وضوع: ماه رمضان، ماه تزکیه
تاریخ پخش: 04/07/86
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
در این جلسه می‌خواهیم سوره‌ی شمس را تفسیر مختصری داشته باشیم.
«وَالشَّمْسِ» قسم به خورشید «وَضُحَاهَا» (شمس/1) قسم به گسترش نور خورشید، خداوند یکبار به خورشید و بار دیگر به نور خورشید قسم می‌خورد. «وَالْقَمَرِ» قسم به ماه «إِذَا تَلَاهَا» (شمس/2) وقتی که پیرو خورشید در می‌آید «وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا» (شمس/3) قسم به روز که زمین را روشن می‌سازد. «وَاللَّیْلِ» قسم به شب «إِذَا یَغْشَاهَا» (شمس/4) آنگاه که زمین را می‌پوشاند «وَالسَّمَاءِ» قسم به آسمان «وَمَا بَنَاهَا» (شمس/5) قسم به آنکه آسمان را بنا کرد «وَالْأَرْضِ» قسم به زمین «وَمَا طَحَاهَا» (شمس/6) و آنکه آن را گسترانید «وَنَفْسٍ» قسم به نفس انسان «وَ مَا سَوَّاهَا» (شمس/7) و آنکه نفس انسان را سر و سامان داد.
این همه قسم برای چه چیزی است، رمز سوگند چه چیزی است ماجرا چه چیزی است، در قرآن گاهی وقتها به یک مورد قسم خورده گاهی به دو مورد مثلاً سوره «والعصر» که با یک قسم شروع شده است، بعضی سوره‌ها با دو قسم مثل «وَالضُّحَى وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى» (ضحى/1و2) بعضی با سه قسم و بعضی با چهار قسم مثل «وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ وَ هَذَا الْبَلَدِ الْأَمِینِ» (تین/1و3) بعضی سوره‌ها با پنج قسم شروع میشود. پس سوره‌ای داریم از یک قسم تا پنج قسم از پنج نیست تا یازده قسم که در سوره شمس خداوند یازده قسم می‌خورد، در این سوره چه خبر است؟
1– یازده قسم در سوره شمس
«وَالشَّمْسِ» قسم به خورشید، «وَضُحَاهَا» قسم به نور خورشید، «وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا» قسم به ماه، «وَالنَّهَارِ» قسم به روز، «وَاللَّیْلِ» قسم به شب، «وَالسَّمَاءِ» قسم به آسمان، «وَ مَا بَنَاهَا» قسم به آن قدرتی که آسمان را بنا کرد، «وَالْأَرْضِ» قسم به زمین، «وَ مَا طَحَاهَا» قدرتی که زمین را پهن کرد، «وَ نَفْسٍ» قسم به نفس انسان، «وَ مَا سَوَّاهَا» قسم به آن قدرتی که نفس را تعدیل کرد. این همه قسم برای چه چیزی است. آخر همه‌ی قسمها می‌گوید می‌دانی چرا اینقدر قسم خوردم «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» (شمس/9) یعنی زنده باد تزکیه و خود سازی «وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا» (شمس/10) یعنی مرده باد دسیسه مارمولک بازی نفاق بازی، رازی در این است که خداوند تنها سوره‌ای که یازده قسم می‌خورد و چه می‌خواهد بگوید؟ زیرا قسم زیاد برای جایی است که طرف مقابل باور نمی‌کند همینطور هم است، در حال حاضر در جامعه شما یک میکروفون بردارید و از مردم سؤال کن رستگار چه کسی است؟ یکی می‌گوید کسی که مدرک بالای دکترا داشته باشد یا مهندس باشد، دیگری می‌گوید استخدام رسمی باشد، یکی می‌گوید قسط نداشته باشد یکی می‌گوید خانه داشته باشد و از این چه وقتها، چه وقت داماد میشود چه وقت خانه دار میشود رستگاری را در چیزهایی که در ذهن مان است می‌بینیم، قرآن می‌گوید نه این نیست.
2– سعادت و خوشبختی در نزد اهل دنیا
به چه کسانی در جامعه می‌گو ییم خوش به حالش، خوش به حال فلانی رأی آورد شورای شهر شد رئیس جمهور شد وزیر شد سفیر شد. خوش به حال چه کسی؟ از بس در جامعه مردم، به دیگران می‌گویند.
رستگار آن کسی است که آدم شود حتی عالم شدن رستگاری نیست. بسیار در قرآن آیه داریم که دانشمند است ولی بسیار انسان بیخودی است آیات زیاد داریم، می‌گوید «مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمْ الْعِلْمُ» (آل‌عمران/19) با اینکه با سواد است منحرف است. شما در جامعه سراغ نداری آدمهایی که تحصیلاتشان بالاست ولی آدم حسابی نیستند، با سواد است ولی انسان نیست. سواد کمال است امّا برای همه کمال نیست عقل کمال است ولی برای همه کمال نیست، پول خانه مسکن کمال است ولی همه کمال نیست.
باورها سنگین است خود فرعون می‌گفت: «قَدْ أَفْلَحَ الْیَوْمَ مَنْ اسْتَعْلَى» (طه/64) یعنی هر که پیروز شود او رستگار است چرا؟ برای اینکه به ساحر‌ها گفت شما با سحر و جادو آبرو موسی را بریزید و به شما سکه می‌دهم. گفتند پول به ما می‌دهی «إِنَّ لَنَا لَأَجْرًا» (اعراف/113) اجری به ما می‌دهی «قَالَ نَعَمْ» (اعراف/114) بله «وَإِنَّکُمْ لَمِنْ الْمُقَرَّبِینَ» کارت سبز می‌دهم مستقیم بروید در کاخ شما جزء مقربین هستید. فرعون می‌گوید «قَدْ أَفْلَحَ الْیَوْمَ مَنْ اسْتَعْلَى» به قارون می‌گفتند «یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِیَ قَارُونُ» (قصص/79) کاش ما هم به اندازه قارون گنج و پول داشتیم.
خوشا به حال او تهران رفته است، خوشا به حال او چه دخترهایی دارد خوشا به حال او چه پسرهایی د ارد چه دامادهایی دارد چه عروسهایی دارد چه ماشینی دارد خانه اش را چه کرد چه برجی دارد چه مزرعه‌ای دارد. چون صبح تا شب که این زرق و برقها که مثل عقربه روح ما را این طرف و آن طرف می‌برد حکمت خدا اقتضا کرده است که این آیه را با یازده قسم وارد شود.
کل عمر شما با یک قسم جواب داده میشود «و العصر» به زمان قسم! «إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ» (عصر/2) انسان همانند یخ در حال آب شدن است، به زمان قسم در حال آب شدن هستید. کل هستی ما با یک قسم است حالا چه خبر است که خداوند یازده قسم خورده است. «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» تزکیه چیست؟ اولین راه خود سازی این است که انسان با مبدأ هستی گره بخورد.
اگر در یک جاده‌ای یکبار نوشته بودند خطر معلوم میشود که خطری هست که نوشته شده است، اگر در جاده‌ای دو، سه تابلو بود و اگر در جاده‌ای دویست تابلو خطر بود می‌گویند خیلی خطر است چون قدم به قدم نوشته اند خطر چه خبر است.
3– خطر تکیه کردن به غیر خدا
در قرآن بیش از صد تابلو نوشته است «دُونِ اللَّهِ» (بقره/23) یعنی سراغ غیر خدا نروید «دُونِه» سراغ غیر خدا نروید. به زمین می‌خورید قدرتهای «دون اللهی» تار عنکبوت هستند بالاترین قدرت آمریکا است نتوانست اسرائیل را حفظ کند آمریکا و شوروی با هم نتوانستند شاه را نگه دارند. شاه با همه‌ی دلارهایش روز به روز ضعیف تر میشود اراده خدا این است آمریکا ذلیل شود، اراده خدا این است که اسلام پیروز شود. حالا کاریکاتور بکشند یک کاریکاتور کشیدند هم خودشان تحقیر شدند هم امت اسلامی جوشید و خروشید هم میلیونها جلد کتاب در سال پیغمبر برای عظمت پیغمبر چاپ شد. یک طرحی برای اختلاف بین شیعه و سنی می‌گذارند هم مسلمانان بیدار تر می‌شوند، علمای شیعه و سنی بیشتر به هم نزدیک می‌شوند، سال وحدت ملی انسجام اسلامی می‌بینی همه قلمها فکرها نوارها فیلمها همه، یعنی یک ته سیگار می‌اندازند و یک سیل می‌آید همه را می‌برد. چهار ساواکی عکس امام را در زمان امام پاره کردند هیچ مرجع تقلیدی به اندازه امام عکسش چاپ نشد.
اولین تزکیه این است که ما دستمان را بگذاریم در دست خدا دیگران چیزی نیستند البته باید از خدا کمک بخواهیم. اینقدر تکیه گاه نداشته باشیم، قرآن می‌گوید به هر چه تکیه کنید تار عنکبوت است. محبت دست اوست در مناجات شعبانیه «الهی بِیَدِکَ لَا بِیَدِ غَیْرِکَ زِیَادَتِی وَ نُقْصَانِی» ماه رمضان ماهی است که دعا مستجاب میشود و من دعا میکنم خدا یا به آبروی آنهایی که مخلص هستند دل ما را از غیر خودت جدا و از متوکلین واقعی مخلصین واقعی قرار بده.
اولین راه تزکیه بند شدن به خداوند است، راه بند شدن به خدا هم این است که انسان نماز بخواند زیرا وقتی کسی، کسی را دوست دارد با او حرف می‌زند مگه میشود عروس و داماد بگویند ما همدیگر را دوست داریم ولی بگویند خواهش میکنم با من صحبت نکن مگر دوستم نداری؟ چرا ولی نمی‌خواهم باشما صحبت کنم.
این دروغ که شخصی بگوید خدایا دوستت دارم ولی نمی‌خواهم با شما صحبت کنم، دروغ است. خدا که همه چیز به ما داده است ما جایی بودیم که بچه‌های کلاس پنجم دبستان آنجا بودند گفتند: حاج آقا یک چیزی برای ما بگویید، گفتم: یکی آمد گفتم: انگشتانت را به هم بچسبان گفتم حالا با انگشتان چسبیده کتت را بپوش هر کاری کرد نتوانست یعنی اگر انگشتان ما به هم بچسبد هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم تمام هنر ما به این است که انگشتانمان باز است.
از ساده ترین نعمت تا بزرگترین نعمت. تزکیه چیست؟ اول اینکه با خدا رفیق بشویم و راه خدا را برویم. خیلی از جوانها دخترها و پسر‌ها می‌خواهند خود سازی کنند بلد نیستند چله نشینی فرض کنید عارف صوفی و خانقاه و ذکرو ورد…
قرآن می‌گوید «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» و آیه دیگری می‌گوید «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» (مؤمنون/1) در اینجا دو افلح داریم «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» یعنی رستگار است کسی که خود را تزکیه کند سوره شمس ودر سوره مؤمنین می‌گوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» حتماً رستگار است چه کسی؟ مؤمن!
4– راه تزکیه، راه ایمان به خدا
تزکیه و ایمان یکی است، یعنی اگر کسی می‌خواهد تزکیه کند راهش ایمان است. حالا ایمان می‌گوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» (مؤمنون/1) «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» (مؤمنون/2) قرآن می‌گوید اگر می‌خواهی تزکیه کنی نمازت را با خشوع بخوان، فردی نماز می‌خواند با ریشش هم بازی می‌کرد مثل ما که نماز می‌خوانیم خمیازه می‌کشیم. امام گفت: کسی که اینطور نماز می‌خواند در نمازش خشوع ندارد، ذکر حضرت زهرا را می‌خواهی بگویید آرام و شمرده شمرده بگویید نه سریع ما طوری با خداوند صحبت می‌کنیم که اگر با بنده اش (پلیس) صحبت کنیم جوابمان را نمی‌دهد. «فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» نماز با حال باشد.
چه کنیم خود سازی کنیم؟ نماز با حال بخوانید «وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/3) می‌خواهی خودسازی کنی از لغو دوری کن اینقدر بیهوده نگو و بیهوده گوش نده، در مبایلها اینقدر به هم حرف زشت نزنید پیامهای لغو رد و بدل نکنید. روزه دار این نیست که معده اش غذا قبول نکند روزه دار کسی است که گوشش هم حرف باطل تحویل نگیرد.
امام کاظم فرمودند: گوش به حرف هر کس بدهید برده و بنده او هستید.
«مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ» (الکافی/ج6/ص434) اگر گوش به حرف هر ناطقه‌ای بدهد فقط عبد او هستید. هر کس پای لغو می‌نشیند بنده لغو است، هر کس پای حق می‌نشیند بنده حق است. من نمی‌گویم دائماً سخنرانی گوش بدهید نه حرفهای عادی میتواند لغو نباشد، چرندیات نباشد.
مؤمن چه کسی است ما می‌خواهیم خود سازی کنیم «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» نه خانقاه می‌خواهد نه چله نشینی«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» مؤمنون را خدا باز کرده نماز با حال دوری از لغو «وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاهِ فَاعِلُونَ» (مؤمنون/4) یعنی زکات خود را بده زکات یعنی اینکه بخشی از در آمد خود را بدهید، گرسنه‌ای را سیر کنید.
5– دوری از تجملات در امور دینی
خانمها ختم انعام می‌گیرند چه جلسه‌هایی چه سفره‌هایی اول اینکه سوره انعام با دیگر سوره فرقی ندارد ختم انعام از کجا آمد ما نفهمیدیم. اصلاً ختم سوره نور سفارش شده خانمها اگر قرار است جلسه بگیرید سوره نور را بخوانید یک خانم تحصیل کرده سوره نور را برای شما تفسیر کند. سوره انعام می‌خوانند که فرقی با سوره‌های دیگر ندارد و اینکه سفارش نشده بد نیست نمی‌خواهم بگویم نخوانید ولی بعد هم می‌بینید چه حاج خانمهایی با چه لباسها و طلاهایی با چه کفشهایی می‌آیند که انگار عروسی آمده اند. بعد هم سوره انعام می‌خوانند.
تزکیه‌های ما کجا می‌رود قرآن می‌گوید حاج خانم حاج آقا اگر می‌خواهی خود سازی کنی از تجملاتت کم کن، با این لوستر و با این ماشین بازی در آورده اید. «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» (مؤمنون/2) نماز با حال «وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/3) حرف بیهوده نگو و نشنو، «وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاهِ فَاعِلُونَ» (مؤمنون/4) فقرا را سیر کن «وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ» (مؤمنون/5) می‌خواهی خود سازی کنی شهوتت را حفظ کن دخترت را زود شوهر بده پسرت زود ازدواج کند چه کسی گفته لیسانسش تمام شود بعد ازدواج کند. اولین خواستگاری که برای دختران آمد ازدواج کند بعد هم لیسانسش را بگیرد. چه کسی گفته خانه ات تمام شود بعد داماد بشوید. بلکه تا خانه تمام شود ده گناه کردی، بلکه دخترت تا لیسانسش را بگیرد آسیب پذیر شد. چه تضمینی برای این است که دختر و پسر جوان آسیب نبیند. «لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ» (مؤمنون/5) نگاه نکن اگر نگاه کردی دلت می‌خواهد، دلت که خواست یا گناه می‌کنی یا از داخل می‌سوزی یا زندگیت تلخ میشود.
6– کنترل چشم، شرط اول تزکیه
اگر زنها ساده به خیابان بیایند مرد که به خیابان می‌آید هر چه زن می‌بیند برایش طبیعی است زیرا رنگ و لعابی ندارند. اما اگر مردی خانمی دارد نمره 14 با هم زندگی می‌کنند به خیابان می‌آید می‌بیند این خانم نمره 15 است آن یکی 17 است چون همه آرایش می‌کنند و خود را نشان می‌دهند، این مرد هم چشم چران است جلوه گری خانمها از یک سمت چشم چرانی مردها هم از یک سمت، این مرد وقتی 200- 100 زن دید حضرت عباسی بگویید وقتی برگشت با خانم نمره 14 راحت زندگی می‌کند یا نق و بهانه گیری. یک زن در خانه نمی‌تواند با 500 زن رقابت کند. هر کسی هر چه قشنگی دارد می‌پوشد و می‌آید خود را نشان می‌دهد. مرد چشم چران است و زن هم آرایشگر وقتی این چشمها باز شد و به این زنها و دخترها نگاه کرد، وقتی به خانه بر می‌گردد زندگیش برایش لذیذ نیست.
7– تربیت دینی فرزندان از سنین کودکی
بعضی مادرها بچه هایشان را هر طور که دوست دارند بیرون می‌آورند وقتی هم تذکر می‌دهیم، می‌گویند: هنوز 9 سالش نشده است. این رقم خطر است مثل این می‌ماند که بچه‌ای سیگار می‌کشد و بگویید هنوز 15 سالش نشده است، وقتی چند سال سیگاری شد دیگه ترمز نمی‌گیرد. بچه‌ای که از سه سالگی تا نه سالگی مثل عروسک آمد در خیابانها این در 9 سال نمی‌تواند یک دفعه حجاب داشته باشد. حجاب برایش تحمیل است.
گفته اند بچه را از بچگی عادتش بدهید، سه ساله که میشود این کلمه را به او بیاموزید «لا اله الاالله» هفت ماه و بیست روز صبر کنید بعد کلمه «محمد رسول الله» را به او بیاموزید بعد حدیث می‌گوید کم کم کنار خود بنشان که نماز خواندن شما را ببیند صورتش را بشور دستهایش را بشور، روزه که می‌خواهید بگیرید غذا که خورد بگویید حالا روزه بگیر مجدد یک ساعت بعد بگو بیا حالا افطار کن یعنی کلمات سحری افطاری را به بچه تلقین کنید.
حدیث داریم بچه که هفت ساله شد رختخوابش را جدا کنید، نگذارید دو خواهر کنار هم بخوابند دو برادر کنار هم بخوابند، خواهر و برادر کنار هم نخوابند ولو هفت سال داشته باشند. باید مراقب باشید، نمی‌شود بچه را رها کرد سر 9 سالگی بگوییم باید حجاب داشته باشی. تزکیه چیست؟ «لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ» (مؤمنون/5)
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
ماه رمضان ماه خود سازی است آقایون سیگاری دیدید ماه رمضان سیگار نکشیدید طوری نشد افطار هم نکشید. بچه بودم می‌خواستم بروم چراغانی به مرحوم پدرم خدا همه‌ی اموات را بیامرزد گفتم: آقا جان بیا برویم چراغانی گفت: آنجا چه خبر است گفتم: آنجا خیلی چراغ است، گفت: ببین محسن این لامپ را ببین گفتم: دیدم گفت آنجا هم صد تا مثل این است.
دیدید ماه رمضان سیگار نکشیدید طوری نشد، افطار هم نکشید قرآن می‌گوید: دود غذای جهنمیان است «مِنْ یَحْمُومٍ» (الواقعه/43) دود غذای بهشتیان نیست سیگار نکشید، دیدید ماه رمضان میشود نماز اول وقت خواند، میشود رفت مسجد، به سمت قرآن گرایش پیدا کردید ادامه بدهید.
اگر می‌خواهید خود سازی کنید راه خود سازی این چله‌ها این ختمها این ذکرها را کنار بگذارید نمی‌گویم اینها نیست، اول ببینید خدا چه می‌گوید خدا می‌گوید «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا» راه تزکیه 1 نماز با حال 2 دوری از لغو 3 سیر کردن فقرا 4 خودتان را نگه دارید ازدواج را آسان کنید، بهترین عبادت حدیث داریم بهترین دلالی‌ها این است برای دختر و پسر مقدمات ازدواج، یعنی دلالی کنیم دختر و پسر به هم برسند برای ازدواج، بهترین عبادتها این نیست که منار را کاشی کنید، پول کاشی کاری منار را بده به چهار جوان، رئیس هیئت مهم نیست نخل بلند کند یا علم، آن رئیسی خوب است از نظر قرآن بهترین رئیس هیئت کسی است که جوانهای هیئت را داماد کند جهیزیه‌های دختر‌های هیئت را مهیا کند.
خدایا دستمان را در تعلیم و تربیت در تزکیه و اخلاق در عبادت و اقتصاد و سیاست در معاشرت و همسر داری بچه داری مردم داری در هر لحظه ما را به راه مستقیم هدایت بفرما، از خطوط انحرافی همه‌ی ما را در هر لحظه حفظ بفرما.