می‌شود. تقریباً حالتی بین مرده و مرده شور می‌شود. آدم گرسنه، در غذا خوردن بیشتر از آدم سیر کیف می‌کند. چون بعد از گرسنگی غذا می‌خورند.
6- دوستی برای خدا باشد
یک روز پیغمبر(ص) از مردم پرسید: کدام رشته‌های ایمان محکم‌تر است؟ هر کس یک چیزی گفت. گفتند: یا رسول الله! خود شما بگو. فرمود: آن دوستی و یا دشمنی که برای خدا باشد. دوستی برای خدا ثابت است. مثلاً مردم شاه را دوست داشتند. امام را هم دوست داشند. آنهایی که اول می‌گفتند: جاوید شاه! بعد مرگ بر شاه گفتند. هرچه تاریخ بیشتر از واقعه‌ی عاشورا می‌گذرد، اصلاً عشق به امام حسین بیشتر می‌شود. اصلاً چهره عزاداری‌ها عوض می‌شود. همه جای تهران هیئت است. مسأله نماز جماعت که امسال ظهر عاشورا در ایران مطرح شد، بسیار خوب است. وسایل فساد زیاد شده است اما در عین حال وسایل اصلاح هم زیاد شده است. سیر جوانهای دانشجو در نماز جماعت بسیار زیاد‌تر شده است. هیچ وقت یکطرفه قضاوت نکنید.
دوستی باید برای خدا باشد. اگر آدم طرف را برای زیبایی و پولداری او دوست داشته باشد، وقتی آن شخص زشت و بی پول شود، او هم می‌رود. ولی اگر دوستی برای خدا باشد، همیشگی است و هیچ وقت از بین نمی‌رود.
امیرالمومنین علی(ع) فرمودند: «من وادک لأمر ولى عند انقضائه»(غررالحکم، ص418) کسی که تو را برای چیزی دوست داشته باشد، وقتی آن چیز رفت دوستی هم می‌رود. دوستی باید برای خدا باشد. اصلاً عده‌ای که نماز نمی‌خوانند خدا را دوست ندارند. مگر می‌شود کسی، یک نفر را دوست داشته باشد اما دوست نداشته باشد که با او حرف بزند. امام حسین ژ(ع) می‌فرماید: «مَا ذَا وَجَدَ مَنْ فَقَدَکَ وَ مَا الَّذِی فَقَدَ مَنْ وَجَدَکَ»(إقبال‌الأعمال، ص349). مولا جان هرکس تو را گم کرده بود حالا پیدا کرده است. هر کس خدا ندارد، پس چه چیز دارد و هرکس خدا دارد چه چیز ندارد.
7- مظلومیت علی(ع)
شاه همه چیز داشت ولی خدا را نداشت. امام خدا را داشت ولی هیچ چیز نداشت. قرآن قول داده است که حق پیروز است، حتی یک زمانی که حق را نشناسند. من تاریخ خوارج را می‌خواندم. خیلی دلم برای امیرالمومنین سوخت. مظلومیت امیرالمومنین به مراتب از مظلومیت امام حسین(ع) بیشتر است. امام حسین(ع) نصف روز مظلوم بود. اما امیرالمومنین فرمود: من 25 سال مظلوم بودم. مثل اینکه استخوان در گلو و تیغ در چشم دارم. حضرت امیر وقتی شهید شد، او را مخفیانه دفن کردند و صد سال قبر ایشان مخفی بود. در غدیر خم 124 هزار نفر با امیرالمومنین بیعت کردند و پیغمبر او را نصب کرد ولی کار به جایی کشید که ابوموسی اشعری بعد از چند سال گفت: من علی را عزل کردم، همینطور که انگشترم را از دست در می‌آورم. امیرالمومنین خیلی مظلوم است. اما در عین حال عشقی که الان به امیرالمومنین و بچه‌های او دارند عجیب است. بعثی‌ها وقتی اسرای ما را روزهای آخر به کربلا می‌بردند، یکی از اسیرها می‌گفت: وقتی بعثی‌ها به حرم امام حسین آمدند، با اسلحه وارد شدند اما در حرم حضرت ابوالفضل اسلحه‌ها را کنار گذاشتند. گفتیم: چرا اینجا بدون اسلحه آمدید؟ گفتند: آخر ابوالفضل عصبانی است. حضرت عباس کمر آدم را می‌شکند. یعنی بعد از هزار و چهارصد سال بعثی کافر هم از هیبت ابوالفضل می‌ترسد.
مومن مثل کوه است. بالای کوه که می‌روی با اینکه کوه زیر پایت است اما باز هم از کوه می‌ترسی. امام وقتی در زندان شاه بود، شاه از امام می‌ترسید. با اینکه امام در زندان بود. مومن هیبت عجیبی دارد. به همین خاطر در دنیا از حزب الله می‌ترسند. آمریکا از حزب الله می‌ترسد. چون به خدا متصل است. اگر دوستی برای خدا باشد ادامه پیدا می‌کند. حدیث داریم کسانی که ازدواج می‌کنند فکرشان فقط مال و شکل دختر نباشد. چون اینها بعد از چند سال به سردی تبدیل می‌شود. اما اگر کسی همسری را که انتخاب می‌کند طبق کمال باشد. این کمال پایدار است.
دوست خوب کسی است که به آدم تذکر بدهد. امام باقر(ع) فرمود: «اتَّبِعْ مَنْ یُبْکِیکَ»(کافی، ج2، ص638) اگر کسی از شما انتقاد کرد و شما ناراحت شدید، دوست خوبی است.
من یک محافظ داشتم. کلت خود را به من نشان داد. گفت: آقای قرائتی! اگر بفهمم که روزی از خط امام دور شدی، خودم با این کلت در سر تو می‌زنم. امام صادق فرمود: بهترین دوستان من دوستی است که عیب من را بگوید. می‌فرماید: بهترین دوست، دوستی است که در وفات هم به یاد آدم باشد.
در تهران یک مسجدی است که ما به آنجا رفتیم. دیدیم که مردم آن مسجد یک کار جدیدی کرده‌اند. تصمیم گرفته‌اند که هر کدام از اهل محل که از بین رفت، یک شبانه روز برای او نماز قضا بخوانند. در دوستی سعی کنیم که دوستی هایمان براساس خدا باشد. دوستی‌های دیگر از بین می‌رود. خوشا به حال کسی که برای خدا انتخاب کند. کسی که شغل، همسر و رشته تحصیلی خود را برای خدا انتخاب کند موفق شده است. ببیند خدا چقدر راضی است.
خدایا به ما توفیق انتخاب خوب را در تمام عرصه‌ها عنایت بفرما.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»