موضوع بحث: ایام فراغت – 2
تاریخ پخش: 24/3/69
بسم الله الرحمن الرحیم
1- برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت
اگر از من بپرسند شب عاشورا و شب بیست ویکم براى تبلیغ مهمتر است یا تابستان. مى‌گویم تابستان چون در عاشورا و یا بیست ویکم مردم یکى دو روز تعطیل هستند اما تابستان سه ماه تعطیل است براى 13 میلیون.
اصولاً مسئله عمر ونسل خیلى به آن بها داده شده است.
قرآن و عمر و تابستان. هم مسئله قرآن مهم است و هم مسائل نسل. خدا لعنت کند آل سعود را که نمى گذارد ایران بروند مکه ایرانها را اگر می‌دیدند چند تا سؤال می‌کردند یکى می‌گفتند با کدام کاروان آمدند.
قرآن می‌گوید: بهشتى‌ها وقتى به هم می‌رسند از هم می‌پرسند چطور شد آمدى بهشت؟ یکى از سوالهایشان اینست که چه شد شما بهشتى شدى گاهى هم می‌پرسند چه شد شما جهنمى شدى.
از جهنمى‌ها می‌پرسند «ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ»(مدثر/42) چطور شد شما اهل جهنم شدید؟ می‌گویند «قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ» (مدثر/43) پا بند نماز نبودیم. «وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکینَ» (مدثر/44) پا بند مستضعفان و گرسنگان نبودیم.
ول می‌گشتیم نماز نمى خواندیم به فکر گرسنه‌ها نبودیم و معتقد به چنین روزى نبودیم.
این آیه می‌گوید: کسى که نسبت به نسلش بسوزد بهشتى است و کسى که بى خیال باشد بهشتى نیست. نمى شود گفت که برو توى کوچه بازى کن کجا می‌فرستى دخترت را.
در تابستان پدر و مادر باید دلسوز باشد. حداقل می‌تواند به مدیر کانون بگوید من از شما متشکرم. نمى‌خواهم بگویم همه بیایند کمک کند. ممکن است یک آدمى مثل بنده هیچ هنرى نداشته باشد. یک تعهدى نسبت به این نسل داشته باشد.
قرآن می‌فرماید: «قُوا» یعنى حفظ کنید «قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ نارا» (تحریم/6) مردم خودتان را حفظ کنید از جهنم و خانواده‌تان را.
2- توجه به ارزش جوانی و عمر
امام صادق فرمود: «لَا تَنْسَ صِحَّتَکَ وَ قُوَّتَکَ وَ فَرَاغَکَ وَ شَبَابَکَ وَ نَشَاطَک» (وسائل‌الشیعه/ج1/ص89) از این سرمایه‌ها استفاده کنید این روزها را الان قدرش را نمى دانید آنوقتى که انسان عمرش تمام می‌شود دقیقه‌هاى آخر عمرش است. گاهى حاضر است هستى‌اش را بدهد اما یکساعت به عمرش اضافه شود. قرآن می‌گوید:
«وَ قیلَ مَنْ راقٍ» (قیامت/27) «ظَنَّ أَنَّهُ الْفِراقُ» (قیامت/28) «الْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ» (قیامت/29) همه جمع می‌شوند می‌گویند چه کنیم خودش هم می‌بیند که دلسرد می‌رود دقیقه‌ها آخر عمر و نفسها شماره می‌شود یک نفر می‌بینى دو تا کلیه‌اش از کار افتاده است، آنوقت می‌بینى توى کل فامیل یک نفر نیست که به او کلیه بدهد.
ما باید حساب کنیم هر دقیقه از عمر عنایت داشته باشیم. شیخ انصاری آمد سر سفره دید سفره طول مى‌کشد پا شد و دو رکعت نماز خواند. از مجتهدین صد سال پیش منتهى مجتهدى که همه مجتهدها شاگردش هستند، گفتند نماز خواندی؟ گفت دیدم دو دقیقه از عمرم تلف می‌شود حیفم آمد استفاده نکنم.
یک کسى کتابى نوشته اسمش را گذاشته پنج دقیقه اى قبل از غذا یعنى کتاب را توى جیبش می‌گذاشت و نکاتش را نقطه میکند و اسمش را گذاشته پنج دقیقه اى قبل از غذا.
امیرالمؤمنین هنگامى که کفشش را وصله می‌زد ذکر می‌گفت، می فرمود: حیف است زبانم بى کار بماند و عمرم تلف بشود.
اگر کیسه و جیب لباسمان ما سوراخ دارد باید دوخته شود، امیرالمؤمنین درباره عمرش می‌گوید: خدایا عمرش را بدوز که دقیقه هایش حروم نشود.
3- توجه به زمان و ظرفیت‌ها در برنامه‌های فرهنگی
کانونهاى فرهنگى و تربیتى و خیلى شما کارتان مهم است و زد فرد شما چقدر باید پخته باشید. باید یک آدمى باشید روانشناس، بچه را بشناسد.
شما نگاه کنید عکسهائى که جدیدا از امام خمینى چاپ‌شده است حرکاتى که امام میکند برخوردهایى که با یک بچه میکند.
شناخت بچه خیلى مهم است. زمان را بشناسد روحیه را بشناسد. گاهى یک مؤعظه در یک حدى اثر میکند. دوستى می‌گفت یک وقتى پیش بچه‌ای رفتم به او گفتم بچه خوب باید. . . گفت بس است حوصله‌اش را ندارم.
گاهى وقتها بچه آمادگى دارد حرف بشنود یا ندارد. حضرت یوسف وارد زندان شد، دید همه بت پرستند. گفت اگر حالا شروع کنم به موعظه آمادگى نیست مدتى هیچى نگفت صبر کرد زندانی‌ها خواب دیدند، آمدند پیش او تعبیرش چیست. یوسف گفت الان آمادگى هست که بگه گفت بگو ببینیم این بتها چیست. این حرکت چیست که شما در مقابل بت سجده می‌کنید. در ماه رمضان چون شکم گرسنه است اسلام براى شکم گرسنه دعاى یک سطرى می‌گوید:
«اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا» براى سه شنبه یک دعا می‌گوید براى چهارشنبه یک دعا می‌گوید.
افطار که کردى دعاى افتتاح هم یک ربع طول می‌کشد چون شکم پر یک ربع بیشتر نمى کشد. باز سر شکم که خالى می‌شود قبل از سحر دعاى ابوحمزه یک ساعت و نیم. براى شکم گرسنه یک سطر، براى شکم پر ده دقیقه، براى شکم متوسط یک ساعت.
4- پرهیز از افراط و تفریط و توجه همگانی
باید حساب کنیم که الآن این بچه برنامه‌اش چیست. امور تربیتى ممکن است چنان وقت بچه را پر کند که این بچه فرار کند. ما داشتیم مسیحى که مسلمان شد مسلمان بى سلیقه‌اى به او گفت: صبح فلان کن، ظهر فلان کن، چنان برنامه تازه مسلمان را پر کرده بود که طرف گفت آقا ما می‌شود برویم همان دین خودمان.
متأسفیم یا افراط است یا تفریط. یک وقت می‌گویند: اصلا هیچ دنگ و دونگى توى عروسى نباشد. ما آمدیم توى تلویزیون گفتیم یک قابلمه اى را آدم بزند اشکال ندارد. بعدا سیل نامه که اى آقا این قابلمه تبدیل به چه چیزها نمى شد.
یک جورى باشد که مرزها حفظ شود که آدم جرأت بکند حق این است باطل این است.
ما به امید روزى هستیم که این کانونها زیاد شود. به امید روزى که وقتها را پر کنیم به سلامتى، قدرت، فراقت از ضرر شما که تازه نفس هستید بیایید در هر شهرى یک حرکتى بکنید.
1- جوان 2- باسواد3 – خوش سلیقه. اینها را پیدا کنید روزى چند ساعت پهلویش درس بخوانید. عربى آسان، جامع المقدمات که خودتان چهار سال دیگر هر کدامتان یک رجائى شدید. همه شما رجائى هستید فقط رجائى وقتى دانشگاه می‌رفت شبى نیم ساعت هم درس می‌خواند.
من از وزیر سابق آموزش و پرورش پرسیدم هم جناب آقاى اکرمى یک آیه قرآن خواندم دیدم همه را فهمید گفتم آخوند بودى؟ گفت زمان شاه چهار سال زندان بودم گاهى پهلوى شهید آیت الله سعیدى نیم ساعت درس خواندیم. همان نیم ساعت نیم ساعت توى زندان اثرى گذارد.
شما در هر شهرى هستید، روزى نیم ساعت درس بخوانید خیرات و برکات زیادى دارد.
ما که می‌رویم روى منبر پنج نوع آدم روبروى ما هستند. یک نوع آدمهاى مغرورند یک نوع آدمهاى عاشقند یک نوع آدمهاى بى خیالند خلاصه کانون فرهنگى و تربیتى کار ساده اى نیست این بچه گرسنه است یا سیر عجول است یا عقده اى بخیل حریص کمبود دارد، رقیب دارد، خاطراتى که توى ذهنش است و آرزوهایى که دارد کارخیلى سختى است در عوض ارزش زیادى دارد.
اهداف انبیاء همین‌تر بیست است شما یک نماز خوان درست کنید و شما این نماز خواندن را توى این کانونها احیاء کنید.
«أَقامُوا الصَّلاه» (بقره/177) که گفتند قصاب و بقال و نقاش همه بروند سراغ نماز نماز بدون تعقیبات، نماز فشرده. حدیث داریم براى بچه‌ها که نماز می‌خوانید نماز را خیلى فشرده کنید.
چون باید اقامه نماز بشود. بعد وقتى اینها هم که نماز خوان شدند مامور شوند توى خانه هایشان هم اقامه نماز کنند.
چون قرآن می‌گویند: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاه» (حج/41) مؤمنین کسانى هستند که وقتى در روى زمین قدرت پیدا کردند اقامه نماز می‌کنند.
امور تربیتى تا 3چهار سال پیش 50 واحد داشت امروز یکى مسئولین به من فرمود ما 400 کانون داریم به مقدارى که امکانات شما زیاد شده است باید اقامه نماز کنید.
اگر می‌خواهید تربیت به فساد آورده نشود. قرآن می‌گوید: «إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر» (عنکبوت/45) نماز انسان را از فحشا باز می‌دارد. منتهى خود تشویق و بیان نماز گفتن هم هنرى می‌خواهد که چه جورى بگوئیم با چه بیانى بگوییم. گاهى افراد می‌آیند می‌گویند: براى بچه 10 سال چه جورى باید نماز بگوییم.
5- اهمیت کار و تلاش و فواید آن
اینها حساب دارد. تابستان باید کار بکنیم. در تابستان بیش از یک میلیارد و سى و سه میلیون روز جوان داریم.
خدا لعنت کند آدم بى کار را. در یک سفر به امام کاظم گفتند فلانى خیلى خوب بود چه نمازها و چه عبادتها داشت. امام فرمود: توى راه مکه غذایش را چه کسى می‌پخت؟ گفتند: ما. فرمود: غذا پختن شما ارزشش از نماز شب او بیشتر است.
در یک ماجرائى که می‌خواستند آبگوشت بخورند قرار شد هرکسى یک کارى را انجام دهد رسول اکرم فرمود من هم هیزم جمع می‌کنم براى طباخى. گفت: هرگز فرمود اگر کار نکنم از غذا هم نمى خورم کار در اسلام مقدس است.
-کار در سلامتى نقش دارد. زنهایى که کار می‌کنند سالمترند از زمانى که پلوپز برقی و دستگاه چرخ گوشت آمده است آمار مریضی زنها هم بیشتر شده است.
– کار براى رفع بى حوصلگى؛ به‌ام السلمه همسر پیغمبر گفتند: چرا کار می‌کنى؟ فرمود: زن بیکار فتنه درست میکند، چون آدم وقتى بیکار است فکرش بیکار نیست و فتنه میکند.
یک مردى زن بدى داشت گفتند چرا طلاقش را نمى دهی؟ گفت فرصت ندارم. گاهى آدم خودش بیکار نیست، اما وقتى من بیکارم فکرم بى کار نیست. و فکرش هم شیطنت میکند.
کار انسان را چرا از گناه باز می‌دارد. اکثر جنایت‌ها در ساعاتى است که انسان بیکار است بى کارى عامل جنایت بى کارى عامل سوءظن بى کارى عامل فتنه است.
– کار در تجربه اثر دارد، تجربه آدم را زیاد میکند.
– کار نیکو کردن از پرکردن است.
– کار در روان خود انسان اثر دارد.
آدمى که کار میکند احساس میکند آزاده است کسى آمد گفت پول ندارم تجارت کنم یک پول به ما بده تا خرج بکنم فرمود: سرت را تکان بده. گفت پس سرت سالم است. برو با سرت حمالى کن، اما گدایى نکن.
کسى آمد پهلوى پیغمبر فرمود: کار ندارم فرمود برو خانه ویک چیزى بردار و بیاور. گفت من هیچى ندارم. خلاصه پیغمبر یک تبر جور کرد و گفت این وسیله کار برو هیزم بکش و بیکار نباش.
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند من کار نکنم به همه هستى خیانت کرده‌ام. نسل گذشته کار کرد پس من محصول نسل گذشته هستم نسل آینده هم از من کار می‌خواهد آدم بیکار به نسل گذشته خیانت میکند به نسل آینده هم خیانت میکند.
یک آدم بیکار در یک لحظه 3تا خیانت میکند: خیانت به هستى، خیانت به نسل گذشته ،خیانت به نسل آینده.
– آدمى که کار میکند احساس شرافت می‌کنند. به امام گفتند: چرا اینقدر عرق می‌ریزى و کار می‌کنى؟ بده به دیگران کار بکنند. فرمود: می‌خواهم شرافت داشته باشم به کسى نگویم.
ما طلبه داشتیم بچه اطراف کاشان بود، تابستان قالى می‌بافت چون شهریه حوزه قم را نداشت و زمستان با آن پول می‌آمد درس می‌خواند.
6- ضرورت مطالعه و کار در منزل
خود ما طلبه‌ها تابستان چقدر از عمرمان تلف می‌شود؟ امیدوارم به روحانیون بر نخورد. بعضى کتابها جویدنى است بعضى مکیدنى و بعضى بلعیدنى است.
شماها آموزش و پرورش‌ها کتابها و مخصوص امور تربیتى‌ها یک دوره تفسیر نمونه را مطالعه کنید. نمى‌گویم کتاب گرانى نیست اما می‌شود قرض گرفت.
آقاى سبحانى از علماى قم می‌گفت امام وقتى می‌خواست الغدیر را مطالعه کند پول نداشت بخرد آیت الله سبحانی می‌گفت ایشان الغدیر را کرایه کرد وبعد مطالعه و پس داد. آدم اگر می‌خواهد مطالعه کند بى کتاب هم می‌تواند.
شبى بیست دقیقه تفسیر مطالعه کنید. سال بعد همین موقع هر کدام یکى یک دور تفسیر مطالعه کرده‌اید.
در قرآن حدود 268 تا قصه است و یک امور تربیتى و یک مربى که توى کانونهاى تربیتى و فرهنگى کار میکند اگر 268 تا قصه باشد و اینها قصه هاى قرآن است.
-کار توى خانه:
امیرالمؤمنین توى خانه کار می‌کرد. تعمیر وسائل اگر از من بپرسند بدبخترین کشورهاى کره زمین کجاست می‌گویم حجاز. مردم سعودى نفتشان را به هر قیمتى می‌فروشند وبه هر ذلتى تن در می‌دهند تا ماشینشان خراب شد می‌دهند یک ماشین نو می‌خرند. در کل مکه یک مکانیکى نیست.
تنور شکم دم به دم تافتن *** مصیبت بود روز نایافتن
آدمى که تا کفشش پاره شد دور می‌اندازد و یک کفش نو می‌خرد. این زود بدبخت می‌شود، به او می‌گویند فردا نابودت می‌کنیم. می‌گوید نه هرچه بخواهى به تو می‌دهم.
فهد در مقابل آن خانم لندن خم شده خانم گردن فهد صلیب کرده است(خادم الحرمین) یعنى وقتى نظامش نفت بفروشد و بى کار باشد و قلیان بکشد همین نتیجه را دارد.
– کار توى خانه ارزش است.
روایت داریم که توى خانه هرکس یک مقدار خیاطى یک مقدارى بنائى بکند. جوانهایمان اگر می‌خواهیم استقلال داشته باشیم اگر تمام دنیا با ما قهر کرد خودمان روى پاى خودمان بایستیم.
جشن جمهورى اسلامى آن روزى است که مسئولان بگویند گندم از خارج نخریده‌اند، ده‌ها هزار دیپلمه داریم که سه سطر از قرآن نمى تواند بخواند. چه مانعى دارد که در تابستان قرآن بخواند. ده‌ها هزار آدم داریم که نمازشان غلط است حالا خارجى‌ها می‌گویند ما داریم آپولو می‌فرستیم به فضا اینها بعد از ده سال می‌گویند قرآن را یک سطرش را بى غلط بخوان نمازت را درست کن دکمه پیراهنت را بدوز اینها زشت ترین حرفهایى است که من می‌زنم.
در زمانی که ژاپن و کشورهاى عقب مانده خودشان را جلو انداختند و با ابر قدرتها رقابت علمى و هنرى و صنعتى می‌کنند. آنوقت رواست حزب الله جوان 84 کیلو فلان کند.
باید برسد به زمانى که نه تنها دست کاگر را ببوسیم بلکه تیشه و چکش را هم ببوسیم. امیدوارم یک غیرت کارى هم داشته باشیم و کار براى ما عیب نباشد و مقدس باشد.
حدیث داریم که دعاى بیکار مستجاب نمى شود و شریف‌ترین زن زنى است که کار بکند. خدا لعنت کند آدمهاى بى کار را.
اقامه نماز، تعلیم نماز، خیاطى، آشپزى، شعر سرود، نقاشى، فیلم هر کارى که ما را از گرسنگى در مقابل تهدیدات باز دارد.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»