تفسیر سوره نحل – 21

این بحث چند روز به ماه رمضان مانده پخش می‌شود، یک مسأله بگویم کسانی که سال گذشته به دلیل سفر یا مریضی روزه نگرفته‌اند واجب است تا ماه رمضان امسال نیامده روزه را قضا کنند پس یک هفته وقت دارند.

در آستانه ماه رمضان یک سنت غبار روبی در رمضان درست شده که همه اقشار مردم و سازمان تبلیغات و مساجد شرکت می‌کنند بسیار کار خوبی است (ان شاءالله مساجد ما مثل عروس باشد) هیچ کجا نداریم که زینت ببرید جز مسجد که می‌فرماید: «یا بَنی‌ آدَمَ خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» (اعراف/31).

به غبار و زینت مسجد، البته زینت معقول برسید، مسجدها را آماده کنیم، برای ماه رمضان دهها هزار روحانی از حوزه‌های علمیه قم و مشهد و سایر جاها هجرت کرده و برای تبلیغ به شهر و روستا می‌روند قدم آنها روی چشم، اینها فرشته نجات هستند، طلبه‌هایی که از 5 سال تا 40 سال درس خوانده‌اند، برادران و خواهران عزیز استفاده کنند و فرصت خوبی است که یک طلبه می‌آید و در یک شهر و روستا می‌ماند، فراغتی دارد، پس با او گفتگو کنید، مطالبی که نمی‌دانید سوال کنید او با مردم و جوانها و به عکس با هم دوست و صمیمی باشند.

خودمان را برای دریافت برکت آماده کنیم، داریم به سمت مهمانی خداوند می‌رویم، و انسان وقتی مهمانی دارد خودش را آماده می‌کند. ظرفها را بشوئید تا خداوند در آن شیر بریزد، در ظرف نشسته شیر نمی‌ریزند.

و مهمترین چیز در ماه رمضان توجه به قرآن است، بنده مدتی است درباره‌ی سوره‌ی نحل صحبت می‌کنم که این هفته هم چند آیه را می‌گویم آیه 84 این عزیزمان با صدای خوبش می‌خواند.

به امید روزی که دبیرستانها با قرآن آشنا و در هر شهری چند جلسه‌ی تفسیر برگزار شود و با طهارت سر سفره قرآن بنشینیم چند سال که من در دانشگاه تهران تفسیر می‌گویم حرکتی است که قشنگ است تا نماز تمام می‌شود قرآن پخش می‌شود چند آیه می‌خوانند که بعضی جاهای دیگر هم دیده‌ام سنت خوبی است، یکی از تعقیبات خواندن قرآن باشد، سریع 5 آیه قرآن خوانده شود. باقرآن هم آشنا می‌شود. «وَ یَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ کُلِّ أُمَّهٍ شَهیداً ثُمَّ لا یُؤْذَنُ لِلَّذینَ کَفَرُوا وَ لا هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ» (نحل/84).

در قیامت گواهان زیادی است، ما در قیامت از هر امتی گواهی را مبعوث می‌کنیم، پس در آنروز به کفار اجازه عذرخواهی و توجیه و انکار نمی‌دهیم، اینجا جای توجیه نیست و اجازه‌ی تدارک و برگشت هم نمی‌دهیم.

شاهد در قیامت پیامبر و امام هر امتی است، برادران و خواهران در دنیا انسان به چند چیز بند است، به بیان و زبان و یا مال و یا دوست و پارتی و توجیه و عذرخواهی، فرزندان و فامیل، و ممکن است انسان در دنیا مشکلاتش را با این نخها حل کند.

خداوند در قرآن می‌فرماید: در قیامت همه این نخها پاره می‌شود. عذرخواهی را اجازه نمی‌دهیم «وَ لا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ» (مرسلات/36). و یا «لا یُؤْذَنُ لِلَّذینَ کَفَرُوا»70 سال فرصت در دنیا داشتی، عذرخواهی نکردی، توجیه هم قبول نیست که من نبودم تقصیر دیگری است. «لَوْ لا أَنْتُمْ لَکُنَّا مُؤْمِنینَ» (سبأ/31) اگر شما نبودید مؤمن بودیم.

اینها وحی است و شوخی نیست، از غفلت بیرون اییم و همدیگر را در روزنامه خراب نکنیم (من دوستی دارم که از 14 سالگی با هم بوده‌ایم، این اگر مثلاً می‌خواهد درباره‌ی اجلاس نماز چیزی بگوید به جای تلفن و توضیح گرفتن از این سفر یا سخنرانی یا مقاله، در روزنامه شروع می‌کند بعد که سؤال می‌کنی و علت را می‌پرسی می‌گوید: معذرت می‌خواهم. اگر دو نفر با هم حرف دارند دلیلی ندارد گره‌ای است که با دست باز می‌شود با دندان باز کنیم).

پس هر امتی شهیدی دارد در قرآن یک آیه داریم که می‌فرماید: «الْأَشْهادُ» (غافر/51) شاهدان، ما در قرآن یازده شاهد و گواه داریم ببخشید 9 تا !

دست، و پوست: «یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَیْدیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ» (نور/24) زمین: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها» (زلزال/4). زمان، فرشته‌ها، خداوند، وجدان: «اقْرَأْ کِتابَکَ کَفى‌ بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً» (اسراء/24). همه شهادت می‌دهند.

«استعتاب» «عتاب» یعنی صاحب حق از گناهکار می‌خواهد و گناهکار که چاره‌ای ندارد به صاحب حق می‌گوید مرا سرزنش کن تا قهرت فرو بنشیند، دو تافحش بده تا از تقصیرم بگذری، اجازه‌ی این کار را هم نمی‌دهند، چون قهر خدا راهی (برای فرار و توجیه) ندارد. «وَ إِذا رَأَى الَّذینَ ظَلَمُوا الْعَذابَ فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ» (نحل/85).

امان از دادگاه قیامت، انسان را حاضر می‌کنند با معبودهایش، مثلاً اگر جاوید گوی شاه بوده، با شاه، بت پرست بوده با بت، هر دو را حاضر می‌کنند مشرک می‌گوید من دنباله رو این بودم گرفتار شدم، آنها که جایگزین خداوند کرده بودند و به جای محبت و اطاعت از خدا او را می‌پرستیدند یکی همسر و دیگر شغل و مقام و مدال، می‌گویند پروردگارا این شاه بود من دنبال او رفتم و این تاجر و یا رئیس کارخانه بود و این فیلم و کتاب را داد و مرا منحرف کرد، معبودها به زبان و حرف آمده که شما دنبال ما هم نیامدید بلکه دنبال هوس خودتان بودید، چطور یک کتاب بد را مطالعه کردی و کتابخانه که هزار کتاب خوب می‌داد هیچ کدام را مطالعه نکردی؟ این شیشه شراب داد و آن شیشه‌ی شربت، بلکه خود دروغ می‌گویید و آن شریکان هم در آن روز به ما می‌گویند ما شماها را قبول نداریم.

همه آنها که رفتند تا به مقامی، پولی، مدرکی، دلاری، سکه‌ای، سفر خارجی برسند، در قیامت وقتی تسلیم می‌شود و اظهار می‌کند دیگر فایده‌ای ندارد.

«الَّذینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللَّهِ زِدْناهُمْ عَذاباً فَوْقَ الْعَذابِ بِما کانُوا یُفْسِدُونَ» (نحل/88). کسانی که کافرند، «کَفَرَ» و کفر یعنی: پوشاندن، به کشاورزان هم در یک لقب «کفار» گفته می‌شود چون دانه را در زمین می‌پوشانند، حق را می‌داند ولی می‌پوشاند، این از آنهاست به او رای نمی‌دهیم، می‌فهمد ولی سرپوش می‌گذارد، و جلو راه خداوند را می‌بندد.

جواب: این آقا می‌رود مسجد نماز بخواند او را وسوسه می‌کند و شبهه ایجاد کرده مسجد را خلوت می‌کند، هرکس که کاری کند که مسجد خلوت شود، راه خداوند را بسته، دارد درس می‌خواند چیزی می‌گوید او را از درس می‌اندازد، و می‌خواهد جبهه برود منصرف می‌کند، به مومنی علاقه دارد غیبت و تهمتی را مطرح کرده علاقه او را کم می‌کنی، پسر زنش را دوست دارد مادر شوهر می‌گوید می‌دانی همسرت چه کرده می‌گوید تا او را مایوس می‌کند و علاقه کم می‌شود و به عکس عروس برعلیه مادر شوهر.

1- روحانی طول می‌دهد 2- حرفهای آقا مربوط به زندگی امروز نیست 3- پیری هیات امناء 4- بداخلاقی خادم 5- مسائل بهداشتی مسجد 6- خط بازی شدن مساجد

پس طول دادن و کم محتوا بودن و تماس نگرفتن با جوانها این‌ها عواملی است که باعث خلوت بودن مساجد شده. یک صفحه نوشتم الآن هم حاشا نمی‌کنم و توی تلویزیون هم گفتم چون نزدیک ماه رمضان است، در هیات امنای مساجد باید جوان باشد، از فرهنگی‌ها و دانشجوها و آموزش و پرورش، در ستادهای نماز جمعه در هر شهری باید نمایندگان از نسل نو باشد از تربیت بدنی دانشگاه دولتی و آزاد، از نیروهای مسلح و بازار، الآن متاسفانه بتون آرمه شده، اجازه نمی‌دهند یکی وارد شود، اذان برای همه و هر کس که خوش صدا است پیرمرد 80 ساله بلندگو را به احدی نمی‌دهد صدای او هم بسیار خشن است. ماه رمضان جلو است این گره‌ها را برداریم. حاجی خانم‌ها و پیرمردها می‌آیند قدم به چشم ولی به جوانها بدهند.

مقام معظم رهبری می‌فرمود: من زمان شاه مشهد امام جماعت بودم یک جوانی لباس ویژه به تن داشت آمد صف جلو بعضی از پیرمردها آمدند گفتند با این لباس برو عقب. می‌فرمود جوان رفت عقب ولی من گفتم بیاید جلو چه کسی گفته که لباسش شیک است نباید صف جلو باشد البته باید افرادی که تقوای بیشتری دارند باید جلو باشند و ما هم که البته از این جوانها چیزی ندیده‌ایم جز لباس شیک که این هم خاصیت جوانی است خداوند مرحوم فلسفی را رحمت کند، در کتاب جوان، به امید روزی که هر کس می‌خواهد هدیه بدهد و هر زنی زایید کتاب کودک فلسفی و کتاب مثل این کتاب نوشته نشده و از کتابهای بی نظیر است، و هر کس دیپلم گرفت می‌خواهند هدیه بدهند کتاب جوان را بدهند، ایشان در این کتاب می‌فرماید: علی(ع) با غلامش قنبر رفتند بازار یک لباس دو درهمی و یک لباس 3 درهمی خریدند حضرت فرمود سه درهمی را قنبر بپوشد قنبر گفت آقا من غلام هستم و تو آقای من هستی فرمود ولی تو جوان هستی و جوان می‌خواهد لباسش شیک باشد، پس این لباس را بپوش با خواسته‌های حلال مخالفت نکنید، قیافه‌ای درست کرده، مرده شور ترکیبت را ببرد، اگر حرام نیست کاری نداشته باشید. بر حرام حساس باشید.

من این را یک بار گفته‌ام ولی اجازه بدهید یک بار دیگر هم بگویم چون تکرار اشکال ندارد، چون نزدیک ماه رمضان است.شراب حدود بیست رقم مرض می‌آورد، در چشم، کلیه، گوارش، تنفس، لثه، خون، اخلاق، نسل اشکال ایجاد می‌کند که اینها آفتهای آن است که پزشکها بهتر می‌دانند. قرآن نمی‌فرماید: شراب نخور برای کلیه و قلب و… بلکه: «یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاهِ» (مائده/91).

پس مغازه دارها که مغازه و مشتری و تجارت آنها را از نماز باز می‌دارد اینها هم خرید و فروششان مثل شراب است و خاصیت آن را دارد گرچه حکم او را ندارد. شراب حدود 20 رقم مشکل دارد.

یعنی چیزها همینطور است مثل اینکه اگر کسی در راه علم بمیرد ثواب شهید را دارد ولی بنیاد شهید برای او پرونده و حسابی باز نمی‌کند.

احکام فقهی فرق می‌کند کسی که مادرش سید است (والله) سید است اما خمس به او داده نمی‌شود، چون ما یک حکم داریم و یک اثر، مادر سید باشد اثر سیدی هست کسی که در راه جبهه باشد هم، جاهایی داریم که مثل شهید محسوب می‌شود گرچه بنیاد شهید خط کش دیگری داشته باشد.

نمی خواهیم بگوییم موقع نماز داد و ستد حرام است ولی چون از آثار شراب باز داشتن از نماز را فرموده می‌گوییم هر چه انسان را از نماز باز دارد آثار شراب را دارد (چه اشکالی دارد یک ماه به ماه رمضان است.

بازارها و بازاری‌ها تصمیم بگیرند وقتی صدای اذان بلند شد تعطیل کنند جنسها را هم نیروی انتظامی کنترل می‌کند، جنسها بیرون است و اعتبار ندارد چند نفر هستید نوبتی برای نماز بروید، و یا برق لامپ‌ها خاموش و مشتری نپذیرید.

«وَ یَوْمَ نَبْعَثُ فی‌ کُلِّ أُمَّهٍ شَهیداً عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِکَ شَهیداً عَلى‌ هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَهً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمینَ» (نحل/89).

در میان هر امتی، امام و پیامبرشان کارهایشان را شاهد است، و از این معلوم می‌شود که انبیاء کارهای ما را می‌دانند پس در فرهنگ قرآن و اسلام غیر از خدا اولیا هم از کارها خبر دارند، قرآن است و متن وحی که در یکجا می‌فرماید: «وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاس» (بقره/143).

اگر این دو شرط نباشد حق شاهد شدن ندارد حتی برای 2 تا تخم مرغ و یک کیلو گوشت. چه کسی می‌داند مراجع، پدر و مادر حتی خود ما هم از بعضی کارها خبر نداریم. آنکس که کارها را خبر دارد امام زمان(ع) است و در هر عصری ولی خدا که عادل هم هست می‌داند که فعلاً آن حضرت است.

روز قیامت از هر امتی گواهی هست که از خودشان علیه آنها گواه می‌دهد، و گواهی که عالم و عادل باشد جز از راه و کانال حضرت مهدی(ع) امکان ندارد و روایت هم همین را می‌گوید: «وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَهً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمینَ»

ما برای شما قرآنی را فرستادیم که بیان برای هر چیز است چه مستقیم و یا غیر مستقیم، بیان هر چیزی است ولی استخراج می‌خواهد، هر چیزی را همه کس نمی‌فهمد در روایتی آمده: قَالَ امیرالمؤمنین(ع): «کِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى أَرْبَعَهِ أَشْیَاءَ عَلَى الْعِبَارَهِ وَ الْإِشَارَهِ وَ اللَّطَائِفِ وَ الْحَقَائِقِ فَالْعِبَارَهُ لِلْعَوَامِّ وَ الْإِشَارَهُ لِلْخَوَاصِّ وَ اللَّطَائِفُ لِلْأَوْلِیَاءِ وَ الْحَقَائِقُ لِلْأَنْبِیَاءِ» (عوالی‌اللآلی/ج‌4/ص‌105)

نمی‌دانم درست است یا نه و از قرآن و خدا و امام زمان(ع) معذرت می‌خواهم و همینطور از شما مثل نفت برای عوام آن چیزی است که در چراغ است و برای مهندسین انرژی اتمی از نفت صدها چیز درست می‌شود و ممکن است از نفت الآن چیزهایی و دویست سال دیگر چیزهای دیگری مثل ماهی در دریا هست ولی هر کس نمی‌تواند آن را شکار، و هر علمی در کتابخانه هست ولی همه قدرت خواندن آن را ندارند به زبانهای مختلف انگلیسی، عربی و… پس هر علمی در کتابخانه هست معنایش این نیست که مردم هم همه حرفها را می‌فهمند قرآن هنوز کشف نشده.

و قرآن هدایت است که علامه طباطبایی(ره) فرمود تفسیر قرآن 2 سال به دو سال باید عوض شود تفسیر سوره‌ی یوسف را نوشته‌ام چند روز پیش خواستم به صورت جداگانه در اختیار جوانها بگذارم شمردم حدود 800 نکته داشت، تازه من طلبه هستم و ملا نیستم، کدام تاریخ نویس و قصه نویس که سوره‌ی یوسف13صفحه است می‌تواند در 13 صفحه حدود هزار نکته داشته باشد.

یک نفر آمد خدمت امام(ع) و گفت: خداوند می‌فرماید «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَى الْکَعْبَیْنِ» (مائده/6). زمانی که به نماز ایستادید صورت و دستها را شسته و سرها را مسح کنید. «رئوس» را مسح کنیم یعنی همه سر را مثل اهل سنت چرا ما مقداری از سر را مسح می‌کنیم.

حضرت فرمود: در قرآن آمده: «وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ» ندارد «وَ امْسَحُوا رُؤُسَکُمْ» اینکه «باء» آورده یعنی مقداری از آن کفایت می‌کند. اینجا امام صادق(ع) را می‌خواهد که از «ب» نکته استخراج کند و این کار هرکس نیست حضرت امام خمینی(ره) تفسیر سوره‌ی حمد را می‌فرمود یک عده گیج شده بودند که ایشان چه می‌گوید، ما می‌گوییم «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»: بنام خداوند بخشنده مهربان، نفت چیست؟ همان است که در چراغ است. فرق بین رحمان و رحیم چیست و چرا رحمان جلوتر آمده و چرا نگفت «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحیم الرَّحْمنِ»، گاهی چرا اینجا این کلمه و آنجا آن کلمه را گفت، و چرا این آیه بعد از آن قرار گرفت.

امام چهارم(ع) فرمود: خداوند در سوره‌ی حدید و «قُلْ هُوَ الله» آیه‌ای را جا سازی کرده که جز مردم آخرالزمان آن را نخواهند فهمید.

در آستانه‌ی ماه رمضان هستیم برادران روحانی که مسافرت می‌روند، به عنوان یک برادری که 35 سال است معلم هستم، و تقریباً 2000 ساعت در تلویزیون و رادیو صحبت کرده‌ام و 20، 30 کشور رفته‌ام، می‌گویم: هیچ کاری بهتر از انس با نسل نو نیست، هر کجا برای منبر می‌روید در آموزش و پرورش هم بروید، بسیاری از روستاها امام جماعت ندارند و شب برای مردم صحبت می‌کنید روز هم در مدرسه برای جوانان نماز بخوانید، ارزش مسجد به روحانی است، و آن برنامه‌ها، من پریروز یک عمره به یک روحانی جایزه دادم در تهران اگر کسی از این خاطرات را دارد بگوید جایزه را برایش جور می‌کنم، یک روحانی کشف کردیم 25 سال است نماز صبحش ترک نشده، و مسجد او پر از جوان است با اینکه روحانی ریش سفید است، مساجد اطراف را هم با انقلاب جوش داده، چون بعضی از مسجدها جمعیتش خوب است ولی با انقلاب میانه‌ای ندارند، این‌ها مرده است، شاه هم باشد همین است.

سپور جارو می‌کند و خاک به دهانش می‌رود این امام جماعت دستمال خود را به او می‌دهد که درب دهان خود را ببندد تا غبار به دهانش نرود، این را می‌گویند روحانی، دخالت در پول مسجد نمی‌کند، می‌گوید پولها نزد فلانی باشد، در مواردی که لازم باشد مصرف کنیم خود او پول نمی‌پذیرد مسجد امروز تو اذان گفتی…