موضوع بحث: دعا
تاریخ پخش: 27/01/66
بســم اللّه الرّحمن الرّحــیم
جلسه قبل در مورد دعا صحبت کردیم و ادامه بحث ما برای این جلسه باقی ماند.
1- چرا دعا مستجاب نمی‌شود؟
گفتیم که گاهی می‌گویند که قرآن فرموده است: «ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(غافر/60) پس چرا هر چه ما دعا می‌کنیم، مستجاب نمی‌شود؟ حضرت علی(ع) در یک حدیث مفصلی دلایل اینکه چرا بعضی دعاها مستجاب نمی‌شود را بیان فرموده‌اند.
روایت داریم که خدا به فرشته‌ها می‌گوید: «دعایی که می‌کند اگر مستجاب کنم، دیگر نمی‌آید که بگوید(یا الله)» یک وقتی روی در یکی از مغازه‌ها نوشته بود «نسیه ممنوع حتی به شما» و بعد نوشته بود «چون دوست دارم هر روز شما را ببینم» چون اگر نسیه بدهم می‌روی و دیگر نمی‌آیی.
زمان شاه یکی از این افسرهای پادگان به صورت یکی از سربازها سیلی زده بود. گفته بود که از من فاصله بگیر. این سربازهم در رفته بود عراق و از آنجا نامه نوشته بود که من فاصله گرفتم. مسئله این است که چون دوست دارد ما را ببیند به ما نسیه نمی‌دهد. و این نظیر این روایت است که خدا به فرشته‌ها می‌گوید: «من به این پاسخ نمی‌دهد تا باز هم یاالله بگوید. »
یکی از اصحاب پیغمبر آمد و گفت: «یا رسول الله! یک دعایی بکن ما وضعمان خوب شود. حضرت فرمود: وضعت خوب شود به صلاحت نیست. الآن کم می‌خوری و گردمی خوابی به زندگی وقیامتت هم می‌رسی. اما وضعت خوب شود گرفتار می‌شوی. » قرآن می‌فرماید: «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا»(توبه/55) گاهی به مردم پول می‌دهیم تا آنها را بسوزانیم. یعنی می‌خواهیم زندگیشان را به هم بزنیم به آنها مال می‌دهیم و لذا حدیث داریم از خدا هر چیزی بخواهید اما مال نخواهید.
در دعاهای ماه رمضان می‌گوید: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ»(إقبال الأعمال، ص24) یعنی خدایا قسمتم کن مکه بروم و نمی‌گوید: خدایا «اللهم ارزقنی مالاً لحجه» حکم خداست.
می گوید خدایا پول بفرست، آهن 18 بزنیم. آخر آهن 18 یا 14 هیچ فرقی نمی‌کند. بگو خدایا توفیق بده خانه محکم بسازم. خانه من را از بلا حفظ کن. من رفتم منزلی که صاحب منزل گفت این اتاق خشتی برای 30 سال پیش است. ما آدمی داریم که یک دختر یا دو دختر دارد و به اندازه 10 تا پسر از آن خیر می‌بیند. و یک نفر 10 تا پسر دارد و ممکن است هیچ خیری نبیند.
پس یکی از آداب دعا این است که هیچ وقت وسیله‌اش را از خدا نخواهیم بلکه خود کمال را بخواهیم. بگو: خدایا! عزتم بده تا عزیز بشوم. یک وقت دیدی کسی سوار ماشین قشنگ می‌شود و به او فحش می‌دهند. یعنی عزت بخواه، ماشین نخواه که از طریق آن عزیز بشوی. آدم موتور اراده خودش را با دعا قوی می‌کند. بعضی خیال می‌کنند دعا یعنی اینکه آدم بنشیند و دعا بکند. اینکه معلوم است مستجاب نمی‌شود. یکی از جاهایی که دعا مستجاب نمی‌شود این است که درخانه بنشیند و کار نکند و بگوید خدایا برای من برسان.
در روایت داریم چند دعا مستجاب نمی‌شود:
دعای آدم تنبل: یکی از اولیای خدا مریض شد. گفت: «خدایا مرا شفا بده! » خدا گفت: «من هیچ وقت تو را شفا نمی‌دهم. » دکتر هست پاشو برو دکتر. مسئول هستی وقتی مریض شدی دکتر بروی. از خدا بخواهید که شما خوب شوید و خودتان هم به وظیفه‌تان عمل کنید. اگر کسی که پزشک نرفته دعا کند، اگر کسی که تنبل و بی کار است، دعا کند. دعایش مستجاب نمی‌شود و «رَجُلٌ جَالِسٌ فِی بَیْتِهِ یَقُولُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی»(کافى، ج2، ص511) یا مثلاً «وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَأَفْسَدَهُ»(کافى، ج2، ص511) یک زمانی هم ممکن است که شخص پول داشته ولی ولخرجی کرده و پولش را از بین برده است. بعد به خدا می‌گوید: «برسان» خدا در جواب می‌گوید: «رساندم قدرش را ندانستی. »
یکی از جاهایی که باید آدم بر سر خودش بزند، این است که بی سند و بدون قرارداد کتبی وام می‌دهد و بعد هم پول آدم را می‌خورند. بعد می‌گوید: «ای خدا! او را نابودش کن. » می‌گوید: «نخیر تو وقتی داشتی وام می‌دادی باید از او سند و مدرک می‌گرفتی. » از بزرگترین سوره‌های قرآن سوره بقره است و از بزرگترین آیه‌های قرآن آیه سند است. اگر سوال کردند و گفتند بزرگترین آیه وسوره قرآن کدام است؟ من همین الان جوابش را گفتم.
2- محدود نکردن دعا
یکی از آداب دعا این است که دعا کامپیوتری باشد. یعنی دعا بزرگ باشد. امام دعا می‌کند «عَنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا حَیِّهِمْ وَ مَیِّتِهِمْ وَ عَنْ وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی»(بحارالأنوار، ج99، ص110) تمام مومنین زن و مرد و تمام مسلمانان زن ومرد در شرق عالم و غرب عالم همه را ببخش! «حَیِّهِمْ وَ مَیِّتِهِمْ» مرده و زنده‌شان را همه را ببخش. «وَ عَنْ وَالِدَیَّ وَ وُلْدِی» خودمان را و والدین ما را و. . . . چرا می‌گویی: «ای خدا! این بچه را شفا بده؟ » بگو: «خدایا! تمام مریضها را شفا بده. »
یکی از مسائل تربیتی ما نماز شب است. در نماز شب ما به چهل مومن دعا می‌کنیم. اینکه می‌گویند به چهل مومن دعا کن برای این است که خدا شما را بزرگ می‌کند. و کسی که هر سحر به چهل مومن دعا کند دیگر فردگرا و یک آدم مستبد خود رای نیست.
در دعای ماه رمضان داریم؛ «اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ کُلَّ جَائِعٍ اللَّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیَانٍ اللَّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ اللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ اللَّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَرِیبٍ اللَّهُمَّ فُکَّ کُلَّ أَسِیرٍ»(المصباح کفعمى، ص617) در یکی از دعاها امام می‌فرماید «از آدم تا خاتم همه را رحمت کن. » ارزش و روحیه انسان وابسته است به این دعاها است.
یکی از مسائل دیگر اینکه در دعا آشکار نگویید که چه می‌خواهید. به خدا بگویید که چه می‌خواهید، اما در جامعه مخفی دعا کنید. در مسجد می‌گویند: «خدایا! قرض بدهکاران را ادا بفرما» یک نفر از وسط جمعیت بلند می‌گوید: «الهی آمین». به خدا بگو. اما خودت را لو نده تا بفهمند. علامت مؤمن این است که: «الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِی قَلْبِهِ»(نهج البلاغه، حکمت 333) یعنی دردش در دلش است. اصلاً ما از اینکه مشکلاتمان را به دیگران بگوییم، ممنوع هستیم.
3- درخواست دعا از دیگران و دعا برای دیگران
در دعاها مشکلاتتان را با خدا زمزمه کنید. البته از آداب دعا این است که آدم به کسی بگوید: «التماس دعا». آیه‌ای که می‌گوید: «التماس دعا» این است: پسران یعقوب وقتی دیدند که کار زشتی کردند و یوسف عزیز را در چاه انداختند، به پدرشان گفتند: «التماس دعا». «یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا»(یوسف/97) حدیث داریم که امام حسین(ع) نیز به زینت(س) گفت: «التماس دعا». چون حضرت زینت نماز شبش ترک نمی‌شد. حتی غروب عاشورا!
روایاتی داریم در خصوص اینکه با زبانیکه گناه نکردی دعا کن و یکی از دستورهایی که داریم این که اگر به کسی دعا کردی بگو که من دعایت کردم یا مثلاً اگر کسی را دوست داری بگو دوستت دارم. چون اگر گفتی دوستت دارم این علاقه‌ها محکم می‌شود. «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَهِ إِنِّی أُحِبُّکِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً » (وسایل‌الشیعه،ج20،ص23) حتی اگر همسر به همسرش بگوید: «من تو را دوست دارم» این کلمه در ذهن همسر می‌ماند. به همان دلیلی که اسلام دوست دارد که علاقه‌ها ریشه داشته باشد دستور داده که اگر هم به کسی دعا کردی بگو: «من به شما دعا کردم» منتها نباید دروغ بگوییم. مثلاً می‌گوییم: «احوال ابوی، (پدر شما) چطور است؟ » می‌گوید: «خوب است، سلام رساند» کی و کجا سلام رساند، خدا می‌داند.
حالا در دعا از خدا چه بخواهیم. دعاهایی به خصوصی در قرآن داریم. کتابهایی هم نوشته شده که دعاهای انبیاء در قرآن در آن آورده شده است. نمونه‌ای از آنها را برای شما بگویم.
4- از خدا چه بخواهیم؟
بیشترین دعا در قرآن، دعا برای عاقبت به خیری است. مثلاً «توفنی مسلماً» خدایا مسلمان بمیرم. حضرت یوسف سه مرحله داشت: 1- او را در چاه انداختند 2- به او تهمت زدند و به زندان افتاد 3ـ رهبرش کردند. در برنامه‌ای که عزیز شد و پست گرفت، گفت: «تَوَفَّنی مُسْلِماً»(یوسف/101) خدایا! حالا که پست گرفتم من را مسلمان بمیران. از این می‌فهمیم که مسئول مملکت بیشتر از دیگران در معرض خطر است. امام زین العابدین یک دعا دارد مخصوص اینکه: خدایا! من سالم بمیرم. یک آیه داریم: «تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ»(آل عمران/193) یعنی خدایا من بانیکان بمیرم. «وَ تَوَفَّنا مُسْلِمینَ»(اعراف/126)
دعا به بچه خیلی مهم است. حدیث داریم دعای پدر به بچه‌اش مثل دعای پیغمبر به امت است. اولاد خوب هم اگر به پدرش دعا کند، خیلی ارزش دارد. یک کسی نمی‌خواست بچه دار شود و از بچه خوشش نمی‌آمد. می‌گفت من بچه دار نشدم و نشدم تا به مکه رفتم. در مکه حالت یک نوجوانی را نسبت به پدر و مادرش دیدم که دائم می‌گفت: «الهی والدینی والدینی» خدایا به فریاد پدر و مادرم برس. با خود گفتم! اگر بچه اینقدرخوب است، پس چرا من بچه دار نشوم. شخصی خدمت امام آمد و گفت: آقا! ما گاهی وقت‌ها یک طواف می‌کنیم و ثوابش را به پدر و مادر و اموات می‌دهیم. آیا اینها به ایشان می‌رسد؟ گفت: بله! حدیث داریم اموات منتظر زنده‌ها هستند.
ماه رمضان بازار پرسوزی برای تجارت است. نمازتان را اول وقت بخوانید. اگر بگویند هرکس نمازش را اول وقت درخانه بخواند یک تلویزیون سیاه و سفید می‌دهیم، اما اگر مسجد برود یک تلویزیون رنگی می‌دهیم. مسجدها پر می‌شود. بابا! نماز جماعت ثوابش از تلویزیون رنگی خیلی بیشتر است. مسجدها را پر کنید.
یکی از همسران رسول خدا(ص) می‌گفت: زمانی که پیغمبر در میان زن هایش در حال صحبت بود، تا اذان می‌گفتند انگار نه در میان زن‌ها بود و نه با زن‌ها حرف می‌زد. چقدر خوب است زنی که درحال استکان شستن است، اگر وسط استکان شستن اذان بگویند، تا اذان شد شیر را ببند برود و نمازش را بخواند و برگردد بقیه استکان‌ها را بشوید! حدیث داریم اگر نماز جماعت از ده نفر بیشتر شد، فرشته‌ها هم که تعداد شن‌ها و برگ‌ها و قطرات برف و باران را می‌دانند، قدرت شمارش ثواب آن را ندارد.
پس چه دعایی بکنیم؟ دعا برای بچه! دعا برای عاقبت بخیری! دعا برای رزمنده‌ها! دعا به همسر! دعا به برادران دینی! دعا به پیشینیان! دعا به نیاکان! دعا برایه ذریه! این مسلمان شدن من و شما ارزان تمام نشده است. خیلی کار شده تا ما مسلمان شدیم. آنقدر ابوذر و بلال کتک خوردند، آنقدر توهین به پیغمبر شده، آنقدر امام کاظم زندان رفته، آنقدر کتابخانه‌های طوسی را آتش زدند، آنقدر امام زاده‌های ما آواره بودند و. . . و. . . و. . . . هر امام زاده‌ای که در روستاها است، فرد انقلابی بوده که به خاطر مبارزه با حکومت جور به این روستاها پناهنده شده‌اند.
بعضی از نمایندگان مجلس در زمان شاه آواره و تحت تعقیب بود. به یکی از آنها گفتند: «چگونه فرار کردی؟ » گفت: «یک پالتو بلند پوشیده بودم و یک گونی نان خشک هم به دستم گرفتم. کنار خیابان‌ها راه می‌رفتم و هر کس مرا می‌دید، فکر می‌کرد من یک فقیر و گدایی هستم. » خیلی زحمت کشیده شده تا این اسلام به ما رسیده است.
5- ماه رمضان فرصت ارتباط با خدا
گاهی هم آدم باید حساب کند که شاید این ماه رمضان آخری باشد که زنده است. حدیث داریم وقتی می‌خواهید نماز بخوانید فرض کنید این آخرین نمازتان است. فرض کنیم آخرین ماه رمضانمان است. دعای سحر را چرا رادیو می‌خواند؟ خودت بخوان! اینکه رادیو بخواند که برای شما ثواب نمی‌نویسند. اگر هم دعای عربی نمی‌توانید بخوانید فارسی بخوانید.
یکی از علما بیش از سی بار مکه رفته بود. من رفتم خدمتش و گفتم: «یکی از این خاطراتی که در طی این سی سال مکه رفتی برای ما بگو. » گفت در این سی سال یک خاطره هست که من یادم نمی‌رود. یکی از این سیاهپوست‌های آمریکایی به مکه آمد، طواف کرد و نماز خواند. بعد از نماز دو تا دستش را بالا گرفت و رویش را به سمت کعبه کرد و یک مدت طولانی گفت: «احد، احد، احد، احد، احد، الهی لا حب احد لا اوکل احد لا اعبد احد» عبادت هیچ کس را جز تو نمی‌کنم. این احد، احد گفت و مثل سیل گریه می‌کرد. می‌گفت: من آنقدر لرزیدم و با خود گفتم: «خدایا این جملات را از کجا آورده است. »
در دعاها بنشینید و ریز کارهایتان را بشمارید، خدایا خاک بودم، از خاک گندم شدم، از گندم سلول و نطفه شدم، نطفه را در تاریکی‌های سه گانه شکم مادر رشد دادی، هرچه می‌خواستم به من دادی تا کم کم استخوان بندی شدم و کامل شدم. من را سالم به دنیا آوردی، روح انتخاب به من دادی، یک نوکر سخت به نام بابا و یک کلفت مفت به نام مادر به من دادی، غذای خوب به من دادی، فوت کردن و باد کردن بلد نبودم اما مکیدن بلد بودم. منتها ما چون این نعمت‌ها را داشتیم و در آن غرق بودیم، قدرش را نمی‌دانیم. قربان امام حسین که این نعمت‌ها را تک تک می‌گوید.
لا اقل در این ماه رمضان یک لحظه حداقل به هستی نگاه کنیم و فکر کنیم. «وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ»(آل عمران/191) بندگان خدا کسانی هستند که می‌آیند و به آسمان‌ها نگاه می‌کنند. «رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ رَبَّنا إِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمینَ مِنْ أَنْصارٍ»(آل عمران/192-191) ماه رمضان خیلی ماه خوبی است، وقت افطار و روز عید خیلی لذت دارد.
برای کسانی در ماه رمضان افطارها و روز عید فطر لذت دارد که روزه گرفته‌اند و مثل راننده‌ای که به مقصد می‌رسد لذت می‌برند. من یک پیام دارم از امام رضا(ع) برای روزه خورها و نمازنخوان‌ها! امام رضا(ع) فرمود: اگر گیر یک آدم لجباز افتادی اینطوری بحث کن. می‌فرماید: به آدم لجباز بگو یا قیامت هست یا قیامت نیست. ما از عقیده خودمان کوتاه می‌آییم. اگر قیامت نبود و معتقد به هیچ نبودیم. آیا من مذهبی ضرر کرده‌ام؟ ضرر من این بوده که روزی چند دقیقه نماز خوانده‌ام و سالی هم چند روز ماه رمضان روزه گرفته‌ام. اگر قیامت نبود من مذهبی ضرر نکرده‌ام. اما اگر قیامت بود که به هزار و یک دلیل هست تو که دست خالی هستی چه کار خواهی کرد؟ مثلاً ما می‌خواهیم برویم 100 کیلومتری شهر. یک عده می‌گویند که در راه گرگ است و یک عده هم می‌گویند که هیچ خبری نیست. یکی یک کلت یا چوب دستی بر می‌دارد و یک سری هم دست خالی می‌روند. اگر گرگ نبود کسانی که کلت آورده‌اند چقدر ضرر کرده‌اند؟ ضرر چندانی نکرده‌اند، اما اگر بود آن کسی که دست خالی است چه خاکی به سرش خواهد کرد؟ بنابراین باز از نظر محاسبه عقلی به نفع مذهبی هاست.
امیرالمؤمنین به دکان بغالی رفت که گوشت بخرد. دید که پول در جیبش نیست. از قصابی بیرون رفت. قصاب گفت: «چرا نخریدی؟ » حضرت فرمود: «فکر می‌کردم که پول دارم، اما حالا فهمیدم که پول ندارم. » گفت: «آقا! خواهش می‌کنم. مغازه مال خودتان است، بفرمایید بعداً پول را می‌آورید. » حضرت گفت: «عوض اینکه به شما بگویم که بعداً پول می‌دهم، به شکمم می‌گویم که بعداً گوشت می‌دهم. » امیرالمؤمنین در نهج البلاغه می‌فرماید. «هَمُّهَا عَلَفُهَا»(نهج البلاغه، نامه 45) همشان شکمشان است.
ما سه رقم روزه داریم: 1- آدمهایی که فقط شکمشان روزه است یعنی از خوراک و پوشاک و شهوت صرف نظر می‌کنند. 2- یک رقم هستند غیر از شکمشان چشم و گوششان هم روزه است و حتی حرف لغو نمی‌زند. این روزه اولیای خداست. 3- و یک عده دیگر هم هستند اینها روحشان هم روزه است. یعنی در ماه رمضان اصلاً فکر غلط به ذهنشان نمی‌آید. اینها درجه یک هستند.
روزه تمرین و تقویت است. می‌گویند در یک ماه رمضان اگر نان و آب خودت را نخوری، اراده‌ای پیدا میکنی که نان و آب دیگران را نخوری. خدای خواسته ما را تمرین بدهد. من اگر هفته‌ای یک شب متکا زیر سرم نگذارم، بدون متکا هم می‌توانم بخوابم. امام صادق(ع) می‌فرماید کسی که هدفش شکمش است قیمتش به همان اندازه است.
6- آداب دعا و عرض حاجت
دعای کامپیوتری: گفته‌اند قبل و بعد از دعا صلوات بفرستید. وقتی می‌خواهید دعا کنید، اول اوصاف و نسبت‌هایی که خدا دارد را بگویید. مثلا یک پسر می‌خواهد از بابایش پول بگیرد می‌گوید: «پدر من از شما متشکرم به خاطر اینکه پول دادی و من را مدرسه نوشتی، دوچرخه خریدی، مریض شدم پول دوا دادی، موتور برایم گرفتی، کیف گرفتی، برایم زحمت‌های زیاد کشیدی و. . . بچه ابتدا می‌گوید: «بابا جون، باباجون، باباجون و. . . » بعد می‌گوید: اگر زحمت نیست، برای من این ساعت مچی را هم بگیر. این پدر برای پسرش می‌گیرد. چون می‌گوید: پسر قدردانی می‌کند. شما سر سفره اگر به خانمت بگویی: «خانم زحمت کشیدی! دستت درد نکند. واقعا دستت درد نکند. اگر جسارت نیست این سبزی را هم تمیز کن. » می‌گوید: «باشد! » اما اگر تا وارد خانه شدی بگویی: هنوز که سبزی‌ها گل است. » می‌گوید: بله! مگر من کلفت تو هستم؟ پاشو خودت درست کن. » آدم مثل مگس نباید صاف بیاید و روی عیب بنشیند. حدیث داریم اگر خواستید از خدا چیزی بخواهید، ادب دعا این است که خدا را ستایش کنید به نعمت‌هایی که به شما داده است. البته خدا نیازی به ستایش ما ندارد. وقتی پهلوی ما خدا بزرگ شد، دیگر غیر خدا برای ما ارزش ندارد.
مادر و خانم نیاز به تشکر دارد. پدر نیاز به تشکر دارد. اما خدا نیاز به تشکر ندارد. خدا خیلی جالب می‌فرماید: نماز نمی‌خوانی؟ خوب نخوان! «إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمیدٌ»(ابراهیم/8) اگر همه شما کافر شوید و همه نماز نخوانید «أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً» اگر همه شما نماز نخوانید و همه شما روزه بخوردید «إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمیدٌ» اگر شما و همه کائنات کافر شوند، خدا غنی است.
و یا در جایی دیگر می‌فرماید: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ»(جمعه/1) همه هستی «سبحان الله» می‌گوید. اگر گفتند که در ماه رمضان یک «سبحان الله» بگو، خیال نکن که خدا نیاز دارد. وقتی خدا می‌گوید که «سبحان الله» بگویید، یعنی از غافله عقب نمانید، چون همه هستی سجده می‌کنند و تسبیح می‌گوید. اینکه می‌گویند تو هم سجده کن برای اینکه تو از هستی عقب نمانی. خدا که به ما گفته عبادت کن، برای این است که ما وصله ناهمرنگ هستی نباشیم. به ما که می‌گوید روزه بگیر می‌گوید: «عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»(بقره/183) همه دین‌ها روزه گرفته‌اند، تو هم روزه بگیر تا از بقیه عقب نمانی.
7- ماه رمضان، عفو و گذشت و دعا به دیگران
ماه رمضان ماه دعا است به همدیگر دعا کنید، حتی اگر کسی به شما ظلم کرده هم باید دعا کنید. سلام خدا و درود خدا به مالک اشتر قهرمان و یار امیرالمؤمنین(ع) باد. یک کسی به او جسارت کرد. بعد مردم به او گفتند: «فهمیدی چه کسی بود؟ » گفت: نه! گفتند: «مالک اشتر بود» مرد گفت: «وای بر من! » دوید و به دنبالش رفت. دید داخل مسجد رفته است. رفت و گفت: «ببخشید که من جسارت کردم» مالک گفت: «اتفاقاً آمدم در مسجد که به شما دعا کنم. »
به کسی که بد گفته دعا کنید. در دعای مکارم الاخلاق امام سجاد می‌گوید: خدایا! توفیقیم بده «وَ أُخَالِفَ مَنِ اغْتَابَنِی إِلَى حُسْنِ الذِّکْرِ»(صحیفه سجادیه، دعاى 20) یک جوری کن که هر کس غیبت من را می‌کند من دعایش بکنم. «وَ أُخَالِفَ مَنِ اغْتَابَنِی إِلَى حُسْنِ الذِّکْرِ» حتی به کسی که برای ما بد گفته دعا کنیم. یک کسی به امام خیلی جسارت می‌کرد امام وقت شهادت وصیت کرد مبلغی پول به او بدهند. ما باید از امامان خود یاد بگیریم. برای همه دعا کنیم. برای لقمه حلال دعا کنیم.
امام صادق(ع) می‌گوید: پدرم امام باقر هر وقت می‌خواست دعا کند به زن و بچه می‌گفت بیایید من دعا می‌کنم و همه با هم آمین بگوییم. اگر آدم به چهل نفر دعا کند دعای خود آدم هم مستجاب می‌شود.
ماه ماه دعاست. خدایا! تمام دعاهای همه مسلمان‌ها را مستجاب کن. همه اموات ما را که سالهای قبل بودهاند و الآن نیستند بیامرز. همه الطافی که در این ماه رمضان به همه بندگان خوبت میکنی، به ما هم آن لیاقت را بده که شامل ما هم بشود. همه ما را شریک در اجر شهداء و همه شهدا را شریک در اجر باقی‌ها قرار بده. همه اسرا آزاد کن. ایمان کامل به همه ما مرحمت بفرما. نسل ما را یار اسلام قرار بده. کسانی که در طول تاریخ زحمت کشیده‌اند که ما الآن اسلام داریم، در ثواب ما شریک کن.
خدایا رهبر عزیز انقلاب را تا ظهور حضرت مهدی پایدار و مستدام بدار. خدایا قلب مبارک مهدی را از همه ما راضی بدار.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»