موضوع: دعا در قرآن
تاریخ پخش: 74/11/21
بسم الله الرحمن الرحیم
این بحث در شب بیست و یکم ماه رمضان گفته می‌شود. شب بیست و یکم امسال، شب بیست و دوم بهمن است. درباره‌ی این شب باید مسایلی را بگویم. بخشی از بحث این جلسه‌ی ما راجع به دعا خواهد بود. چند جمله‌ای هم راجع به آقا امیرالمومنین صحبت خواهیم کرد. اگر وقت شد، یک اشاره‌ای هم به بیست و دوم بهمن می‌کنیم.
1- افراد خوب و بد در تاریخ
امیرالمومنین(ع) سی سال قبل خبر شهادت خود را شنیده بود و منتظر شهادت بود. هنگام شهادت خود فرمود: «فزت» رستگار شدم. علی بن ابیطالب خودش شهید شد. همسرش شهید شد. فرزندانش امام حسن و امام حسین شهید شدند. در تاریخ اسلام دودمانی نبوده که برکتش مثل دودمان ابوطالب باشد. ابوطالب عموی پیغمبر بود. پدر امیرالمومنین بود. اولین حامی برای پیغمبر ابوطالب بود. پیغمبر ما ده عمو داشت. بعضی از آنها مثل ابولهب بد بودند. قرآن می‌گوید: «تَبَّتْ یَدا أَبی لَهَبٍ وَ تَبَّ» (مسد/1) خدا دستش را قطع کند. بعضی‌ها مثل حمزه خوب بودند. حمزه قهرمان جنگ احد بود. حمزه سید الشهدا مثل ابوطالب خوب بود. پیامبر هم عموی خوب داشت و هم عموی بد. از عموی خوب تجلیل می‌کند و به عموی بد هم «تَبَّتْ یَدا» می‌گوید. این به ما درس می‌دهد که اسلام دین رابطه نیست، ضابطه است. یک عمو مورد توجه قرار می‌گیرد و یک عمو مورد نفرت است. در طول تاریخ هرکس قرآن می‌خواند می‌گوید: «تَبَّتْ یَدا» هرکس قرآن می‌خواند به عموی پیغمبر لعنت می‌فرستد و این دلیل بر این است که ما فامیل بازی نداریم. خوب، خوب است. بد، بد است. هرکس که می‌خواهد، باشد. ابوطالب از اولین حامیان پیغمبر بود. گاهی کسانی که می‌خواستند پیغمبر را زجر بدهند، به احترام عموی پیامبر کوتاه می‌آمدند. همسر او فاطمه بنت اسد است که به افتخار او کعبه شکافته شد. امیرالمومنین اولین موجود در عالم هستی است که در کعبه متولد و در مسجد شهید شد. اینها از امتیازات حضرت علی(ع) می‌باشد. اگر کسی قهرمان کشتی یا وزنه برداری باشد عارف نیست. چون اگر عارف بود حال کشتی گرفتن را نداشت. اگر کسی پول خرج کند، علامه نیست و اگر کسی علامه باشد معمولاً پول ندارد که خرج کند. در امیرالمومنین همه کمالات یک جا جمع می‌شود. آنجا که قرار است قدرت داشته باشد چهارهزار نفر را به درک واصل می‌کند. در جنگ نهروان، نمی‌ترسد. آنجا که باید عاطفه داشته باشد از دیدن یک بچه‌ی یتیم می‌لرزد.
در قرآن آیاتی داریم که نمی‌دانم جز علی بن ابیطالب مصداق دارد یا نه؟ قرآن می‌گوید: «وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ» (احزاب/39) فکر می‌کنید چه کسی می‌تواند باشد که از احدی نترسد؟ یا باید علی باشد و یا باید بنیانگذار 22 بهمن باشد. امام فرمود: به جدم قسم از احدی نترسیدم. اگر ما امام را نمی‌دیدیم، می‌گفتیم: این آیه مصداق جاری حضرت علی است. یا باید علی باشد یا شیعه علی باشد. «لا یَخْشَوْنَ أَحَداً» از احدی نمی‌ترسد. روز بمباران امام را با التماس زیر حسینیه‌ی جماران به عنوان سنگر می‌برند. پزشک می‌آید. می‌گویند: آقای پزشک الان که تهران بمباران می‌شود، یک نوار قلب از امام بگیرید. امام می‌فرماید: اول یک نوار قلب از آقایان بگیرید. قلب من آرام است. خیلی مهم است که آدم در وصیت نامه‌اش بنویسید من با قلبی آرام شما را ترک می‌کنم. در کره زمین چنین قلبی وجود داشته است؟ امام کجا و امیرالمومنین کجا! نسبت امام به امیرالمومنین مثل نسبت یک ظرف آب به اقیانوس است. مگر می‌شود در یک شب هزار رکعت نماز خواند؟ بله می‌شود. امیرالمومنین می‌تواند. گفتند: شما دروغ می‌گویید. چنین چیزی نمی‌شود. نمی‌شود که آدم در یک شب هزار رکعت نماز بخواند. علامه امینی صاحب کتاب الغدیر یک سفر به مشهد آمد. سی شب در حرم ماند و هرسی شب، هزار رکعت نماز خواند. گفت: من که شیعه‌ی علی هستم، توانستم بخوانم.
شب شهادت امیرالمومنین است. برای علی(ع) شیر می‌آورند. امیرالمومنین می‌فرماید: مقداری از این شیر را به قاتل من بدهید. شاعر خیلی زیبا گفت:
به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من *** چو اسیر تو است اکنون، به اسیر کن مدارا
هیچ کس مثل علی(ع) نیست. حضرت علی وقتی به مهمانی می‌رفت، غذا نمی‌خورد. هنگامی که به خانه برمی گشت مقداری غذا می‌خورد. وقتی آب دهان به او پرتاب می‌کنند، می‌رود قدم می‌زند و خودش را کنترل می‌کند و بعد بر می‌گردد. می‌پرسند: چرا چنین کردی؟ می‌گوید: می‌خواستم حرکت من فقط برای خدا باشد و برای انتقام از جسارت او نباشد.
2- مشخصات یک کشور اسلامی
شب شهادت آقا امیرالمومنین است. کشور ما کشور علی است و تنها کشوری است که «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ اللَّهِ» در اذانش گفته می‌شود. «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ اللَّهِ» نشانه‌ی ملت ما است. رمز ما است. کشور ما کشور علی است. کشورهای دیگر یک ماه بمباران را قبول نمی‌کنند اما ما هشت سال بمباران را قبول کردیم. ما تربیت شده علی هستیم. ولی کشورهای دیگر از این نعمت محروم هستند. ما افتخار می‌کنیم که رهبر انقلاب ما فرزند علی است. شب شهادت امیرالمومنین و شب قدر است. در این شب‌ها باید خیلی دعا کنیم. ما هرچه داریم از دعا داریم. صدام بیش از ما تانک و توپ داشت. تکنولوژی همه‌ی کشورها خیلی از ما پیشرفته‌تر است. اما آرامشی که در ایران هست در هیچ کجای کره زمین نیست. این آرامش در سایه ذکر خدا و ایمان است. «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/28) قلدری صدام بیشتر از ما است. تکنولوژی آمریکا بیشتر از ما است. جمعیت چین بیشتر از ما است. اما هیچ کدام از اینها به اندازه‌ی ما آرامش ندارند. 165 موشک در دزفول افتاد اما مردم آن شهر آرام بودند و روانی نشدند. اگر یکی از این موشک‌ها در هر کشوری بیفتد، اساتید دانشگاهی و روان شناس آن دانشگاه روانی می‌شوند. این آرامش از کجا است؟ از دعا و ذکر است. «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»
3- معنای دعا
می‌خواهم یک مقدار راجع به دعا صحبت کنم. پناه خواستن فطری است. اما هرکسی به یک نحوی پناه می‌گیرد. یک نفر به شرق پناه می‌برد. یک نفر به غرب پناه می‌برد. یک نفر به پول پناه می‌برد. یک نفر به زور پناه می‌برد. اما ما به خدا پناه می‌بریم. دلها دست خداست. خدا دل را گرایش می‌دهد. پناه خواستن فطری است. ما نباید به هیچ کسی جز خدا پناه ببریم. دعا به معنی پناه بردن به قدرت بی نهایت است. آنهایی که خدا را رها کردند به سراغ چه چیزی رفته‌اند؟ بد نیست به آنهایی که از خدا بریدند، نگاهی بکنید. راسل می‌گوید: من معتقد بودم که همه چیز از خداست. بعد از خودم سوال کردم که خدا را کی آفریده؟ خدا از کجاست؟ گیج شدم و گفتم: خدا همه را آفریده است. پس خدا از کجاست؟ گیج شدم و دست از خدا کشیدم. از خدا بریدم. گفتیم: پس چیزهایی که در اطراف ما است چگونه به وجود آمده است؟ می گوید: همه چیز از ماده است. گفتیم: ماده از کجاست؟ می‌گوید: ماده از قدیم بوده است. گفتیم: خدا از قدیم بوده است. کسی که از خدا برید به این جا کشیده می‌شود. دعا به معنی پناه بردن است. کسی که خدا دارد همه چیز دارد. امام حسین(ع) می‌فرماید: «مَا ذَا وَجَدَ مَنْ فَقَدَکَ وَ مَا الَّذِی فَقَدَ مَنْ وَجَدَکَ» (إقبال‌الأعمال/ ص349) هرکس تو را پیدا کرد، چه ندارد. هرکس تو را ندارد پس چه دارد. دعا به معنی پناه بردن به یک قدرت غیبی است. خود دعا عبادت است. لازم نیست که دعا مستجاب بشود. حرف زدن با خدا خودش یک ارزش است. اگر بوعلی سینا یک جایی نشست، نزد بوعلی سینا نشستن افتخار است. لازم نیست که هرکسی نزد بوعلی سینا برود و پرتغال بخورد. در جوار بوعلی سینا بودن یک ارزش است. کنار نهر آب خانه داشتن ارزش است. حتی اگر آب نهر در خانه نیاید. کنار گل بودن ارزش است گرچه شاخه‌ی گل در خانه‌ی ما نیاید. مگر هرکس شیرجه می‌رود، می‌خواهد از داخل استخر لنگه کفش بیرون بیاورد. شیرجه زدن ارزش دارد حتی اگر داخل استخر چیزی نباشد. گاهی وقت‌ها داریم که طرف دعا می‌کند و خدا به فرشته‌ها می‌گوید: اگر دعای او را مستجاب کنم، دیگر دعا نمی‌کند. خدا به او نمی‌دهد تا باز هم بیاید. گاهی وقت‌ها که دعا مستجاب نمی‌شود به خاطر این است که او می‌خواهد ما در خانه‌اش برویم. دعا عمل صالح است. دعا ارزش است، دعا می‌تواند مقدرات را عوض کند. گاهی وقت‌ها در شب قدر برای شما چیز شری مقدر می‌شود اما شما با دعا کردن می‌توانی چیز شر را تغییر بدهی. چراغ قرمز می‌گوید: نرو. ولی گاهی پلیس راه می‌گوید: با اینکه چراغ قرمز است، من به تو می‌گویم: برو. حرف پلیس بر چراغ قرمز مقدم است. دعا گاهی وقت‌ها جلوی مقدرات را می‌گیرد.
4- نوع دعا نشانه عقل است
امام باقر(ع) فرمودند: «إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ» (غافر/60) آنهایی که نسبت به عبادت تکبر می‌کنند، دعا نمی‌کنند. نوع دعا کردن دلیل بر این است که آدم چقدر فکرش کار می‌کند؟ چند راه وجود دارد که شما بفهمید که رشد فکری شخص چه طور است. اول می‌شود که به او بگوییم: دو تا شعر بخوان. از اینکه این جوان چه شعری حفظ کرده است، می‌توان فهمید که فکر او چطوری است. یعنی محفوظات نشان دهنده‌ی فکر آدم است. بعضی وقت‌ها می‌بینی که یک جوان قوطی کبریت جمع می‌کند. بعضی از جوان‌ها تمبر جمع می‌کنند. محفوظات نشانه‌ی فکر آدم است. دعا نشان دهنده نوع فکر است.
می‌دانی علی(ع) چه می‌گوید؟ ما وقتی دعا می‌کنیم، چند درجه دعا داریم. بعضی‌ها می‌گویند: خدایا بچه‌ام! خانه‌ام! لباسم! ماشینم! دختر و پسر مدرسه‌ای می‌گویند: امتحانم! کنکورم! نمره‌ی اینها خیلی پایین است که بیش از خودشان به بالاتر فکر نمی‌کنند. جواب اینها طور دیگری است. بعضی‌ها که دعا می‌کنند، می‌گویند: خدایا به من و به دوستان من و به بستگان من کمک کن. این یک خورده توسعه دارد و خوب است. یک عده می‌گویند: خدایا حاجات همه‌ی مردم ایران را برآورده کن. یک عده می‌گویند: خدایا حاجات کل بلاد اسلامی را برآورده کن.
5- دعای امیرالمؤمنین
امیرالمؤمنین چه می‌گوید؟ امیرالمؤمنین در یکی از دعاهایش می‌گوید: خدایا آنچه در تاریخ گذشته، اولیا تو از تو خواسته‌اند و آنچه مردان خدا از تو می‌خواهند و آنچه در آینده مردان خدایی که هنوز متولد نشده‌اند و بعد از تولدشان از تو می‌خواهند همه را برای همه‌ی ما اجابت کن. این دعا خیلی مهم است. دعا کردن را باید از امیرالمومنین یاد بگیریم. به مسجد می‌روید تا قلبتان را پاک کنید. اگر قلب پاک باشد، خدا لطف می‌کند. اگر ظرفی را بیاورند که کثیف باشد، شما در آن غذا نمی‌ریزید. می‌گویید: این ظرف کثیف است. با روح آلوده به مسجد نرویم. برای اینکه دعای شما مستجاب شود، به فکر لقمه‌ی حلال باشید. حدیث داریم اگر می‌خواهید دعایتان عملی باشد، عمل هم بکنید. دعای بی‌عمل مثل تفنگ بی فشنگ است. کسی که دعا می‌کند ولی عمل نمی‌کند مثل سوزنی است که در پارچه فرو می‌رود ولی نخ ندارد. با این سوزن چیزی دوخته نمی‌شود.
6- رموز مستجاب شدن دعا
از دیگر رمزهایی که باعث استجابت دعا می‌شود، استغفار است. یکی دیگر از شرط‌های استجابت دعا حضور قلب با معرفت است. به دعاهای قرآن توجه کنیم. بخشی از پیروزی ما به خاطر دعا است. صدام آمد و گفت: من سه روزه ایران را می‌گیرم. همه دولت‌ها هم گفتند: ما به تو کمک می‌کنیم. اما ما با دست خالی، بدون امکانات لازم بعد از هشت سال روسفید شدیم و صدام روسیاه. امام با دست خالی روسفید شد. شاه با صد کشور حامی روسیاه شد. اینها جز با دعا و امداد غیبی میسر نمی‌شود.
به دعا خیلی توجه کنید. اصلاً دعا آدم را تخلیه می‌کند. دعا هیجان را می‌خواباند. دعا به آدم آرامش می‌دهد چون ذکر خداست. دعا یک معامله با خداست. خدا می‌گوید: تو به یاد من باش. من خودم به یاد تو هستم، «فَاذْکُرُونی أَذْکُرْکُمْ» (بقره/152) شما به یاد من باشید، من هم به یاد شما هستم. اگر شما سر نماز بروی و به خدا توجه کنی، خدا هم به شما توجه می‌کند. چرا ما توجه خدا را به خودمان جلب نمی‌کنیم. نماز خواندن ما چقدر ارزش دارد؟ ما ده دقیقه نماز می‌خوانیم. ما در این ده دقیقه می‌توانیم چه کار کنیم؟ ده دقیقه چقدر ارزش دارد؟ می‌گوید: آقا ده دقیقه به من توجه کن. توجه خدا را جلب کن. یک لحظه آنتن روحت را به طرف خدا بگیر. تمام تصویرهای هستی را جلب کن. آنهایی که به هرکس و ناکسی دل بستند، باختند. دعا در پیروزی انقلاب ما نقش مهمی داشت. اشک‌هایی که رزمنده‌ها در جبهه ریختند، خیلی نقش داشت. خداوند اراده کرده بود که به قوم یونس بلا نازل کند. قوم یونس دعا کردند. بلای قطعی برطرف شد.
پیغمبر ما چند حربه داشت. 1- استدلال و بیان و منطق. 2- معجزه. 3- نفرین و دعا. گاهی وقت‌ها بیاییم دعا کنیم. دعا یکی از اهرم‌های ایمان است. لازم نیست که دعا عربی باشد. فارسی دعا کنید. فرم دعا این است. گاهی دعاها، دعاهای فرهنگی است. گاهی دعاها، دعاهای سیاسی است. مثلاً در سوره نسا ببینید که دعا چیست؟ دعا فقط این نیست که خدایا من را بیامرز. خدایا طاغوت را نابود کن. خدایا ما را از شر ستمگران نجات بده. خدایا توفیق تشکیل حکومت را به ما بده. دعاهای سیاسی در قرآن زیاد است. «وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصیراً» (نساء/75) دعا می‌کنند که خدایا ما می‌خواهین از شر ستمگران نجات پیدا کنیم. خدایا از طرف خودت یک ولی، سرپرست و رهبر تعیین کن. تو ما را یاری کن. رهبر ما را تو تعیین کن. ما را از شر ستمگران نجات بده. این دعاها در قرآن است. همه‌ی دعاها «رَبِّ اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ لا تَزِدِ الظَّالِمینَ إِلاَّ تَباراً» (نوح/28) نیست. خدایا مرده‌ها را بیامرز و مریض‌ها را شفا بده. بعضی‌ها دعاهایشان در همین حد است. خدایا مرده‌ها را بیامرز و مریض‌ها را شفا بده. البته این دعا خوب است اما نجات مستضعفین در قرآن آمده است. مثلاً حضرت نوح برای نابودی کفار نفرین می‌کند «وَ قالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکافِرینَ دَیَّاراً» (نوح/26) حضرت نوح می‌گوید: احدی از کفار روی کره زمین باقی مگذار. این نفرین به ستمگران است. این دعا یک دعای سیاسی است که در متن قرآن است. در سوره فرقان داریم که مؤمن چند شرط دارد. جمله آخرش این است که مومن می‌خواهد کشورش الگو باشد. یعنی ما می‌خواهیم ایران کشور نمونه باشد. همه‌ی کشورها بیایند از ما خط بگیرند. فتوکپی ما را بردارند روی آن برنامه ریزی کنند. «وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً» (فرقان/74) علامت مومن این است که در دعای خود بگوید: خدایا ایران را کشور نمونه قرار بده. «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً» یعنی همه دنیا از ما یاد بگیرند که می‌شود طاغوت را سرنگون کرد. می‌شود احکام خدا را پیاده کرد. می‌شود مستکبرین را فراری داد و مستضعفین را رشد داد. «قالَ رَبِّ انْصُرْنی عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدینَ» (عنکبوت/30) خدایا من را بر مفسدین پیروز کن. پیروزی بر مفسدین از دعاهای سیاسی قرآن است. در سوره‌ی بقره داریم که رزمنده‌ها در جبهه‌ها می‌رفتند و شمشیر می‌زدند و دعا می‌کردند. «وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرینَ» (بقره/250) خدایا ما را پیروز کن. خدایا ما را بر قوم کافر پیروز گردان. ما در دعاهایمان از خدا می‌خواهیم که ایران یک کشور نمونه در کره زمین بشود. الآن بیشتر دعاها این شده است که: خدایا جهیزیه‌ی دختر من درست بشود. خدایا قسط یخچال را بدهم. خدایا بنایی را تمام کنیم. خدایا وام بانکی را بدهیم. البته این مشکلات مثل تیغ کوچک است که وقتی در پای آدم می‌رود، آدم دیگر نمی‌تواند راه برود. گاهی یک مشکل کوچک جلوی فکر آدم را می‌گیرد. این مشکلات هست و من نمی‌خواهم بگویم که برای مشکلات ریز دعا کنید.
حدیث داریم که حتی نمک آش خود را از من بخواهید. باید برای چیزهای ریز دعا کنیم اما این چیزهای ریز ما را از چیزهای بزرگ غافل نکند. شما امشب این دعا را بکنید. این دعا سه بار در قرآن آمده است. «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ» (توبه/33) یعنی اسلام همه‌ی کره زمین را خواهد گرفت.
برای اینکه کره زمین را بگیریم سه چیز می‌خواهیم. 1- رهبر می‌خواهیم که خدا آن را ذخیره کرده است. امام زمان(عج) رهبر ما است. 2- قانون می‌خواهیم. قانون دست نخورده داریم. رهبر دست نخورده داریم. فقط یک آمادگی می‌خواهد. شما امشب دعا کن که بچه‌هایت بازوی حضرت مهدی باشند. پدر رجایی باور نمی‌کرد که پسرش رئیس جمهور باشد. پدر مطهری باور نمی‌کرد که کتاب‌های مطهری به زبان‌های دنیا ترجمه بشود. دعا کنیم نسل ما از بازوهای امام زمان باشد. مسائل مهمی در جلوی ما قرار دارند. انقلاب ما روز به روز پیش می‌رود. در راهپیمایی بیست و دوی بهمن باید شرکت کنیم. امشب سعی کنید نخوابید. شب بیست و یکم و بیست و سوم را نخوابید. قرآن یک آیه دارد که می‌فرماید: هرکس می‌خواهد من او را ببخشم او هم مردم را ببخشد. «وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ» (نور/22)، اگر می‌خواهید خدا شما را ببخشد، شما هم مردم را ببخشید. شما ببخشید تا خدا هم شما را ببخشد.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»