موضوع بحث: امام علی(ع)، آیات ولایت
تاریخ پخش: 13/05/67
بسم اللّه الّرحمن الّرحیم
این هفته هفته‌ی بیعت و ولایت نام گذاری شده است. و قصد داریم شما را با آیاتی که در این ایام مثل ذی حجه، غدیر خم، یا 24 ذی الحجه نازل شد، آشنا کنیم و آیت الله العظمی منتظری فرمودند که این هفته را به مناسبت نزول این آیات هفته‌ی ولایت نام گذاری کنیم. که اولش غدیر خم است.
پای تلویزیون سه رقم آدم داریم. 1 – دل می‌دهند 2 – گوش می‌دهند 3 – فقط می‌بینند و هیچ چیز هم یاد نمی‌گیرند. وخود من اگر به رانندگی دل می‌دادم یاد می‌گرفتم، ولی چون دل ندادم در ماشین نشسته‌ام ولی هنوز رانندگی یاد نگرفته‌ام.
1- غدیر خم و ولایت حضرت علی (ع)
آیه‌ی غدیر خم در سوره‌ی مائده است و این سوره آخرین سوره‌ای است که نازل شده است، ولی در جزء ششم قرآن آمده است «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ» (مائده/67) یعنی ای رسول، آن چیزی را که خدا به تو گفت به مردم بگو. و اگر این را نگویی، رسالت 23ساله‌ات را انجام ندادی و آن چه را هم انجام دادی از دستت می‌رود، نترس که خدا تو را حفظ می‌کند.
فاصله‌ی بین مکه و مدینه 80 فرسخ است. آخرین سال عمر پیامبر بود و پیامبر می‌خواست به حج برود و اعلام عمومی کردند که از مدینه و اطراف هر که می‌خواهد همراه پیامبر به حج برود بیاید و کاروان با شکوهی حرکت کرد وبه مکه رفت و اعمال حج را به جا آورد و در راه بازگشت چهار راهی بود که از یک سو به حبشه، از سوی دیگر به شام و از سوی دیگر یمن و راه دیگر به مدینه و دیگری به عراق و. . . منتهی می‌شد. و چند راهی بود و وقتی در راه بازگشت به این جا رسیدند، این آیه نازل شد. و ما می‌خواهیم امروز بررسی کنیم که در آیه «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ» این «ما» چیست؟
«ما» اصول و فروع دارد. توحید و معاد و نبوت اصول است، نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات، امر به معروف ونهی از منکر فروع هستند و. . . و ما می‌خواهیم بگوییم «ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ» توحید نیست، معاد هم نیست. نبوت هم نیست، نماز هم نیست، روزه هم نیست، چون همه‌ی این‌ها را پیامبر در طول 23 سال بیان کرده بود.
آخرین سال پیامبر سال دهم هجرت بود. یعنی پیامبر 63 ساله بود. قانون روزه، زکات، خمس، جهاد، در سال دوم هجرت گفته شده بود و پیامبر آن را از مدت‌ها قبل گفته بود.
این «ما» حج هم نیست. چون تازه از حج در حال برگشتن هستند و به کسی که تازه از حمام آمده نمی‌گویند برو حمام. و نمی‌خواهد هم بگوید امر به معروف و نهی از منکر کن. چون می‌گوید: نترس و پیامبر اگر می‌خواست بترسد باید آن زمانی می‌ترسید که یکی بود و یاور نداشت نه اکنون.
پس این «ما» چیست؟ که حتی اگر نگویی تمام چیزهایی هم که گفتی قبول نمی‌شود و تا حالا هم نگفته است و این مسئله چیست؟ برای همین روایات زیادی داریم که این «ما» ولایت وامامت است. چون اگر امامت نباشد، توحید هم جای خود را به طاغوت می‌دهد. یکی از منافقین که در حال مرگ و به درک واصل شدن بود در لحظه‌ی آخر گفت: سلام بر مولایم رجوی و مریم و این است نبودن امامت.
و اگر امامت نباشد نماز و معاد و نبوت هم نخواهد بود. مگر چند نفر در زمان شاه نماز می‌خواندند یا مگر کسی با آیین نامه به جبهه می‌رفت؟ پس امامت است که پایه‌ی دین است.
غدیر یعنی گودی و در این گودال مقداری هم آب بود و چهار راه هم بود و گودال هم بود تا همه‌ی بیننده‌ها ببینند، مثل کشتی گیرها که در گودال کشتی می‌گیرند.
پیامبر گفت: چند روز(2، 3 روز) صبر کنید تا پیرمردها و عقبی‌ها برسند و جوان‌ها و جلو رفته‌ها هم برگردند و درغدیرخم هم مثل تعداد پیامبران 124 هزار است. البته چند رقم نقل قول دارند. یک بار از کسی پرسیدم شماره تلفن منزلتان چند است؟ گفت: دمای بدن تو چند است؟ گفتم: 37، گفت: نمره‌ات 20 است. شماره تلفن ما هم 3720 است و من هیچ وقت یادم نمی‌رود.
در غدیر تمام لوازم و جهاز شترها را روی هم گذاشتند و پیامبر روی آن‌ها رفت و سخنرانی کرد و گفت: همه‌ی انبیا از دنیا رفتند من هم به زودی از دنیا خواهم رفت. پس «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ»(کافى، ج1، ص420) و همه با حضرت علی بیعت کردند ولی بعداً بیعت خود را شکستند و خیانت کردند.
2- ماجرای مباهله
یکی دیگر از آیات ولایت که دراین هفته نازل شد، آیه‌ی سوره‌ی آل عمران است که قصه‌ی زیبایی دارد.
«فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبینَ» (آل عمران/61) اگر بعد از این که برایشان استدلال و علم آوردی، باز هم بحث و محاجه می‌کنند، بگو یک نفرین من به شما می‌کنم و یک نفرین هم شما به من بکنید و هر نفرینی قبول شد معلوم می‌شود حرف آن طرف درست است و فرزندان و زنانمان و خودمان رامی آوریم تا. . . «ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبینَ» یعنی کار خودمان را به خدا وامی گذاریم و تضرع و زاری می‌کنیم و ازخدا می‌خواهیم که لعنت خود را بر کافرین نازل کند تا همه بفهمند چه کسی حق بوده است.
این آیه، آیه‌ی مباهله نام دارد. و روز 24 ذی الحجه روز مباهله است و در همین هفته‌ی وحدت است.
خلاصه این مسیحیان که نپذیرفته بودند استدلالات و دلایل پیامبر را، گفتند: ما مهلت می‌خواهیم تافکر کنیم، و پیامبر هم مهلت داد.
این‌ها گفتند: اگر پیامبر با جمعیت و تبلیغات زیاد آمد معلوم است خبری نیست ولی اگر با نزدیکانش آمد معلوم می‌شود راست می‌گوید و فردا که رفتند دیدند که پیامبر با دختر و دامادش(علی و فاطمه) و در حالی که حسین (ع) در بغل است و امام حسن (ع) تازه راه افتاده است آمده و این‌ها که این صحنه را دیدند تسلیم شدند و پرداخت جزیه را به دولت اسلامی قبول کردند، چون غیر مسلمانان خمس و زکات نمی‌دهند.
در مورد آیه‌ی نخست: علامه امینی در کتاب الغدیر نام 356 نفر از اصحاب و تابعین را می‌برد که این تعداد از علمای اهل سنت پذیرفتند که این آیه در مورد غدیر خم است «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ» (مائده/67) تعداد روزهای سال که 365 روز است، اگر جای 5و6 را عوض کنید می‌شود 356 و یادتان می‌ماند.
این آیه مباهله سندی است برای اهل بیت، چون این که پیامبر نام این افراد را برده است مقام است برای این افراد که دعایشان پذیرفته می‌شود.
3- مباهله و جایگاه خانواده امام علی و نقش کودکان و زنان
همچنین از این آیه می‌فهمیم که زنان هم باید در کارهای اجتماعی شرکت کنند و زنان ما هم باید در جبهه کمک کنند برای پانسمان و. . و تدارکات. و در مسجد پیامبر هم ساعتی مردها می‌رفتند و زن‌ها گل کشی می‌کردند. و این جا هم باز نشانه‌ای از فعالیت زنان است.
و وجود بچه‌ها هم همین طور، چون وجود این‌ها هم لازم است. و گمان نکنید دعای ریش سفیدها فقط قبول می‌شود و بچه‌ها را از مجلس دعا بیرون کنید چون بچه‌ها پاک و بی گناه هستند و این آیه هم سند احترام و مقام بچه‌ها است و پیامبر در مقابله با مسیحیان این کودکان را همراه خود می‌آورد.
من دراین جا فقط مسند اهل حنبل را داشتم. بر خلاف خانه که کتب بیش‌تری از اهل سنت دارم. چون برای اهل سنت بعد از قرآن کتاب حدیثشان مهم است(صحاح سته)
قَالَ سَعْدُ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ: «لَمَّا نَزَلَتْ قَوْلُهُ تَعَالَى فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ دَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع وَ قَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِی»(المناقب، ج3، ص368) پیامبر آن‌ها را برد و فرمود: «وَ قَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِی» واین‌ها هم قبول دارند. البته در صحیح مسلم، فخر رازی، زمخشری، طنطاوی و. . . هم آمده است و این‌ها هم قبول دارند که بهترین چهره‌ها در اسلام اهل بیت هستند. ولی آل سعود می‌گوید: اگر یک چراغ بر مزار اهل بیت در قبرستان بقیع باشد شرک است.
امام به این آل سعود فرمود: احمق ملحد، یعنی احمق لجباز و فکر می‌کنم بهترین تعبیر در مورد این‌ها همین است که همه جا چراغانی می‌کنند ولی این جا را شرک می‌دانند.
ولی در همین مسند احمد آمده است، وقتی این آیه نازل شد «دَعَا رَسُولُ اللَّهِ عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ وَ حَسَناً وَ حُسَیْناً فَقَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی» (مسند احمد، ص 185)
خدا رحمت کند قاضی نورالله شوشتری را که در کتاب احقاق حق از صفحه 46 تا 76 (در 30 صفحه) نام 60 نفر از علما را می‌برد که وقتی این آیه نازل شد، مراد از بچه‌ها حسن و حسین است و مراد از زنان فاطمه‌ی زهرا است. چون منظور ازنساء اصولاً دختر است و وقتی می‌خواهد زن بگوید اصطلاح ازواجنا را به کار می‌برد.
در آن زمان آن قسمت از مدینه بیابان بود ولی الآن جزو شهر است و نامش مسجد الاجابه است. یعنی مسجدی که دعا در آن اجابت شد و حاجی‌ها دو رکعت نماز در آن می‌خوانند. و سال‌هایی که حجاج به مکه می‌رفتند (و خدا لعنت کند آل سعود را که امسال نگذاشت) بعثه‌ی حضرت امام در کنار مسجد اجابه بود.
این آیه نشان دهنده‌ی نقش دعای فاطمه‌ی زهرا (س) امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) است.
4- ماجرای انفاق انگشتر در حال رکوع
آیه‌ی بعدی آیه‌ی سوره‌ی مائده است. «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ» (مائده/55) همانا ولی شما فقط خداست و رسول او وکسی که ایمان دارد و نماز می‌خواند و در حالی که در رکوع است زکات می‌دهد. حال می‌خواهیم ببینیم این مرد کیست؟
داستان: ابوذر روزی وارد مسجد شد و گفت: کور شوم اگر ندیده بگویم و کر شوم اگر نشنیده بگویم. و گفت: دیدم وشنیدم که روزی در مسجد پیامبر با پیامبر نماز می‌خواندم که فقیری وارد شد و کمک خواست و کسی به او کمک نکرد. بعد فقیر دستش را رو به آسمان بلند کرد و به خدا گفت که: شاهد باش که در مسجد پیامبر کسی به من کمک نکرد و درهمین حال حضرت علی (ع) که در رکوع بود به فقیر اشاره کرد و انگشترش را به فقیر داد و پیامبر با دیدن این صحنه گفت: خدایا همان طور که هارون برادر موسی را جانشین و وزیر او قرار دادی، علی را جانشین و وزیر من قرار بده. و هنوزدعای پیامبر تمام نشده بود که این آیه نازل شد.
اما در خصوص این آیه کسانی که ریگی به کفش دارند می‌گویند: معنای «ولی» در این آیه و منظور از ولی، دوست و دوست داشتن است. اما اگر این طور بود چه لزومی به فقط گفتن بود یا این که اصلاً این مطلب عادی را بگوید، چون همه‌ی ما دوستان فراوانی داریم.
5- زهد داشتن نخوردن است نه فقر
منظور از ولی کسی است که ولایت مطلقه دارد و ولایت مطلقه یعنی کسی که حق انجام هر کاری را که بخواهد دارد. حال برخی می‌گویند: شما که می‌گفتید حضرت علی پول نداشت و ابوتراب بود و. . . ولی باید بدانید که حضرت علی فقیر نبود و پول داشت ولی نمی‌خورد و فرق است بین نداشتن و نخوردن.
حدیث داریم امام علی (ع) هزار برده را آزاد کرد و همه را با پول آزاد کرد و معاویه می‌گوید: برای علی یک اتاق پول با یک اتاق کاه، فرقی ندارد یعنی علی (ع) داشت ولی نمی‌خورد.
ما رفتیم جایی مهمانی، سفره انداختند و آش آوردند. ما فکر کردیم سوپ قبل از غذا است و آش ماست بود و خالی خوردیم. بعد هر چه منتظر شدیم غذا نیاوردند. بعد پرسیدیم گفتند: این غذا بود و ما می‌خواهیم زهد اسلامی را اجرا کنیم. در حالی که این بخل اسلامی است. زهد یعنی خودش نخورد مثل حضرت علی (ع) ، نه این که به مهمان هم ندهد، زهد برای خود انسان است.
البته زکات ممکن است مستحبی هم باشد و این هشدار است برای پولدارها که حتی سر نماز هم باید حق مردم را داد. پس اگر در حین نماز طلبکار سراغ انسان بیاید، اگر نمی‌تواند همان طور بدهد باید نمازش را بشکند و اگر کسی بدهکار است و دارد و نمی‌دهد هر شبی که می‌خوابد گناه دزد برای او می‌نویسند. گناه «عشار» یعنی همان ده یکی بگیرها.
البته اگر نداشته باشی «وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَهٍ فَنَظِرَهٌ إِلى مَیْسَرَهٍ» (بقره/280) یعنی ندارد صبر کن تا پول دار بشود.
و زرنگی نیست که چک را طوری بنویسید که به جمعه بخورد یا مجبور بشود برود بانک و برگردد. تا یک هفته پول بیشتر در دستش باشد و جوان‌ها هم باید خمس بدهند و فرقی نمی‌کند که جوان هستید و خانه و ماشین ندارید.
6- چرا نام علی در قرآن نیست
خوب، چرا خدا به جای این جملات نگفت علی (ع) ؟ چون علی (ع) دشمنان و حسودان فراوانی داشت که نمی‌پذیرتند و برای همین می‌بایست از راه توصیف ذهن‌ها را معطوف به علی (ع) گرداند.
مثال: در بازارهای شلوغ کفاش‌ها، یک لنگه کفش را جلو می‌گذارند و من پرسیدم چرا؟ گفتند: چون هم این که یک لنگه به درد دزد نمی‌خورد و هم مشتری همان یک لنگه را می‌بیند و می‌پسندد. اما اگر هر دو لنگه را بگذاریم دزد می‌برد.
و ما هم در مکه هر بار کفش هایمان را می‌بردند، کسی به ما گفت: تا به حال کفش من را نبردند چون هر لنگه‌اش را یک طرف می‌اندازم و خدا هم هر آیه‌ای که مربوط به علی (ع) می‌شده یک جایی گفته تا کسی که می‌خواهد بفهمد ودشمنان هم منکر آن نشوند.
برای همین می‌گوید: کسی که در حال رکوع زکات می‌دهد، و او هم کسی جز علی نیست و راوی آن هم ابوذر است که پیامبر در مورد او فرمود: آسمان بر روی سر کسی راستگوتر از ابوذر سایه نینداخته است.
این آیه هم ذی الحجه نازل شد آن آیه قبلی هم همین طور و غدیر هم هجدهم و علت این که آیت الله منتظری هم می‌فرماید هفته‌ی ولایت، نزول همین آیات در این هفته است.
خدایا تو را به حق محمد و آل محمد قسم می‌دهیم که روز به روز ایمان ما را به خودت و رسولت و کتابت و نسبت به پیامبر و اولیائت بیشتر کن. و محبت و معرفت ما را نسبت به ایشان افزون‌تر بفرما.
محبت خیلی مهم است. عشق و محبت و علاقه به رهبر انقلاب جبهه‌ها را پر کرد و دو قطار آیین نامه جبهه را پر نمی‌کند.
خدایا راه اهل بیت و زیارتشان را در عراق و حجاز به روی عاشقان باز بفرما.
به آن‌هایی که ناآگاه هستند، آگاهی عنایت بفرما. و مغرضانی که قابل نیستند نابود بفرما.
به حق محمد و آل محمد ما را با عزت و ولایت زنده بدار و با ایمان و ولایت بمیران.
نماز جمعه را فراموش نکنید.
خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدی خمینی را نگه دار.
«والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»