اصلاح عمل و اشتغال و اهتمام

موضوع: اصلاح عمل و اشتغال و اهتمام
تاریخ پخش: 78/09/30

بسم الله الرحمن الرحیم

«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»

«اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِکَ نِیَّتِی، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَکَ یَقِینِی، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِکَ مَا فَسَدَ مِنِّی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی مَا یَشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیَّامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی» ماه رمضان امسال سر سفره امام سجاد(ع) هستیم، دعایی است از امام سجاد(ع) است که امام صادق(ع) فرمودند: من شاهد بودم که جدم این دعا را گفته و پدرم آن را نوشت. دعای صحیفه‌ی سجادیه، دعایی معتبر است، دعای مکارم الاخلاق را از صحیفه سجادیه، جمله جمله گفتیم تا رسیدیم به: «اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِکَ نِیَّتِی، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَکَ یَقِینِی، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِکَ مَا فَسَدَ مِنِّی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی مَا یَشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیَّامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی» (صحیفه سجادیه/دعاى20). نمی‌فرماید: « مَا فَسَدْتُ» آنچه را فاسد کرده‌ام بلکه «مَا فَسَدَ مِنِّی» آنچه از فساد از من سر زده ولی غرض نداشته‌ام، از دستم در رفت. امام سجاد(ع) در دعای سحر ماه رمضان می‌فرماید: خدایا لغزش از انسان سر می‌زند و در آن زمان هم که لغزش سر می‌زند، من خدایی تو را قبول دارم. ولی: «وَ لَکِنْ خَطِیئَهٌ عَرَضَتْ وَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی» (مصباح‌المتهجد/ص‌587) جرقه‌ای بود سر زد ولی من تو را دوست دارم. و در جای دیگر می‌فرماید: اگر مرا به دوزخ هم ببری «وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَهَا أَنِّی أُحِبُّکَ» (اقبال‌الاعمال/ص‌685) اعلام می‌کنم به اهل آن که من تو را دوست دارم.
1- از بین بدی‌ها با انجام کارهای خوب
یک روز حضرت از یاران سؤال فرمودند که: «ارجی آیه فی کتاب الله» (بحارالانوار/ج79/ص220) امیدوار کننده ترین آیه قرآن کدام است؟ عده‌ای خدمت حضرت گفتند: این آیه است که: «إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً» (زمر/53) خداوند همه گناهان را می‌بخشد. و البته این آیه خیلی انسان را امیدوار کرده و تکان می‌دهد. دیگری گفت: این آیه: «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ» (زمر/53) از رحمت خدا مأیوس نشوید. هر کسی آیه‌ای را شاهد بر این معنی و سؤال آورد، بعد خود حضرت فرمود: همه اینها امیدوار کننده است اما آن آیه‌ای که خیلی امیدوار کننده‌تر است این آیه است که: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ» (هود/114) کارهای خوب و نیکی، بدیها را از بین می‌برد. یکی از راههای «استصلاح» این است که انسان با خوبیها، بدیها را اصلاح کند. و البته جای دقت و تأمل است که این آیه، دنبال آیه نماز است. یعنی می‌فرماید: نماز بخوانید و کارهای خوب باعث می‌شود که کارهای بد از بین برود. جوانی را دیدم که قبلاً اطلاع داشتم مذهبی بود ولی او را گول زده و با فیلم و کتاب و… گمراه کرده و از مسجد و جلسات رانده بودند. او را دیده و احوالی پرسیدم. گفت: نه من دیگر بد شده و از راه بیرون رفته‌ام و خجالت می‌کشم به مسجد و مجالس بیایم. گفتم: اتفاقاً هر موقع انسان احساس گناه و بدی کرد بیشتر باید به مسجد و مجالس پناه ببرد. قرآن می‌گوید خلاف کردی فوری نماز بخوان «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ» مفهوم آیه همین است که اگر احساس بدی کردی با کارهای خوب جبران کن. گویند یکی به فقیری پول داد همراه آن آقا گفت: ایشان را کمک نکن تریاکی است. آقا برگشت یک مقدار پول دیگر هم به او داد و گفت: اگر تریاکی است پس خرجش بیشتر است. یعنی خلافکار زودتر باید به مسجد بیاید. و بعد به خدا بگوید خدایا اشتباه کردم به خصوص در این ماه.
2- باز بودن درهای توبه
در مناجات داریم که: «إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلَى عَفْوِکَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَهَ فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ» (بحارالأنوار، ج‌91، ص‌142) خدایا دری را باز کردی و اسمش را توبه گذاشتی، پس چه عذری خواهد داشت کسی که خلاف کرده بعد از اینکه این درب باز شده و او داخل نگردیده. می‌گویند:
(گر گدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست) در جلسه قبل «اسْتَصْلِحْ» را معنی کردم که البته معنایی که امروز کردیم روشن‌تر است.
3- پشتکار و همت‌های مثبت و منفی
جمله بعد: «وَ اکْفِنِی مَا یَشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیَّامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی» خدایا چیزهایی من را به خود مشغول و همت مرا گرفته و عمر مرا تمام می‌کند، و چیزی که استعداد و امکانات مرا گرفته و باری روی دوش من گذاشته آن را بردار. اهتمام در این جمله از دعای مکارم امام سجاد(ع) چیست؟ هرکس همتش به چیزی است. یکی اهتمام به شکم و خوراک دارد، اهتمام به مال و فرزند، اهتمام به قدرت و حکومت، اهتمام به رقابتهای سیاسی، اهتمام به چیزهای مثبت هم هست مثل اهتمام به خدمت به مردم. دین یعنی مرام و ما انسان بی دین نداریم، هر انسانی از یک چیز پر است انسان خالی نداریم، آنها که همت بر خوراک و شکم دارند می‌گویند: امروز صبح عسل و ظهر کباب خوردیم. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: انسانهایی که همتشان شکمشان است مثل چهارپا هستند. «هَمُّهَا عَلَفُهَا» (نهج‌البلاغه/نامه 45) همتش علفش است. و عده‌ای همتشان مال و فرزندشان است. ولذا قرآن درباره اینها می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» (منافقون/9) شما را مال و فرزند هلاک و غافل از ذکر خدا نکند. البته فرزند به گردن پدر و مادر حق دارد که به تربیت و امکانات او برسند ولی نباید به این بهانه انسان از ذکر خدا غافل شود. در جامعه ما متأسفانه الآن عده‌ای تمام همشان ورزش است، البته ورزش خوب است ولی بخشی از کار و وظیفه انسان ورزش است اگر یک جوان همه وقت و همش ورزش شد استعدادهای دیگر هدر می‌رود، علم و هنر و خدمت به جامعه هم هست. حتی اگر کسی تمام همتش آخرت باشد غلط است. در روایت داریم که این هم درست نیست. دنیا هم هست، افرادی در صدر اسلام بودند که زن و بچه و خانه را رها می‌کردند و در بیابانها کارهای راهبانه می‌کردند، در قرآن است که این نوع کارها هم مورد قبول نیست. افرادی شادی نداشتند و با همسر هم نشست و برخاستی نداشتند، حضرت می‌فرمود: این چه دینی است؟ من این دین را قبول ندارم، تقسیم کار لازم است. جمله‌ای دیگر هم هست ولی از گفتن آن معذور هستم و می‌ترسم بگویم تلویزیون هم پاک کند درست هم نباشد. دنبال آن، حضرت فرموده کسی که همتش شکمش هست قیمت او هم فلان چیز است. جمله‌ای دارد که من نمی‌توانم بگویم فکر می‌کنم خودتان فهمیدید که چیست. هر کسی همتش غذای هضم نشده است الی آخر. و بعضی همتشان سلطنت و قدرت است. قرآن هم می‌فرماید: آنها زمانی خواهند گفت: «هَلَکَ عَنِّی سُلْطانِیَهْ» (حاقه/29) دنبال قدرت رفتنم مرا هلاک کرد.
4- پشتکار و اهتمام ورزی در پرداخت زکات
گاهی در منطقه هزار کار به زمین مانده است و هیچ کس احساس وظیفه شرعی نمی‌کند، در این قرآن 32 آیه درباره زکات داریم و 20 سال است از انقلاب می‌گذرد و وقتی هم در هر شهری به یک نفر می‌گویی: کمر همت را برای زکات ببند. می‌گوید: «وَفَّقَکُمُ اللَّهُ». ولی در زمان انتخابات چند هزار نفر احساس وظیفه شرعی می‌کنند، من نمی‌دانم این چه شرعی است که نسبت به32 آیه قرآن کسی احساس وظیفه شرعی نمی‌کند ولی نسبت به مجلس همه احساس وظیفه می‌کنند. چه دینی است؟
5- لزوم تقسیم سرمایه در زمینه‌های مختلف
مثل بعضی جوانها هرچه پول دارند سیگار، دیگری قوطی کبریت و دیگری آلبوم، و یکی طلا و یکی قالی می‌خرد. حدیث: تجار حق ندارند همه پول خود را صرف خریدن یک چیز و یک کار کنند. چون اگر همه پول را قالی خریدی با یک کبریت همه سرمایه‌ات نیست می‌شود، و اگر همه را صرف مزرعه کردی قنات خشک شود، نیست می‌شوی و اگر ماشین خریدی ممکن است در دره بیفتی. اگر قنات خشک شد دو تا قالی در خانه داشته و اگر قالی را دزدیدند، یک مغازه و اگر مغازه آتش گرفت یک ماشین داشته باشی، حدیث است که می‌گوید: غلط است که تجار سرمایه را در یک راه مصرف کنند. در بین طلبه‌ها، یکی همه‌اش درس می‌خواند، ملاست ولی وقتی به اجتماع می‌آید فلج است. ملای فلج. حتی با خادم مسجد خودش دعوا دارد. این که تمام وقت بازی یا مطالعه، یا شطرنج یا… غلط است، تقسیم وقت و استعداد خیلی مهم است. بعضی زن و بعضی فرزندان را رها می‌کنند، اینها غرق می‌شوند.
6- همت برای خدمت به مردم
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): «مَنْ أَصْبَحَ لَا یَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ» (کافی/ج‌2/ص‌163) هرکس صبح کند و اهتمام به نجات بخشی و به امور مسلمانها نداشته باشد (پس مسلمان نیست). از علی(ع) سؤال شد: فقیه واقعی کیست؟ کسی است که مردم را از شر دشمنان نجات دهد. امام خمینی(ره) فقیه بود. چون مردم را از شر آمریکا نجات داد. و الا نمی‌گوید فقیه کسی است که چقدر کتاب خوانده و چند سال بیشتر در حوزه بوده، ممکن است سالهای بیشتری در حوزه بوده و خوانده ولی نمی‌تواند مردم را از شر دشمنان نجات دهد.
تقسیم کار در مطالعه: حدیث: پیامبر(ص) فرمود: هر روز علم من باید زیاد شود و اگر علمم زیاد نشود آن روز برای من مبارک نیست. فیلم‌های روزهای آخر عمر امام خمینی(ره) را که تلویزیون پخش کرد دیدید که امام نماز شب می‌خواند وسط نماز شب قرآن را باز و مقداری قرآن تلاوت کرده، بعد رادیو (بی بی سی) گوش می‌داد. هم می‌خواهد ببیند دنیا چه خبر است و هم خداوند چه فرموده و هم می‌خواهد با خدا رابطه داشته باشد. رابطه با خدا: نماز، خدا بخواهد با انسان حرف بزند:
7- پیشه کردن تقوا و کمک رسانی خداوند
قرآن. درباره «وَ اکْفِنِی…» خدایا مرا کفایت کن. دعا زیاد است در یک جا امام صادق(ع) می‌فرماید: «وَ اکْفِنِی مَئُونَتِی وَ مَئُونَهَ عِیَالِی وَ مَئُونَهَ النَّاس» (کافی، ج‌2، ص‌578) مرا کفایت کن در بار مسؤولیتی که برای خود و عیالم دارم. البته معنای اینکه خدایا مرا کفایت کن و بار را از دوشم بردار معنایش این نیست که دیگر کار نکنیم چون: وقتی آیه نازل شد که: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ» (طلاق/3-1) هرکس تقوا داشته باشد خداوند از راهی که فکر و حسابش را نمی‌کند برای او می‌رساند و روزی می‌کند. یک عده‌ای گفتند: در خانه می‌مانیم و تقوا پیشه می‌کنیم. ولی گفته‌اند: با توکل زانوی اشتر ببند، یعنی ما هم باید حرکتی داشته باشیم. در همین ماه رمضان در دعا از خداوند می‌خواهیم که: «اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ» (المصباح کفعمی/ص‌617) خدایا همه فقیران را بی نیاز کن. شما در این راه چه کار کردی؟ مقداری به فقیر بده بعد به خداوند بگو: خدایا تو هم باقیش را بده. اگر لیوان آبی به دست من باشد و شخصی اظهار تشنگی می‌کند و من به شما بگویم: آب به او بدهید. شما به من خواهید گفت: که خودت آب داری یک مقداری هم شما بده. به خدا می‌گوییم: فقیر را بی نیاز کن. اگر وضع مالی‌ات خوب است به چند فقیر کمک کرده‌ای؟
8- حرکت و عمل همراه با دعا موجب کمک خداوند
باید دعا کنیم و حرکت هم بکنیم. حدیث: دعای بیکار مستجاب نمی‌شود. با دو بال باید پرید، یکی کار و دیگری دعا و استغفار. اما بال کار: می‌فرماید: «فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاهُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ کَثیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» (جمعه/10). نماز جمعه که تمام شد بروید دنبال کار. و باز می‌فرماید: « فَامْشُوا فی‌ مَناکِبِها وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ» (ملک/15) برای کار از گردنه‌ها بالا روید تا از رزق خدا بخورید. اما بال دعا: البته دعا هم نقش دارد چون در این باره می‌فرماید: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» (نوح/11-10) اگر استغفار کردید باران رحمت بر شما نازل می‌شود. هم کار و هم دعا، وقتی می‌گویی «وَ اکْفِنِی» خدایا مرا کفایت کن، خود هم باید تلاش کنی.
9- قیامت لازمه‌ی برپایی عدل خدا
ادامه دعا: «وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ» خدایا مرا در راهی بدار که فردا درباره آن از من سؤال می‌کنی. مثل محصلی که می‌گوید: استاد می‌خواهد از چه چیز سؤال کند تا من خود را آماده کنم؟ سؤال: چرا خداوند فردای قیامت از ما سؤال می‌کند؟ نمی‌شود در همین دنیا معامله نقدی کند؟ خوبیها و بدیها را همین دنیا جزا و پاداش بدهد چرا خداوند نسیه معامله می‌کند؟ جواب: در دنیا نمی‌شود جزا داد به 8 دلیل که یکی از آنها را می‌گویم: اگر یکی زد توی سر دیگری و به خاطر آن فوراً دستش فلج شد، زمانی که منزل می‌رود، همه بستگان او از این اتفاق غصه می‌خورند وحال آنکه بستگان که گناهی نکرده‌اند. پس اگر بخواهد در دنیا جزا دهد دیگران هم اذیت می‌شوند لذا باید در جایی باشد که: «یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخیهِ» (عبس/34) و «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ» (مومنون/101) و «وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ» (بقره/166). شخص از برادر و زنش و… فرار می‌کند و باید در جایی باشد که «نسبتها کارگزار نیست» و دلیل دیگر این که جزا در دنیا محدود است، مثلاً: اعدام برای مخترع هرویین جزای یکی از جوانانی است که به این واسطه از بین برده، و حال آنکه او باعث هزاران، هزار این مصیبتها است. باید زمان و شرایطی باشد که او مرتب بمیرد و زنده شود می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا بِآیاتِنا سَوْفَ نُصْلیهِمْ ناراً کُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَیْرَها لِیَذُوقُوا الْعَذابَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَزیزاً حَکیماً» (نساء/56). در دوزخ هرگاه پوستشان می‌سوزد پوست نو روییده می‌شود تا عذاب را بچشند. دنیا محدود است هم برای صالحان و مردان بزرگ، هم برای مجرمین. مثلاً: پیامبر اکرم(ص) در دنیا چگونه پاداش بگیرد؟ با قالی ابریشم و کباب و عسل و ماشین بنز که اینها را ممکن است یک یهودی و قمار باز هم داشته باشد. پس این دنیا نه برای «صالح» و نه برای «مجرم» زمینه و آمادگی پاداش و جزا نیست.
10- سؤالهای مطروحه در قیامت و اهمیت ولایت
سؤال: فردای قیامت در باره چه چیز سؤال میشود؟ جواب: قرآن می‌فرماید: «فَوَ رَبِّکَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعینَ» (حجر/92) از همه می‌پرسیم حتی از انبیاء هم سؤال خواهیم کرد. هم از مردم و هم از انبیاء که هر کدام به وظیفه خود عمل کرده‌اند یا نه؟ می‌فرماید: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» (صافات/24) بایستند و همه باید سؤال بشوند. از چه چیز سؤال میشود؟ می‌فرماید: «عَمَّا کانُوا یَعْمَلُونَ» (بقره/134) از آنچه عمل کرده‌اید. به خصوص از ولایت سؤال می‌شود. می‌فرماید: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ» (تکاثر/8) حتماً از نعمتها سؤال می‌کنیم. حدیث داریم که: منظور از نعمت در این آیه، نعمت ولایت و رهبری است. حتی سؤال می‌کنند از اینکه چه اسمی برای فرزند انتخاب، و به کدام مدرسه فرستادی؟ آیا رسیدگی به کفش بچه بیشتر بود یا به مغزش؟ اولین حرف زشتی که زد آیا بر روی او خندیدی (یا او را تذکر و نصیحت کردی)؟ می‌فرماید: «وَ أَنَّکَ مَسْئُولٌ عَمَّا وَلِیتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَهِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَعُونَهِ عَلَى طَاعَتِهِ» (من‌لایحضره‌الفقیه/ج‌2/ص‌621) مسئول کسی هستی که بر او ولایت داری: مثل فرزند: «مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَهِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» ادب خوب بیاموزی و خدا را باید به او بشناسانی: «وَ الْمَعُونَهِ عَلَى طَاعَتِهِ» و او را بر اطاعت خدا کمک کنی. اگر آب سرد است و اذیت می‌شود، آب گرم برای وضوی او تهیه کنی و سحری را به شکلی ترتیب دهی که بتواند روزه بگیرد. آموزش و پرورش مسئول است در ماه رمضان ورزش را حذف کند وقتی ورزش کرد و گرسنه شد، روزه‌اش را می‌خورد. یک ماه ورزش نکند، ورزشها فکری باشد مثل نقاشی، خطاطی و کامپیوتر. ما مسئول کمک به فرزندان برای زمینه سازی اطاعت آنها هستیم. قَالَ لُقْمَانُ لابْنِهِ: «اعْلَمْ أَنَّکَ سَتُسْأَلُ غَداً إِذَا وَقَفْتَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ أَرْبَعٍ شَبَابِکَ فِیمَا أَبْلَیْتَهُ وَ عُمُرِکَ فِیمَا أَفْنَیْتَهُ وَ مَالِکَ مِمَّا اکْتَسَبْتَهُ وَ فِیمَا أَنْفَقْتَهُ» (کافی/ج‌2/ص‌134) و سؤال می‌کنند: «شَبَابِکَ فِیمَا أَبْلَیْتَهُ» جوانی را چه کار کردی؟ «وَ عُمُرِکَ فِیمَا أَفْنَیْتَهُ» عمر را در چه راهی مصرف کردی؟ «وَ مَالِکَ مِمَّا اکْتَسَبْتَهُ وَ فِیمَا أَنْفَقْتَهُ» از کجا پول آورده و خرج کردی؟
11- 5 چیز پر اهمیت انسان از دید پیامبر(ص)
حضرت رسول(ص) فرمود: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): «یَا أَبَا ذَرٍّ اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ شَبَابَکَ قَبْلَ هَرَمِکَ وَ صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ وَ غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ» (مکارم‌الأخلاق/ص‌458) پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت بدان.
1 – «شَبَابَکَ قَبْلَ هَرَمِکَ» قبل از آنکه محروم شوی قدر جوانی را داشته باشی.
2 – «وَ صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ»: و سلامت قبل از مریضی.
3 – «وَ غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ»: و بی نیازی قبل از فقر.
4 – «وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ»: فراغت قبل گرفتاری و مشغولی.
5- «وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ»: زندگی را قبل از مرگ.
از آزمایشگاه، استاد، کتابخانه، اتوبان، برق، آب، مدیریت، فردا سؤال می‌کنند از حق الناس از صله رحم، از فقرای گرسنه. سؤال: خداوند ما را برای چه آفرید، برای خوراک، پوشاک، مسکن، زندگی…؟ می‌فرماید: به من فراغتی بده که فکر کنم برای چه مرا آفریده‌ای. و لذا می‌فرماید: حرفهای بیهوده نزنید، گاهی می‌نشینیم که از اینجا تا سقف چند متر است، 15 متر یا 14 متر و… چه فایده‌ای برای شما دارد. می‌فرماید: برای حرفهایی که نقشی در زندگی شما ندارد مطالعه و وقت خود را صرف نکنید. حدیث: قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ(ع): «إِنَّ الْمُؤْمِنَ یَتَزَوَّدُ وَ الْکَافِرَ یَتَمَتَّعُ» (کشف‌الغمه/ج‌1/ص‌572) مؤمن زاد و توشه بر می‌دارد اما کافر می‌خورد و می‌چرد. پس امام سجاد(ع) در این چند جمله دعا اینچنین از خداوند درخواست نمود که: خدایا با قدرتی که داری فسادهای مرا اصلاح کن. خدایا چیزهایی که عمر و مغز مرا اشغال می‌کند، کفایت کرده و بار مرا سبک کن. و چیزهایی که فردای قیامت می‌خواهی از من سؤال کنی از جوانی و درآمد، الآن مرا در مسیری قرار بده که بتوانم در قیامت جواب بدهم. و مرا در راه هدفی قرار بده که برای آن آفریده‌ای تا خط را گم نکنم، و نکند که عمرم را در غیر مسیری که آفریده‌ای مصرف کنم. مثل اینکه انسان پول به بچه می‌دهد برای خریدن نان می‌برد برای چرخ و فلک بازی استفاده می‌کند. و دنیا و خیلی از جوانها خط را گم کرد‌انده و از آخرت و خدا غافل هستند و از محرومین و فقرا غافلند و غفلت بزرگترین خطر برای انسان است که: «فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدیدٌ» (ق/22) در قیامت چشمها مثل آهن می‌شود. می‌گوید: من غافل بودم و عمرم را باختم و بازنده کسی نیست که ماشین و خانه‌اش ارزان باشد بلکه کسی است که عمرش به بطالت تمام شود. خدایا به حق امام سجاد(ع) ما را از خاسرین و اهل حسرت قیامت قرار نده. فسادهای ما را اصلاح بفرما. آنچه ما را به خود مشغول می‌کند بار سنگینش را از ما بردار. دولت و ملت، رهبر و ملت و نسل و ناموس، عقائد و افکار ما را حفظ بفرما. و قلب آقا امام زمان(ع) را برای همیشه از همه ما راضی بفرما.

«و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته»