موضوع بحث: جمعه
تاریخ پخش: 01/05/66
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
در این چند دقیقهای که در محضر شما هستم و همه ما در محضر خدا هستیم، یک بحثی را در خصوص «جمعه» میخواهم بیان کنم. ما در این هشت، نه سال بحث جمعه را هنوز در تلویزیون بیان نکردهایم. هر شب جمعه حرف زدیم، اما در مورد خود جمعه صحبت نکردیم. میخواهیم در مورد روز جمعه، مقام جمعه و یک مقدار در مورد جمعه صحبت کنیم.
1- اهمیت روز جمعه
چند تا خاطره از جمعه برایتان بگویم.
پیامبر(ص) فرمود: «یَوْمُ الْجُمُعَهِ یَوْمٌ خَلَقَ اللَّهُ فِیهِ آدَمَ(ع)»(بحارالأنوار، ج86، ص280) حضرت آدم روز جمعه آفریده شد. «یَوْمُ الْجُمُعَهِ یَوْمٌ أَسْجَدَ اللَّهُ مَلَائِکَتَهُ لآِدَمَ»(بحارالأنوار، ج86، ص280). روزی که خدا به فرشهها گفت: سجده کنید به آدم، جمعه بود. روزی که دعای یعقوب مستجاب شد جمعه بود. روزی که ابراهیم حاضر شد دل از اسماعیل بکند و اسماعیل را درراه خدا بدهد، جمعه بود. تولد پیغمبر جمعه بود، تولد امیرالمومنین جمعه بود. عید غدیر جمعه بود و تصادفاً امسال هم عید فطر جمعه بود و هم عید غدیر آینده جمعه است. حضرت زهرا(س) روز جمعه بدنیا آمد. ازدواج فاطمه زهرا با امیرالمومنین جمعه بود. امام حسن مجتبی جمعه به دنیا آمد. امام حسین(ع) جمعه بدنیا آمد. امام زمان(عج) جمعه بدنیا آمد. روزی که حضرت مهدی(عج) ظهور میکند، روز جمعه است. امام سجاد جمعه بدنیا آمد. امام پنجم روز جمعه بدنیا آمد. امام رضا(ع) جمعه بدنیا آمد. امام جواد شب جمعه بدنیا آمد. امام عسگری روز جمعه بدنیا آمد. بسیاری از امامان بزرگوار ما جمعه به دنیا آمدند، روز جمعه روز عزیزی و روز مهمی است. پول خرج کردن در روز جمعه ثوابش بیشتر است. البته رده بندی دارد.
امیرالمؤمنین از قول پیامبرمی فرماید: که اگر به یک مؤمن کمک کنی، انگار یک برده و غلامی خریدی و آزاد کردهای. اگر این مؤمن مریض بود و به او کمک کردی، ثوابت چندین برابر میشود. اگر مؤمن بود و مریض بود و فامیل هم بود و به او کمک کردی چند برابر میشود. اگر غیر از آنکه مؤمن و مریض و فامیل است، پدر و مادر است و روز جمعه رفتی و به آنها کمک کردی چند برابر میشود. و اگر یک مؤمن فقیری بود و در راه علوم اسلامی درس میخواند و به قول قدیمیها طلبه بود(طلبه یعنی دارد فقیه میشود) کسی بود که در خط فقاهت در حوضهها درس میخواند و طلبه باتقوایی است و خوب هم درس میخواند و این یک فقیهی برای آینده میشود، اگر به این آدم کمک کردی بسیار اجر دارد.
پس چه گفتیم؟ جمعه به مومن مثلاً 7 بر مؤمن مریض 70 بر مومن مریض فامیل 700 بر مؤمن مریض که والدین باشد 70000 و بر کسی که درآینده فقیه میشود 100000
برادرها و خواهرانی که پای تلویزیون نشستهاید. هر کدامتان که دیپلمتان را گرفتهاید، خوب گوش کنید. صد هزار طلبه میخواهیم. قرآن فرموده: «لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ»(توبه/33) یعنی اسلام دنیا را میگیرد. این وعده خداست «وَ لَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ»(حج/47) خدا قول داده اسلام دنیا را میگیرد. اگر اسلام دنیا را بگیرد، ما حداقل دم دست صد هزار طلبه میخواهیم آن هم طلبههایی که به زبان دنیا آشنا باشند. چین چند صد نفر دکترای ادبیات دارد که فارسی خوب بلد هستند حرف بزنند. اما ایرانی که زبان چینی بلد باشد ما نداریم.
یک میلیارد یعنی هزار میلیون، هزار و هشتاد میلیون آدم در این کره زمین زندگی میکنند که یک ایرانی زبانش را بلد نیست، حالا بگذریم. اخیراً وزرات امور خارجه چند نفر فرستاده برای اینکه یاد بگیرند و آموزش ببینند. دویست میلیون آدم روی کره زمین نفس میکشد. زبان بلد است و ما آدمی که در ایران به زبان دویست میلیون آدم صحبت کند نداریم. خیلی کمبود داریم. وقتی میگوییم «طلبه» شما یاد همین طلبهای میافتید که مثل من یا در تلویزیون یا درنهضت یا در سپاه و یا در عقیدتی سیاسی است. ژاندارمری و کلانتری، شهربانی و ارتش و. . . است و یا پیش نماز یا واعظ است. وقتی میگوییم طلبه شوید، نه اینکه یعنی برای همین مسجد محله، گرچه مسجد محله هم آقا ندارد. ما بسیاری از شهرهایمان هنوز امام جمعه ندارد، اکثر بخش هایمان امام جمعه ندارد، روستاهایمان قریب به اتفاق امام جمعه ندارد. ما در خیلی جاها یک روحانی هم نداریم تا چه رسد به هزار و هشتاد میلیون هند و چی. . . و چی. . . نگویید آقا حالا اینجا مگر در اختیار من است. در اختیار ما نیست اما ما باید آمادگی داشته باشیم. صد هزار طلبه میخواهیم. هر کدامتان دیپلم گرفتهاید و خوش استعداد هستید آماده شوید که با اسلام آشنا شوید.
روز جمعه چه روزی است؟
پیغمبر فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتَارَ مِنَ الْأَیَّامِ الْجُمُعَه»(کمالالدین، ج1، ص281). حدیث از پیغمبر است. در روزها، جمعه از هرروز بهتر است. رمضان از هر ماهی بهتر است. شب قدر از هر شبی بهتر است و پیامبر ما از همه پیامبران افضل است و علی بن ابیطالب از همه اوصیاء بهتر است. که در انتخابات الهی آن ایامی که گزیده شده، روز جمعه از بهترین روزها است و چند حدیث داریم که روز جمعه از روز عید فطر مهمتر است. حدیث داریم روز جمعه از عید قربان مهمتر است. خیلی به روز جمعه بها دادهاند. امام باقر(ع) فرمودهاند: خورشید به روزی بهتر از روز جمعه نتابیده است.
2- آداب و وظایف ما در روز جمعه
در روز جمعه وظیفه چیست؟
1- نظافت، غسل جمعه و. . . نمیدانید چقدر حدیث برای غسل جمعه داریم. ضمناً یک نکته تربیتی هم در این میان برایتان بگویم. گاهی پدرها از ما میپرسند آقای قرائتی بچهمان ممکن است به سن تکلیف رسیده باشد و رویمان نمیشود به او غسل جنابت یاد بدهیم. چگونه به او بگوییم؟ پدرها و مادرها قبل از آنکه بچهشان بزرگ شود از همان موقع که بچهشان میفهمد. به او غسل جمعه یاد بدهند. وقتی غسل جمعه رایاد گرفت، بعد آرام با یک اشارهای به او میگوید اگر یک وقت مسئلهای شد، مثل غسل جمعه باید غسل کنی. یعنی آدم غسل جمعه را که یاد داد، باقی غسلها را میگوید مثل غسل جمعه است. اگر شبی میخواهید نماز مستحبی بخوانید و بلد نیستید میگویند: آقا مثل نماز صبح است. چون نماز صبح را کاملاً بلد هستید. میگویند مثل نماز صبح است ولی مثلاً به جای «قل هوالله» مثلاً «اذا زلزلت» را بخوان. غسل جمعه یک راهی است که پدر و مادرها، بچه هایشان را قبل از آنکه به سن تکلیف برسند با غسلها آشنا کنید.
امیرالمؤمنین فرمود: اگر همه کره زمین را داشته باشم، به من بگویند همه هستی را بده و غسل جمعه کن، حاضر هستم همه هستی را بدهم ولی غسل جمعه کنم. اسلام به غسل جمعه خیلی اهمیت داده. ناخن گرفتن، نظافت، نماز جمعه و… از اعمال این روز است.
حدیث داریم اگر چیزی میخواهید برای بچهتان بخرید، روز جمعه برایش بخرید. مثلاً یک میوهای به بازار آمده است و قصد خرید آن را دارید، بگویید روز جمعه میخرم. ما بچه که بودیم مادرمان شب جمعهها برایمان پلو میپخت. پدرها روز به بچهشان جمعه پول بدهند. اگر قرار است روزی 10 تومان به بچهات بدهی، هفتهای 70 تومان را روز جمعه بدهید. کارگرها، بعضی هایشان شب جمعه از اوستاکار پول میگیرند. فرهنگ جمعه را در نسل نو تلقین کنید.
حدیث داریم: نماز جمعه حج فقرا است. و آن کسی که زودتر نماز جمعه برود، زودتر به بهشت میرود، برای اینکه نماز جمعه ایران را قدرش را بدانید باید بگویم که چند روز پیش یکی از کشورها بودم، حالا لازم نیست اسمش را بگویم. به نماز جمعه رفتیم، امام جمعهاش خطبه هایش 5 دقیقه طول کشید و او هم آبکی ترین حرفها را در خطبهها زد. مثل اینکه امام جمعه برود بگوید آب نرم است و زمین سفت است، آسمان بالا است و. . . . خیلی حرفهای آبکی در 5 دقیقه بیان کرد. واقعاً ما خطبههای نماز جمعهمان را نگاه میکنیم و میبینیم که چقدر پرمطلب و پرمایه است. البته من همه نماز جمعهها را نمیگویم، ممکن است حالا نمازجمعهای هم مطلبش کم باشد و این بستگی به برنامه ریزی خود امام جمعه دارد. هر امام جمعهای که روز جمعه ملاقات نداشته باشد و برسد مطالعه کند خطبه هایش پر مایه است و هر امام جمعهای که تا دم رفتن به نماز جمعهاش خانهاش مهمان میآید و میرود، وقت مطالعه ندارد.
من یک وقت از یکی از علما پرسیدم که آقا چرا سر نماز حواسم پرت است و هر کاری میکنم سر نماز حواسم جمع نیست؟ گفت: دست خودت است! گفتم: چه طور؟ گفت: تو تا دم الله اکبر حرف میزنی، آدمی که تا دم الله اکبر حرف میزند، (مثلاً بحث میکنیم سر اینکه تاید چند است، گوشت کیلویی چند است، داریم صحبت میکنیم، بعد میگوییم صبر کن نماز بخوانیم بقیهاش را بعد از نماز میگوییم) «الله اکبر» خوب تا یک دقیقه پیش کلهام در تاید بود خوب بعد هم که میگویم الله اکبر دنبال فکر تاید هستم. گفت اگر میخواهی نمازت را با حضور قلب بخوانی، چند دقیقه قبل از الله اکبر با کسی حرف نزن، خودت را آماده کن. امامان ما وقتی میخواستند نماز بخوانند لحظاتی فکر میکردند و امام سجاد در نماز به قدری «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» را تکرار میکرد تا از هوش میرفت. امام حسن(ع) تا اذان میگفتند، آماده میشد.
مسئله جمعه، غسل جمعه، نظافت، هدیه بردن، عیادت مریض، زیارت امام، صله رحم، نگاه کردن در صورت پدر، نگاه کردن به صورت مادر، نگاه کردن به صورت عالم، نگاه کردن به در خانه عالم ارزش دارد.
3- جمعه و اهتمام به آموزش و تربیت دینی
حدیث داریم روزهای جمعه یک ساعتی بگذارید، برای اینکه معارف دینی را یاد بگیرید. عصر جمعهها یک جلسه بگیرید و آن فامیلی که کمی اطلاعاتش بیشتر است، همه فامیل را خانهاش دعوت کند، جلساتی فامیلی داشته باشند و بعد از آنکه گفت و شنید داشتند، 20 دقیقه از روی کتاب یک کسی بخواند. این قدیمیهای ما که روضههای هفتگی داشتند، خیلی بار داشت. من یادم نمیرود یک شخصی را میدیدم در همین تهران، روز جمعه از یک شخصی دعوت میکرد خانمش و خودش و بچهاش مینشستند و این آقایی را که دعوت میکرد، نیم ساعت برای اینها صحبت میکرد و این سخنرانی خصوصی بارش ممکن است از سخنرانی عمومی بیشتر باشد. مسجدها باید پر از جوان باشد به شرط اینکه پیرمردها یک خرده با مراعات و مدارا رفتار کنند. البته همیشه نسل نو یک دسته گلهایی آب میدهد، تجربه ندارد، کارهایی میکند، اما شما حساب کنید و ببینید امام چه کرد. امام عزیز با همین بچهها جبهه را اداره میکند، با همین جوانهایی که اگر 20 تا از آنها میرفتند مسجد، پیرمردهای ما میگفتند، این بچهها آمدند مسجد را شلوغ کنند. این بچهها نمیدانم با کفش مسجد میآیند. . . این بچهها قدر مسجد را نمیدانند. . . این بچهها دست بی وضو به قرآن میزنند. . . این بچهها نماز جماعت بلد نیستند بخوانند. . . همین بچهها که اگر میآمدند مسجد، اینطور و آنطور بودند… خلاصهاش را بگویم، ما سه گروه را بیرون کردیم و توسری خوردیم. امام آمد سه گروه را که بیرون کرده بودیم داخل انقلاب آورد و پیروز شد. آن سه گروهی که ما بیرون کردیم اینها بودند:
1- بچهها؛ بچهها را از مسجد بیرون میکردیم و یا به مسجد نمیبردیم و یا به آنها اعتنا نمیکردیم. یک آقایی که روی منبر میرفت، به فکربچهها نبود و به فکر بزرگها بود آقا و خادم و پیرمردها و هیئت مدیره مسجد همه به فکر بزرگها بودند، چون بچهها را به آنها اعتنا نکردیم بچهها از گود بیرون رفتند.
2- دهاتیها را محل نمیگذاشتیم. به یک روحانی میگوییم به روستا برو، میگوید: نمیروم. ولی میگوییم برو شهر میگوید: میروم. حال نداشتیم به روستا برویم. خودم هم یکی از این روحانیون هستم که حال ندارم در ده روی منبر بروم.
3- زنها را هم محل نگذاشتیم. گفتیم زن که حرف نمیزند. د هاتیها و زنها و بچهها را به آنها اعتنا نکردیم و آن بودیم که بودیم.
امام آمد فرمود: رهبر من همین بچه سیزده ساله است که به خودش نارنجک بست. به این بچهها بها داد و به عشایر فرمود: ذخائر و به زنها فرمود: مرد از دامن زن به معراج میرود و نقش زنها در انقلاب بیش از مردها است. یعنی همان زن و بچهها و د هاتیها و عشایر را که ما محل نمیگذاشتیم، رهبر کبیر انقلاب آمد و به هر سه بها داد و چون به این سه طایفه بها داد، انقلاب پیروز شد.
4- جمعه و توجه به کودکان و نسل نو
تابستان است. یازده میلیون بچه بیکار هستند. خدا میداند که اگر یک لبخندی، یک تفقدی از پیش نماز مسجد به مسجد بشود و به بچهها محل گذاشته شود، بچهها میآیند. اگر یک تشویق سادهای از بچهها شود، در صورتی که نماز فشرده شود، بچهها میآیند. اگر این مسجدیهایی که مسجد میآیند، یک برنامههایی داشته باشند، البته در بعضی از شهرها الحمدلله این کارها هست. بعضی از شهرها، مسجدیها، بچههای منطقه را به بازی میگیرند، یعنی وقتی مثلاً میخواهند جایی بروند، بچههای محله را هم با خود میبرند. تجربه نشان داد که اگر کسی بچهها را دوست داشته باشد، بچهها بیشتر او را دوست دارند. گفت اگر برای کسی وضو بگیری، او برایت غسل میکند. این رسمشان است، چون خیلی عاطفی هستند و از ما محبت ندیدهاند. تحقیر نکنید. حدیث داریم بچه مسلمان صغیرش، کبیر است. بچههای کوچولو صغیرشان، کبیرند.
گاهی ممکن است بچهای شلوغ کند. حدیث داریم: بچههایی که اذیت میکنند و آرام نمیگیرند، میپرند بالا، میپرند پایین و بچههایی که شلوغ میکنند، بزرگیشان آدمهای حلیم و صبوری هستند. بچههایی که به آنها بگویی بنشین، دو زانو مینشینند، این بچهها بزرگ هم شوند، فایدهای ندارد. اصلاً شرّ بودن خوب است، بچه باید شرّ باشد. بچه هر چه قدر شر باشد حدیث داریم خوب است. بچههای شلوغ بزرگ که میشوند خوب میشوند و بچههای آرام بزرگ که میشوند خراب میشوند. البته این قسمت آخرش جزء حدیث نیست. و لذا داریم بچه را به خاطر شیطانیش نزنید. پیامبر ما در سجده بود، بچهها روی کمرشان میرفتند و بازی میکردند. حالا اگر مادرهای ما باشند، نیشگونش میگیرند، پدر ما باشد. . .
چند وقت قبلها، یک کسی به من نامه نوشته که تو باید جریمه بچه مرا بدهی، برای اینکه تو در تلویزیون حرف میزدی و من میخواستم ببینم در تلویزیون چه میگویی، بچهام شلوغ میکرد. گفتم آرام بگیر، قرائتی حرف میزند. باز آمد و شلوغ کرد. عصبانی شدم و بچه را از اتاق بیرون انداختم. دست بچهام شکسته حالا باید پول شکسته بندی او را بدهی!
البته این هم یک سند افتخاری برای ماست که توانستیم اینقدر این پدر را علاقمند کنیم. این بخاطر این است که حدیثها خوشمزه است. دین ما دین خوبی است. اما من کی گفتم که بچه را بیرون بیانداز؟ یک حدیث هم داریم اگر بچه گریه کرد، کتکش نزنید. در دو حال بچه را نزنید، یکی وقتی که گریه میکند، نزنید. یکی وقتی که شرّ و اذیت میکند، نزنید.
5- جمعه روز دیدار و آموزش فرزندان
در مورد زیارت قبور در روز جمعه سفارش شده است. حدیث داریم که اگر صبح جمعه قبل از طلوع آفتاب کسی زیارت عالمی برود و سر قبر عالمی قرآن و دعا بخواند، دعا مستجاب میشود. حدیث داریم قبل از آفتاب سر مزار بزرگان بروید، چون اینها خودش درس است. یک عالمی را مردم دیدند که به خاطر علمش صبح سر خاکش میروند، این محور میشود. یکی از کارهای چین این است هر روز صبح جمعیت قبل از آفتاب، صف چندین متری همه میروند سر قبر مائو رهبرشان و آنجا ادای احترام میکنند. در آن هوای تاریک و با مراسمی که دارند و با صف چندین متری میروند سر قبر مائو رهبرشان. حالا ما اینجا برای گوشت 30 متر، 20 متر، 10 متر صف میبندیم.
در مورد زیارت بزرگان، زیارت پدر و مادر و یاد دادن شنا حدیث داریم.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): «عَلِّمُوا أَوْلَادَکُمُ السِّبَاحَهَ وَ الرِّمَایَهَ»(کافى، ج6، ص47) «من کان له صبی فلیتصاب له»(عوالیاللآلی، ج3، ص311) چون تابستان این حدیثها را میخوانم هر که بچه دارد با دقت گوش کند. پدرها موظفند و باید به بچه هایشان تیراندازی و شنا یاد بدهند. البته حدیث نمیگوید: «علّموا أبنائکم» یعنی به پسرها یاد دهید. میگوید به پسرها و دختر هایتان یاد بدهید. چون یک وقت میگوید: به پسرهایتان یاد بدهید ولی در اینجا میگوید: «عَلِّمُوا أَوْلَادَکُمُ» یعنی پدر و مادر چه به پسر و چه به دختر تیراندازی و شنا یاد بدهند. اولاد غیر ابناء است. پسر و دختر یک سری اطلاعات و آموزشهایی را باید ببینند.
روز جمعه روز مهمی است. روز آزادی زندانیها است. حدیث داریم نماز جمعه که میروید، زندانیها را آزاد کنید که به نماز بیایند و نمازجمعه بخوانند و بعد دوباره اینها را به زندان ببرید.
پس روز جمعه چه روزی است؟ روز نظافت، روز صله رحم، روز بهداشت، روز عبادت و. . .
امیرالمؤمنین در زمانی که خلیفه بود یک کتابی نوشت. یک دوره شرح زندگیش را نوشت فرمود: این را ببرید مسجد و هر جمعه برای مردم بخوانید. امیرالمؤمنین زمانی که حکومت داشت زندگی خودش را نوشته بود و به یک نفر داد و گفت روز جمعهها در مسجد برود و شرح حال زندگی او را برای مردم قسمت، قسمت بخواند. چه مانعی دارد انسان شرح حال زندگی بزرگان را داشته باشد و روزهای جمعه بچه هایش را آدم دور خودش جمع کند و بخواند، البته طول نکشد. همین زندگی بزرگان خودمان درسهای زیادی برای ما دارند. شما شرح حال زندگی آیت الله صدوقی، شرح حال زندگی آیت الله اشرفی، شرح حال زندگی شهید مظلوم بهشتی، علمای قبل، تاریخ جنگها، وصیت نامههای شهدا، کتابهای داستان، تفسیر قرآن و. . .
من در اینجا این جمله را هم بگویم، ولی خدا را گواه میگیرم که در گفتنم قرضی ندارم. من این هفته از بهترین هفتههای زندگیم است. علتش هم این است که ما حدود 15 سال پیش تقریباً 10 تا طلبه و با استادمان 11 نفر شدیم و شروع کردیم به نوشتن تفسیر نمونه و بحمدالله در این هفته تفسیر نمونه تمام شد. یعنی توانستیم با لطف خدا یک دور تفسیر قرآن بنویسیم که بیش از 20 بار بعضی از قسمت هایش چاپ شده و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. این تفسیر 27 جلد است. آقایانی که دیپلم گرفتید، تفسیر نمونه یک دوره تفسیر فارسی و خوبی است. از همین امروز تصمیم بگیرید که شبی یک ربع تفسیر نمونه را مطالعه کنید، 2 سال بعد میبینید که یک دوره تفسیر قرآن را دیدهاید.
در مجموع تفسیر قرآن، خطاطی، تیراندازی، شنا، زیارت عالم، نمازجمعه و. . . اینها برنامههای روز جمعه است.
خدایا! تو را به حق محمد و آل محمد به ما توفیق بده حالا که این چند کلمه را بلد هستیم به گفته هایمان عمل کنیم که به قول رهبر انقلاب همه نوشتهها شهوت عقلی نباشد. خدایا! ما را ازخاسرین قرار نده. نماز جمعه را فراموش نکنید.
خدایا خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگه دار.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»