موضوع: دعای مکارم الاخلاق (7)، دعا و درخواست از خداوند
تاریخ پخش: 78/12/19
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
بحثی که شب‌های جمعه تحت عنوان درسهایی از قرآن شروع کردیم دعای مکارم الاخلاق بود که بند، بند آن را تفسیرمی کردیم تا رسید به اینجا که امام سجاد(ع) می‌فرماید: «أَسْأَلُکَ عِنْدَ الْحَاجَهِ» (صحیفه‌سجادیه/ص92)
که البته جلسه قبل هم دراین باره صحبت کردیم و در این جلسه بیشتر درباره این جمله می‌گوییم آیه‌ای است از قرآن که: «ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» (غافر/60) دعا کنید شما تا استجابت کنم شما را. بعد می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ» (غافر/60)
آنان که از عبادت و اطاعت من (خدا) کبر ورزیدند به دوزخ داخل خواهند شد.
– نکاتی از این آیه:
1- گفت و گو با خداوند رشد است «و قال ربکم» (غافر/60) نمی‌فرماید: «و قال الله»…
کلماتی که خداوند به کار می‌برد دلیل دارد. هر کجا کلمات به یک معنایی‌اند. برای وزنه برداران می‌گوییم پهلوان ، برای گرفتن وام می‌گوییم حاج آقا، برای پرسیدن سؤال علمی می‌گوییم استاد. مثل کد تلفن است که هر کدام برای استانی است.
برای داوری خداوند می‌گوییم: «هُوَ خَیْرُ الْحاکِمینَ» (اعراف/87) تو بهترین داورهستی.
برای طلب روزی می‌گوییم: «وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقینَ» (مائده/114) تو بهترین روزی دهنده هستی.
چون اینجا بحث دعاست می‌گوید: «رب » از تربیت است و گفت و گو با خداوند سبب رشد انسان است.
2- انسان سبک می‌شود:
می فرماید: «بِمُنَاجَاتِکَ بَرَّدْتُ أَلَمَ…» (بحارالانوار/ج95/ص89)
3- همه دعا کنید.
نفرموده «یا ایهاالذین آمنوا ادعوا» همه دعا کنید نه فقط مؤمنین،
چون گاهی خداوند می‌فرماید: «یا أَیُّهَا النَّاس…» (بقره/21) و یا: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا… » (بقره/153)
4- در دعا فقط دل به او ببندیم.
گفت دعا می‌کنم مستجاب نمی‌شود: فرمود: فقط خدا را بخوان نه دیگری را. چون فرموده: ادعونی ، برای خداوند شریک قائل نشویم. نماد منافقین شرک است می‌گویند به نام خدا و به نام خلق خدا.
مشرکین می‌گویند: ما بدبخت شدیم چون: «إِذْ نُسَوِّیکُمْ بِرَبِّ الْعالَمینَ» (شعراء/98) (دیگران) شما را با خدا مساوی قرار دادیم. فقط از او بخواهیم گر چه خداوند کارهایش را به واسطه انجام می‌دهد.
5- دعا عبادت است:
چون می‌فرماید: «الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی» (غافر/60) آنان که از عبادت من گردنکشی کردند.
پس معلوم می‌شود دعا عبادت است.
حدیث: دعا درون مایه عبادت است.
حدیث: سؤال می‌شود ما در نماز سوره را طولانی بخوانیم یا دعا را؟
حضرت می‌فرماید: دعا را.
به جای «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» (اخلاص/1)، «عَمَّ یَتَساءَلُونَ» (نبا/1) بخوانیم یا قنوت را طولانی کنیم، بلکه قنوت و دعا را.
6- دعا نکردن نشانه تکبر است.
7- اجابت فوری است.
اگر می‌فرمود «فاستجب » یا «ثم استجب » دلیل بر این بود که اجابت با فاصله انجام می‌شود.
مثل این که می‌گوییم: فحش همانا و آبروریزی همان یعنی همراه یکدیگراست بدون فاصله.
1- دلایل عدم یا طولانی شدن استجاب
سؤال: دعا میکنیم چرا گاهی مستجاب نمی‌شود؟
جواب: مستجاب می‌شود ولی به شکل‌های مختلف و مستجاب نشدن نیز دلیل دارد:
الف: یا اخلاص نیست «ادْعُونی»
ب: یا لقمه حرام است: حدیث: لقمه حرام باشد دعا مستجاب نمی‌شود.
ج: یا مشابه آ ن مستجاب می‌شود: برای این دختر پسر دیگر برای این پسر دختر دیگر مناسب است، نه آن که او می‌خواهد چون صلاح او نیست. و او حکیم است گر چه قدرت هم دارد، و خداوند زمانی از قدرت استفاده می‌کند که خلاف حکمت نباشد. به شما می‌گویند قدرت داری یقه را پاره کنی؟ بله، چرا نمی‌کنی؟ مطابق عقل و حکمت نیست.
د: خواسته حکیمانه نیست.
گفته‌ام دانش آموزی که می‌گفت: خدایا کوه هیمالیا را بگذار ارومیه، دریاچه ارومیه را بگذار همدان، پرسیدند چرا اینچنین دعا می‌کنی؟ گفت چون من در امتحان جغرافی اشتباه نوشته‌ام.
گاهی ما غلط میکنیم بعد می‌گوییم خدا درست کند. من سنگ می‌زنم به پیشانی او پنبه شود که درد نگیرد. نمی‌شود که خداوند نظام آفرینش را به هم بریزد.
ه: گاهی هم دعا با تأخیر مستجاب می‌دهد.
چون اگر زود بدهد می‌رود و دیگر نمی‌آید. مانند زمانی که: انسانی را دوست داریم با تلفن او را نگه می‌داریم تا با او صحبت کنیم.
و: به نسل و فرزندان آینده می‌دهد.
بر این معنا حدیث داریم، و در قرآن داریم که: «وَ کانَ أَبُوهُما صالِحا» (کهف/82) به اینها (فرزندان خیر رسید) چون پدرانشان صالح بودند.
پلوهایی که بنده می‌خورم به خاطر کتک‌هایی است که بلال خورد. لیسانس گرفتن شما و رفتن به دانشگاه برای این اسا که به جای ساختن دبستان برای روستاییان دانشگاه برای شما ساختند. و الآن شما می‌گویید اینها دهاتی بی سواد هستند.
ز: گاهی پاداش را برای قیامت می‌گذارد.
ح: در عوض بلایی را رفع می‌کند.
حدیث: در قیامت چیزی می‌دهند می‌گوید برای چه؟ گفته می‌شود برای این که در دنیا دعا کردی مستجاب نشد این درعوض آن است.
چون دستی را که برای دعا و درخواست از خداوند بلند می‌شود خداوند خالی نمی‌گذارد.
یکی از دوستان می‌گفت من دست به دعا بلند کرده یکی فکر کرد من فقیر هستم پولی را در دست من گذاشت، گفتم خدایا خلق خدا و اولیاء خدا هم چنین هستند؟ فردی که آمده او را مأیوس و محروم برنمی‌گردانند.
یک حاج آقایی روضه می‌خواند و آخر هم غذا می‌داد لاتهای محله برای روضه و سخنرانی نمی‌آمدند ولی برای غذا خوردن می‌آمدند، حاج آقا به آن‌ها گفت: شما حیا نمی‌کنید فقط برای غذا می‌آیید؟ آن‌ها هم برگشتند شب امام حسین(ع) را در خواب دید که می‌فرمود: اینها وقت‌های دیگر هم می‌آیند؟ برای غذا یا محرم چون سفره من است می‌آیند اینها مهمان من هستند. فردا شب رفت و با عذرخواهی آن‌ها را آورد، اینها با این داستان منقلب و کلافه شدند.
متکبرانه دعا نکنید و خداوند دستی را که برای دعا آمد محروم بر نمی‌گرداند و یا پاسخش را در قیامت به او می‌دهند در عوض این که دردنیا مستجاب نشد.
لذا وقتی انسان عوض آن را در قیامت می‌گیرد می‌گوید کاش هیچکدام از دعاهایم در دنیا مستجاب نمی‌شد.
ط: ما باید طلب خیر کنیم.
و لذا بعضی چیزها که ما می‌خواهیم خیر نیست که مستجاب شود.
حدیث: «أَفْضَلُ الْعِبَادَهِ الدُّعَاء» (کافی/ ج2/ص466) بهترین عبادت دعاست.
این که قرآن درباره حضرت ابراهیم(ع) می‌فرماید: «إِنَّ إِبْراهیمَ لَحَلیمٌ أَوَّاهٌ مُنیبٌ» (هود/75)
«أَوَّاهٌ» یعنی خیلی دعا می‌کرد.
ترک دعا معصیت و اسلحه مؤمن دعاست و نور آسمانهاست و دعا از کارد برنده‌تر و سپر مؤمن است، با دعا بلا دفع می‌شود. و گناه و ظلم مانع استجابت دعاست (همه اینها حدیث دارد) و دعاشرائطی دارد که وارد آن نمی‌شویم.
2- آفات تکیه کردن بر مردم (گدایی)
بحثی درباره گداپروری مطرح است که از خدا بخواهیم و از مردم نخواهیم.
– سؤال از مردم
پیامبر اکرم(ص) فرمود: به خدا قسم اگر کسی طنابی داشته باشد و با آن هیزم جمع کرده در بازار بفروشد و با یک سوم آن ارتزاق کند بهتر است از آن که از مردم سؤال کند.
حدیث: «لَوْ یَعْلَمُ السَّائِلُ مَا فِی الْمَسْأَلَهِ مَا سَأَلَ أَحَدٌ أَحَداً» (کافی/ج4/ص20) این درست و صحیح نیست که مرتب پسر از پدر طلب پول کند، البته پدر باید گاهی پول جیبی به او بدهد مثلاًمی خواهد حمام برود خجالت می‌کشد پول بگیرد. و نیاز دارد و هر حرفی را نمی‌تواند به پدر بگوید و باید به آن‌ها کمک شود قبل از آن که پسرها بگویند. و پسر باید سعی کند که هر چه زودتر شغلی داشته باشد، همیشه تنبلی نکند که من می‌خوابم مرا بیدار کنید.
حدیث: ملعون، ملعون، ملعون کسی که وقتی سفره پهن می‌شود می‌خورد و زمان کار کردن فرار می‌کند.
حدیث: «الْمَنِیَّهُ لَا الدَّنِیَّه» (شرح‌نهج‌البلاغه/ج19/ص362) یعنی: مرگ بهتر از پستی و ذلت است «التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ» (شرح‌نهج‌البلاغه/ج19/ص362) کم زندگی کردن بهتر از آن است که بله قربان گو شوی.
یکی لبو فروشی می‌کند ولی وام و ربا نمی‌گیرد. دیگری پول بهره دار گرفته برای رنگ کردن ماشین و یا برای منزل و تلویزیون رنگی، شلغم بخور عزیز باش نه باقلوا و ذلیل.
گفتند شیری با گربه که هر دو از یک نژاد هستند بحث کردند شیر به گربه گفت خاک به سرت من در جنگل برگ زردمی خورم شیر هستم و تو خانه حاجی‌ها جوجه کباب می‌خوری گربه‌ای، گربه گفت گاهی به من می‌گویند: پیش و همه گوشت بدنم آب می‌شودولی تو را پیش نمی‌گویند.
اگر به یادتان باشد خداوند در قرآن به گله بزغاله‌ها می‌گوید «جمال» کجای آن جمال است برای این می‌گوید جمال که رفته صحراشکمش را سیر کند و برای شما ماست و پنیر بیاورد.
«وَ لَکُمْ فیها جَمالٌ حینَ تُریحُونَ وَ حینَ تَسْرَحُونَ» (نحل/6) جمال از آن اوست که هم خود سیر شده و هم جامعه را سیرمی کند.
– آفات سؤال و گدایی
الف: اقتصادی
ب: اخروی
ج: اجتماعی
د: روانی
– اقتصادی:
حدیث: «السؤال یمحق الرزق» (غررالحکم/ص361) سؤال روزی را نابود و تنگ می‌کند. وقتی کاسه گدایی به دست گرفته شد همه به هم خبر می‌دهند که فلانی اینچنین است.
گویند یک نفر به نوکرش گفت: آقای محل را دعوت کن. بعد دیدند آقا نیامد به او گفتند چرا نیامده مگر دعوت نکرده‌ای؟ گفت چراگفت اگر من نمی‌آمدم، گفت به درک. بعد آقا به او گفت من کی گفتم به درک؟ گفت در دلت که گفتی.
حدیث: «من سئل غیرالله استحق الحرمان» (غررالحکم/ص193)
کسی که از غیر خدا سؤال کند مستحق محرومیت می‌شود.
حدیث: «مَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بَابَ مَسْأَلَهٍ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَاباً مِنَ الْفَقْرِ» (بحارالانوار/ج93/ص156) اگر کسی به خود اجازه بدهد که باب سؤال کردن را باز کند خداوند هم درب فقر را بروی او می‌گشاید.
امام سجادع فرمود: «ضَمِنْتُ عَلَى رَبِّی أَنْ لَا یَسْأَلَ أَحَدٌ أَحَداً مِنْ غَیْرِ حَاجَهٍ إِلَّا اضْطَرَّتْهُ حَاجَهٌ بِالْمَسْأَلَهِ یَوْماً إِلَى أَنْ یَسْأَلَ مِنْ حَاجَهٍ» (بحارالأنوار/ج93/ص158) من ضمانت می‌کنم کسی که بدون ضرورت و حاجت سؤال می‌کند خدا او را به فقر گرفتار خواهد کرد.
– اخروی:
پیامبر(ص) فرمود: «یَا أَبَا ذَرٍّ إِیَّاکَ وَ السُّؤَالَ فَإِنَّهُ ذُلٌّ حَاضِرٌوَ فِیهِ حِسَابٌ طَوِیلٌ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» (من‌لایحضره‌الفقیه/ ج4/ص375) ای اباذر بپرهیز از سؤال کردن، امروز ذلیل می‌شوی و فردای قیامت حساب طولانی خواهی داشت.
حدیث داریم: اگر بپذیرید که در مقابل مردم دست دراز نکنید من قول می‌دهم که شما اهل بهشت باشید.
حدیث داریم: «مَنْ سَأَلَ مِنْ غَیْرِ فَقْرٍ فَإِنَّمَا یَأْکُلُ الْخَمْر» (بحارالأنوار/ج93/ص158) اگر کسی می‌تواند بدون سؤال زندگی کند و این کار را بکند مثل کسی است که شراب می‌خورد. وام گرفتن برای تخت خواب و اجاره تالار مگر بدون اینها نمی‌شود. گفت می‌خواستیم تعزیه بخوانیم اسب نداشتیم شمر را سوار دوچرخه کردیم گفت طوری نیست.
ولی ما برای عروس فکر میکنیم باید 10 ماشین بوق بزند برای این و آن گردن کژ میکنیم و چاپلوسی. عزت برای عروس آنقدر می‌ارزد که پیش هر کسی خود را خوار کنی؟ ازدواج آسان است ما آن را مشکل کرده‌ایم، مثل بت پرست‌ها، که بت می‌تراشیدند بعد مقابل آن گریه می‌کردند، می‌فرماید: «قالَ أَ تَعْبُدُونَ ما تَنْحِتُونَ» (صافات/95)چیزی که با دست خود تراشیده‌ای عبادت می‌کنی.
خودمان آداب و رسوم درست کرده‌ایم. در آن گرفتار شدیم. یک نفر فوت شد، خوب عقد کنید بعضی‌ها هم می‌گویند تا سال صبر کنید بعد عروسی کنند اینها که زن و شوهر هم هستند محرم و صفر دست از پا خطا نمی‌کنند هر چه تقواست برای این عروس و داماد بیچاره است تمام دین را می‌گذارند روی این عروس و داماد، خوب آنقدر فشار نیاورید.
بله عاشورا حریم دارد هر کس رگ غیرت داشته باشد می‌داند که عاشورا حریم دارد. و ایام شهادت امام رضا(ع) برخی پدرها یک قیدهایی و تعصب‌های غلطی دارند.
یک جوانی آمد گفت خدا خیر به شما بدهد ما گفتیم شاید برای قرآن و حدیث برنامه درسهایی از قرآن است. بعدگفت نه من نامزد دارم و پدرش نمی‌گذارد من او را ببینم و اوعلاقه به شما دارد همسرم به بهانه کلاس درسهایی ازقرآن از خانه بیرون می‌آید و ما می‌رویم توی پارک بستنی می‌خوریم.
من فکر نمی‌کردم کلاس‌های من چنین برکاتی هم دارد. عروس‌ها و دامادها به شما نمی‌گویم عروس خانم که پای بحث من نشسته‌ای کوتاه بیایید و تمام قیدها را کنار بگذارید. پسر اگر سواد و اخلاق و تعهد و دین دارد کافی است و اگر دین ندارد دل به او نبندید چون کسی که خدا و لطف او را فراموش کند، لطف شما را هم فراموش خواهد کرد. مؤمن و سالم و خوش فکر و اخلاق، حال روی موکت یا قالی بنشینید، قالی که ارزش ندارد جماد است و ما انسان هستیم چه کسی گفته هر وقت بنایی تمام شد، زندگی را شروع کنید؟ به یک اطاق قناعت کنید، زندگی ساده بدون قرض.
حدیث: اگر بدهکار هستی و نمی‌پردازی و می‌توانی، هر شب حکم دزد داری.
حدیث: «مَذْهَبَهٌ لِلْحَیَاءِ وَ اسْتِخْفَافٌ بِالْوَقَار» (بحارالانوار/ج75/ص136)
سؤال آبرو را کم می‌کند، شکننده وقار است، طوق خواری به گردن می‌اندازد. عزت را می‌برد، شرف را از فامیل می‌گیرد.
– آفات روانی
حدیث: «السؤال یضعف لسان المتکلمین» (غررالحکم/ص361)
زمانی که سؤال کردی عیب‌های طرف را نمی‌توانی بگویی کسی که درب کیسه را باز کرد باید درب زبان را ببندد. اگر کیسه را بستی زبان باز و آزاد خواهد بود.
حدیث: «یکسر قلبالشجاع البطل» (غررالحکم/ص361)
گدایی و سؤال پهلوان را ذلیل کرده و می‌شکند.
حدیث: «مَذْهَبَهٌ لِلْحَیَاءِ» (بحارالانوار/ج75/ص136)
حیا را کم می‌کند، «مِفْتَاحُ الْبُؤْسِ» (مستدرک‌الوسائل/ ج7/ص224) غم آور است.
«إِیَّاکَ أَنْ تُخْبِرَ النَّاسَ بِکُلِّ حَالِکَ فَتَهُونَ عَلَیْهِمْ» (کافی/ج4/ص21) احتیاجات را به مردم نگو خوار می‌شوی.
لقمان به فرزندش گفت: اگر روزی فقر به تو فشار آورد مردم را به آن اگاه نساز، تو را خوار ساخته و نفعی نخواهد رساند.
البته در شرایط ضروری که جان در خطر است وام گرفتن و سؤال اشکال ندارد ولی در مسائل غیر ضروری خیر، سعی کنیم قیدها را بشکنیم، جبهه‌ای‌ها خط شکن بودند ما هم در این موارد باید خط شکن شویم. آداب و رسوم غلط را از بین ببریم.
خدایا عزتی بده که دستمان پیش دیگران دراز نشود.
خدایا گرفتاران و فقرا را نجات بده.
خدایا به سرمایه داران هم رحم مرحمت بفرما و به فقرا صبر بده. در آستانه عید هر کاری می‌توانیم انجام دهیم اگر سه بچه انگار چهار تا دارد، کمک کنیم و نگذاریم یک عده‌ای بسوزند، اگر کمک کردیم ما هم ازگرفتاری‌ها نجات پیدا میکنیم گاهی بلاهای زیادی به این واسطه دور می‌شود.
قرآن می‌فرماید: به همدیگر رحم کنید تا خداوند به همه شما رحم کند.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»