موضوع: تفسیر سوره حجرات (13)
تاریخ پخش: 28/04/80
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
1- تفسیر سوره حجرات آیه 6
سوره حجرات که جزء 26 قرآن است را تفسیر می‌کردیم و اسمش هم سوره آداب است و خیلی آیات و درسهای مهمی در آن است یک آیه¬ای است که ما در دو جلسه صحبت کرده‌ایم، در این جلسه هم بناست یک مقداری صحبت کنیم. پس موضوع بحث: سوره حجرات «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» (حجرات/6)
«إِنْ» اگر «جاءَکُمْ» به سراغ شما آمد «فاسِقٌ» فاسقی به سراغ شما آمد و یک خبر مهمی داد زود باور نباشید تحقیق کنید یک قصه ای دارد که در جلسات قبل گفته‌ام که: یک کسی آمد به پیغمبر گفت فلان مردم می‌خواهند بجنگند، در حالیکه آمده بودند به استقبال او، فکر کرد آمده‌اند او را گرفته و بکشند، برگشت خبر غلط داد مردم تحریک شدند نزدیک بود درگیری پیش آ‌ید، آیه نازل شد که: این آقایی که این خبر را داده فاسق است تحقیق کنید، زود باور نباشید. این آیه می‌خواهد بگوید زودباور نباشید. در کشور ما و در هر کشور دیگر چقدر افراد، چه فتنه‌هایی را به وجود آورده‌اند برای اینکه آدمهای زودباوری بودند یک چیزی گفته‌اند داغ شده بعد هم معلوم شده که دروغ بوده در دو جلسه صحبت کرده‌ایم در اینجا حالا می¬خواهیم یک مقداری باز صحبت کنیم.
2- فاسق کیست؟
یکی مسأله اینکه فاسق کیست؟
«فسق» یعنی خروج از مرز «فَسَقَ» یعنی خارج شد، کسی که از مدار توحید و مدار تقوا خارج شد می¬گویند: «فَسَقَ» خارج شد، کسی که مرتکب گناه بزرگ شود. گناه کبیره، کلمه و واژه «فسق و فاسق» یفسقون، فاسقین، حدود 54 بار در قرآن آمده و موارد فسق را هم معین کرده.
فاسق کیست؟ گاهی از نظر فکری انحراف دارد، منحرفان فکری، قرآن میفرماید: «إِنَّهُمْ کانُوا قَوْماً فاسِقینَ» (نمل/12) فرعون و فرعونیان فاسق بودند. چون عوض پرستش خدا پرستش فرعون می‌کردند، از نظر فکر عقیده‌شان منحرف بود مثل فرعون «إِنَّهُمْ کانُوا قَوْماً فاسِقینَ» این درباره انحراف فکری.
گاهی آدمهای دورو، به زبان یک چیزی می‌گوید و در دل چیز دیگر قرآن به منافق دورو گفته «فاسقین»، «إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ» (توبه/67) آدمهای دو چهره فاسقند، نفاق، افرادی که دو چهره هستند گاهی در مورد کسانی قضاوت ناحق می‌کنند: قاضی است به ناحق قضاوت می‌کند که قرآن میفرماید: «مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ» (مائده/47) اگر قاضی به قانون الهی قضاوت نکند فاسق است. قضاوت و داوری به ناحق: «مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ» اگر کسی به آنچه خدا حکم کرده قضاوت نکند فاسق است. کسانی که امر به معروف و نهی از منکر نمی‌کنند: رها کردن امر به معروف و نهی از منکر. این هم قرآن می‌گوید: فسق، انسان می‌بیند این خلاف می‌کند می‌گوید به ما چه؟ آدمهای بی تفاوت، بی تعهد، بی خیال، شخصی می‌زنند به ما چه بزنندش، اصلاً غم ندارد یک کسی می‌افتاد بیافتد به ما چه پا خواهد شد فلانی درس نمی‌خواند، بخواند یا نخواند، بابا آبِ نمک می‌ریزد پای درخت این بقّال، این لبنیّاتی آب نمک شور است درخت خشک می‌شود، بما چه؟ شهرداری بیاید جلویش را بگیرد، آقا دوبله پارک کرده به ما چه، پلیس جلویش را بگیرد، اصلاً هر چی می‌بیند، می‌گوید به ما چه، این هم فاسق است، آدمهای بی خیال، بی سوز، بی تعهد.
حیله گر، خداوند به حیله گر هم گفته فاسق، قرآن به یهودی‌ها گفته بود شنبه ماهی نگیرید آن وقت شنبه ماهی‌ها می‌آمدند احساس آزادی می‌کردند، اینها دهنشان پر از آب می‌شد، آمدند کنار رودخانه حوضچه درست کردند، از این رودخانه سوراخ درست کردند به حوضچه ماهی می‌آمد در حوضچه درب سوراخ را می‌گرفتند ماهی توی حوضچه گیر می‌کرد یکشنبه می‌گرفتند این قصه توی قرآن هست که ما به اینها گفتیم ماهی نگیرید کلک زدند، الآن هم بعضی افراد که می‌خواهند ربا بخورند، سود بخورند یک همچنین کاری می‌کنند: مثلاً می‌گویند یک میلیون می‌دهیم ماهی چهل هزار تومان، پنجاه هزار تومان، کمتر، بیشتر، بعد وقتی می‌خواهد بگیرد می‌گوید: من این قوطی کبریت را به چهل هزار تومان می‌فروشم کلکهاست دیگه، نه خیر حلال نمی شود من دیروز هم یک مثالهایی زدم با این الفاظ حرام خدا حلال نمی‌شود، البته حالا راههای شرعی هم هست، منتهی کلک هم هست این را از فقها بپرسید از من نپرسید. می‌شود یک راههایی را انجام داد، آدم مثلاً می‌خواهد روزه‌اش را بخورد، می‌تواند سوار ماشین شود و بیست و چهار کیلومتر بیرون شهر برود و روزه‌اش را بخورد و برگردد، این مقدار چون رفتی بیرون شهر می‌شوی مسافر، مسافر می‌تواند روزه‌اش را بخورد، سحری نخورده بیدار شده می‌بیند حالا تا افطار خیلی راه است نمی‌تواند تحمّل کند، از طرفی هم باید روزه بگیرد هیچی یک ماشین سوار می‌شود می‌رود 24 کیلومتری اونجا یک لیوان آب می‌خورد و برمی گردد. برگشت روزه‌اش را می‌خورد.
یعنی ما یک راههایی داریم که آدم گیر کرد، در اسلام بن بست وجود ندارد، راه هست اما فرق است بین راههایی که اسلام گفته با کارهایی که خودمان بهم می‌بافیم. خلاصه‌اش به یهودی‌ها می‌گوید: اینها حیله کردند به اینها هم قرآن کلمه «فاسق» گفته است.
به انحرافات جنسی هم «فسق» گفته، همجنس بازی، لواط، قوم لوط اهل لواط بودند، خداوند گفته فاسق آیاتش هم هست سوره عنکبوت آیه 34، به انحرافات جنسی فسق گفته شده است.
نهی از منکر نکنیم (فسق گفته شده) سوره اعراف آیه 165
به تغذیه حرام: قرآن می‌گوید: گوشت مرده نخورید، حرام است بر شما گوشت مرده، خوک حرام است چی حرام است؟ بعد می‌گوید: تغذیه حرام هم فسق است.
آقایانی که دیر پیچ تلویزیون را باز کرده‌اند می‌گویند: قرائتی چی چی می‌گوید؟ بسم الله الرحمن الرحیم، دارم می‌گویم در قرآن از لغتهایی که 54 دفعه بکار رفته کلمه «فسق» است و ما هم می‌گوییم فلانی فاسق است، عادل است، عادل کیست و فاسق کیست؟ قرآن به این اعمال گفته «فسق» یک، دو، سه، چهار، داریم می‌شماریم:
تهمت به زنان پاکدامن: کسی به دختران و زنان پاکدامن تهمت بزند، میفرماید «الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ» (نور/4) «رمی» یعنی پرتاب کردن، تیراندازی را می‌گویند: «یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ» محصن با «صاد» نه محسن با «سین» یعنی حصن، دژ یعنی زن پاکدامن، کسی که به زن پاکدامن تهمت بزند، قرآن به این هم گفته فاسق.
البته اینها نمونه‌های فسق است که در قرآن گفته، «فسق» حالا. «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» اگر یک فاسقی خبری آورد تحقیق کنید «نبأ» را هم در جلسه قبل تفسیر کردم نگفته: «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بخبر»، «خبر» با «نبأ» فرق می-کند، هر خبری، خبر است، خبرهای عادی هم خبر است. ولی «نبأ» به خبرهایی می‌گویند که هم مهم باشد، و هم مفید، خبرهای مهم و مفید را می‌گویند اگر یک خبر مهم و مفیدی را فاسق آورد، البته چون فاسق است نمی‌گوید همیشه دروغ می‌گوید: چون ممکن است انسانهای فاسق راست هم بگویند، منتها چون سابقه‌شان خراب است، شما تحقیق کنید. حالا: «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» فاسق کیست؟ حالا اینجا آقازاده¬ها و دخترخانم¬ها. در روایات داریم: «إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَهَ الْفَاسِق» (کافی/ج2/ص376) با دختر پسر با زن و مرد و کسی که فاسق است رفیق نشوید آدم‌هایی که گنه کارند باهاشون رفیق نشوید. «فَإِنَّهُ بَائِعُکَ بِأُکْلَهٍ أَوْ أَقَل» تو را با یک لقمه نان می‌فروشد با فاسق رفیق نشوید، آقا با چه کسی رفیق شویم، یک خط کش برای شما می‌گویم با این آدمها رفیق بشوید، این خط کش هم از من نیست از اسلام است.
3- خصوصیات یک رفیق خوب
خصوصیات کسی که می‌خواهی با او رفیق بشوی:
1 – اول ببین نماز می‌خواند یا نه: چون اگر لطف خدا را نادیده بگیرد، در مقابل خدا تشکّر نکند، تو هم هر چه به او خدمت کنی، کسی که تشکّر از خدا نمی‌کند، تشکّر از خدمات تو هم نخواهد کرد.
2- ببین به پدر و مادرش احترام می‌گیرد یا نه: اگر دختر و پسری زحمات پدر و مادر را نادیده می‌گیرد، خدمات رفاقت تو را هم نادیده خواهد گرفت.
3- ببین نسبت به رفقای قبلی وفادار است یا جفاکار کسی که به رفقای قبلی جفا کرده به تو هم جفا خواهد کرد.
با کی رفیق شویم؟ اهل نماز، اهل احترام به پدر و مادر، اهل صفا با رفقای قبلی. این خط کش است، آدمی که نماز نمی خواند به رفقای قبلی‌اش هم نارو زده، نسبت به پدر و مادرش هم گردن کلفت است برای چی با او رفیق می‌شوی. تو هر چه به او لطف کنی بیش از خدا و پدر و مادر و رفقای قبلی‌اش به او لطف نخواهی کرد او که همه را پایمال کرده تو را هم پایمال می‌کند. طبیعی هم هست.
امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: آدم فاسق اگر گواهی داد گواهی‌اش را قبول نکنید. اینها برخوردهای اجتماعی است. یعنی در جامعه با فاسق چه کنیم. ما یک چیزی داریم می‌گویند: بایکوت یعنی این را از گردونه حذف کنید، کسی که دارد گردن کلفتی می¬کند بایکوتش کنید، 1- با او رفیق نشوید، 2- امضایش را قبول نکنید و گواهی‌اش را قبول نکنید، اگر فاسق است نسبت به فاسق غیبت هم جایز است، منتها در آن کاری که می‌کند. مثلاً یک کسی قمارباز است، قمار هم فسق است، شراب هم فسق است، اگر کسی گناهی می‌کند غیبتش جایز است منتها در همان گناه، مثلاً اگر یک کسی سیگار می‌کشد، حالا سیگار فسق نیست، حالا نمی دونم هست یا نیست، حالا به کسی چه که هست یا نیست، شاید هم باشد. چون یعنی به هر حال، اسراف و تبذیر در آن هست، یک مثال روشن‌تر بزنم مثلاً شراب، اگر کسی شراب می‌خورد نمی‌توانی بگویی دزد است در همان شراب خوردن می‌توانی شما غیبتش را بکنی آن هم باز به شرط اینکه علنی شراب بخورد. اگر کسی یواشکی گناه کرد شما حق نداری بیرون آبرویش را بریزی، اما اگر کسی علنی گناه می‌کند، طوری نیست بهش بگو فلانی، پس غیبت کسی که روبروی مردم انجام می‌دهد، نسبت به آن گناهی که روبروی مردم انجام می‌دهد غیبتش جایز است.
خوب حالا ما یک کسی را نمی دونیم فاسق است یا نیست، نشانه فاسق چیست؟
4- نشانه فاسق
پیامبر اسلام(ص) فرمود: نشانه و علامت فاسق چهار چیز است.
1- لغو: چرت و پرت می‌گوید، اصلاً کارهایش همه‌اش لغو است، کارهای بیهوده.
2- لهو: یک رگِ عیاشی قوی دارد.
3- دشمنی: با همه در ستیز است، خروس جنگی است به همه می‌پرد، حتی یک الاغ می‌آید برود، سنگ پرت می‌کند، نمی‌دانم با ذغال دیوار خانه مردم را سیاه می‌کند، بابا حالا این کاندیدا شده رأی نیاورده، یا آورده حالا تو دوستش نداری چرا با پاشنه کش چشمهایش را در می‌آوری. یک نفر را می‌بیند هلش می‌دهد، بوق می‌زند، اصلاً ذاتش شرگراست، گرایش به شرّ دارد.
4- بهتان: این را می‌بینی فلان کاره است. به هر کس می‌رسد یک چیزی می‌گوید، این دزد است مادرش چطور، خواهرش چطور است.
اینها آدمهای فاسقی هستند، پس 1- دهنش چاک ندارد 2- دستش چاک ندارد 3- کارهایش لهو و لعب است. حضرت فرمود: لهو، لغو، دشمنی و تهمت اینها علامت این است که ایشان فاسق است. وقتی فاش شد دیگه رابطه‌ات را قطع کن، و اگر فاسق دعوتت کرد برای مهمانی نرو، ما الآن چقدر دختر و پسر داریم که گول خورده‌اند به خاطر مهمانی‌ها، بیا برویم مهمانی، با یک بستنی با یک پارک با یک فیلم با یک… حضرت فرمود: اگر می‌خواهید بیمه شوید، دعوت فاسق را قبول نکنید. (حدیثش در من لایحضر است)
پس برخورد با فاسق چگونه باید باشد:
1- حرف که می‌زند تحقیق کنید 2- دعوت می‌کند نروید 3- گواهی می‌دهد قبولش نکنید، یعنی باید جامعه اسلامی افراد فاسق را بایکوت کند.
سؤال: آیا بایکوت در اسلام داریم؟
جواب: آیات بایکوت در قرآن زیاد است مثلاً می‌گوید: «أَعْرِضْ عَنْهُم» (مائده/42) از او اعراض کن، آقا ما یک گناهکار می‌بینیم حریفش نمی شویم، یک دختر و پسر 13 ساله و یک جوان 16 ساله این گناه می‌کند من حریفش نمی‌شوم. لااقل وقتی نگاهش می‌کنی عبوس کن که فکر نکند کار خوبی می‌کند؟ اگر یک کسی یک کاری می‌کند هر کس می‌آید رد شود چهره‌اش را درهم می‌کشد این می‌فهمد که توی دلها جایگاهی ندارد دست می‌کشد، اما اگر شما خندیدی، خنده شما، او را تشویق می‌کند.
«أَعْرِضْ عَنْهُم» داریم اعراض کن، «لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَهً أَبَداً» (کافی/ج2/ص31) گواهی‌اش را قبول نکن، پشت سرش نماز نخوان، حتی داریم منافقین اگر مردند به جنازه‌اش نماز نخوان، سَرِ قبرشان نرو، اینها که می‌گویم آیه قرآن است سر قبرش نرو آیه‌اش این است: «لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ» (توبه/84) ای پیامبر سر قبرش هم نرو، اینها را از جامعه پرت کن «لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ وَ لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَدا» (توبه/84) «لا تُصَلِّ» یعنی بر جنازه منافق نماز نخوان.
پس ما باید برخوردمان جوری باشد که با حرکتمان با برخوردهایمان به عدالت و عدالت خواهان بها بدهیم. و به فسق و به طرفداران فسق برخورد منفی داشته باشیم.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»