موضوع: ماه رمضان، ظرف نزول قرآن
تاریخ پخش: 22/06/86
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
در این جلسه راجع به ظرف قرآن صحبت می‌کنیم. هر چیزی قیمتش بیشتر است، در یک ظرف عزیزتری قرارمی دهند. سال، 12 ماه است. نه ماه مثل هم است شوال ، ذی القعده، ذی الحجه، محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاول، جمادی الثانی. سه تا ماه مهم است ماه رجب شعبان و رمضان. در رمضان مهمترین، شب قدر است. «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ» (قدر/1) قله زمان شب قدر است. نه ماه مثل هم است سه ماه برجستگی دارد در این سه ماه رمضان برجستگی دارد. در رمضان شب قدر برجستگی دارد. است. خداوند قرآن را آنجا گذاشته است. «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ» (قدر/1) ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.
1- جایگاه ماه رمضان در قرآن
سال دوازده ماه است اسم هیچ ماهی در قرآن نیامده است . تنها اسمی که در قرآن است اسم رمضان است. «رمض» یعنی چه؟ «رمض» یعنی سوزاندن. ماه رمضان یعنی ماه گناه سوزی است انسان باید با تضرع و مناجات و توبه فرار به سوی خدا برود. بعد قرآن کتابی است که وقتی بر قلب پیغمبر نازل شود، می‌گوید باید در غار حرا خودسازی کند. وقتی خداوند می‌خواهد به موسی کتاب آسمانی را بدهد می‌گوید سی شب وعده. و بعد می‌گوید ده شب تمدید کنید. «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِینَ لَیْلَهً» (اعراف/142) چهل شبانه روز باید موسی در کوه طور عبادت کند تا روحش آمادی پذیرای وحی را داشته باشد. بعضی آدمهای نادان می‌گفتند چطور وحی بر ما نازل نمی‌شود. بابا خیلی کار شده مثل آدمی که سالها تمرین کرده خطاط شده یک آدم تنبل که ازخواب بیدار می‌شود می‌گوید چرا ما خطاط نمی‌شویم. باید گفت جان مادرت. این سالها تمرین کرده که خطاط شده است تو از خواب بلند شده‌ای و خمیازه‌ای کشیده‌ای و حالا می‌خواهی که خطاط بشوی. خداوند مقام به اولیا می‌دهد الکی نمی‌دهد. یک نفر می‌گفت نمی‌شود ما امام صادق بشویم گفتم : تو خجالت نمی‌کشی در بازار به تو سبزی هم نسیه نمی‌دهند حیا هم خوب چیزیه. من در واقع اگر دعا نبود خجالت می‌کشم که بگویم خدایا ما را با محمد و آل محمد محشور کن. حیا هم خوب چیزیه. من خجالت می‌کشم بگویم خدایا من را با بلال محشور کن. آخر بلال بگوید قرائتی تو حیا نمی‌کنی؟ من کتک خوردم ولی تو پلو می‌خوری آنوقت می‌خواهی در قیامت با من محشور شوی؟ منتهی چون به ما گفته اند که دعا کنید: «و احشرنا مع محمد…» چون به ما گفته اند که دعا کن. دیگر اجاز ه داده اند که ما این حرف را بزنیم. در غیر این صورت اگر اجاز ه نبود من باید خجالت بکشم که بگویم خدایا مرا با بلال محشور کن. یعنی من و ابوترابی با هم باشیم؟ او ده سال اسیر بود، میخ در سرش گذاشتند. این مهم است. خیلی جایگزین ها مهم است.
2- خاطره مرحوم ابوترابی از نماز آزادگان
مرحوم ابوترابی در اجلاس نماز گفت حرفهایی دارم می‌خواهم بزنم. اجلاس از رئیس جمهور، سازمان تبلیغات، دانشگاه آموزش و پرورش از اجلاس نماز چند جمله گفت که رنگها پرید. گفت این اجلاس نماز نیست که شما دارید. ما اجلاس نماز داشتیم: یک روز از طرف صدام گفتند مهره های درشت اسرا را امشب اعدام کنید منتهی نه با تیر بلکه با شکنجه. آمدند و از بین اسرا هفده نفر را بردند که اینها را بزنند تا بمیرند. یکی از آن هفده نفر هم خود ایشان بود. می‌گفت دو نفر از این هفده نفر را گفتند بایستید بعد چنان زدند به این طرف و آن طرف ابرویشان، چنان با مشت زدند که چشمهایشان افتاد روی موزاییک ها. اصلاً مثل کله پاچه که همیچین که می‌کنیم مخش می‌ریزد بیرون، چنان زدند که چشمشان افتاد بیرون. گفتم خوب اینها که مردند. خود ایشان را هم که میخ گذاشتند و کوبیدند در سرش. گفتند خوب این هفده تا با شکنجه امشب می‌میرند. و رفتند. می‌گفت ما همه افتادیم، رمق ناله نداشتیم. سفیدی زد، فکر کردیم صبح شده است. در خون خودمان دو رکعت نماز خواندیم بعد دیدیم این سفیدی، سفیدی صبح نبوده است. هوا که روشن شد دو مرتبه نماز صبح را خواندیم. گفت در آن روزی که چشممان از بدن افتاد روی موزاییک، در آن روز ما دو تا نماز صبح خواندیم. خوب حالا بنده بگویم که من بروم کنار ابوترابی یا کنار آزاده ها؟ کل عمر من، الآن من 27 سال است که درتلویزیون هستم. به اندازه آهی که اینها که ترکش در بدن دارند نیست. به هر حال سختی را آنها کشیدند الان ماه رمضان به مهر خورده باید روزه گرفت. بچه ام رنگش پرید. خوب بپرد.
3- شیوه دعوت قرآن برای روزه در رمضان
البته باید کاری کنیم که روزه آسان شود. خداوند خودش که گفته روزه بگیرد با لحن خاصی گفته: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمْ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره/183). من راجع با این یک مثل بزنم که البته در ذهنم هست که این مثل را یکبار زده ام. حالا نمی‌دانم چند سال پیش بوده است چون به هر حال بعد از بیست و هفت سال، ممکن است بعضی حرفها نیاز به تکرار داشته باشند. چون مستمعین عوض می‌شوند، یعنی در دهه سوم هستیم. بچه‌ای بیاید. یک بچه رامی خواند، اگر بخواهیم آمپول بزنید بچه می‌ترسد پزشک 4 حرکت انجام می‌دهد تا بچه نترسد. اول می‌گوید پسرم من تو را دوست دارم. تو هم مرا دوست داری؟ یک محبتی انجام می‌دهد. که وحشت بچه کمتر می‌شود. بعد دست او را می‌گیرد یک آمپول می‌زند و بعد که می‌بیند بچه می‌ترسد، می‌گوید: ببین، همه اینها آمپول زده اند. این که می‌گوید همه اینها آمپول زده اند، باز از وحشت او کم می‌کند. چون گاهی وقتها یک کسی می‌خواهد بپرد توی استخر ولی می‌ترسد بعد که می‌بیند همه دوستانش پریدند او هم جرأت پیدا می‌کند. بعد می‌گوید این آمپول چند دقیقه بیشتر درد ندارد. «أَیَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ کَانَ» (بقره/184) قرآن می‌گوید اول شیوه تبلیغ ، معلمین، امور پرورشی اساتید دانشگاه، طلبه ها، همه شیوه کلاس داری را از آیه قرآن یاد بگیرند. خدا می‌خواهد بگوید که روزه بگیر. اول می‌گوید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» (بقره/183) ای کسانی که با من رابطه دارید و به من ایمان دارید. مثل اینکه آدم بگوید پسرم، عزیزم. امام صادق می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» (بقره/183) انسان را آماده می‌کند که انسان روزه بگیرد. یک وقتی می‌گویی حسن آب بیاور. و یک وقتی هم می‌گویی پسرم عزیزم. لحن «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» آرام بخش است. دوم، می‌گوید: «کُتِبَ عَلَیْکُمْ الصِّیَامُ» آمپول بزن و بعد می‌گوید چیزی نیست. «کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ» (بقره/183) همه آدمها آمپول زدند. همه ادیان آسمانی روزه داشتند، بر همه روزه واجب شد همانطور که به قبل از شما واجب شده بود «قَبْلِکُمْ». روزه گرفتن فقط برای مسلمانان نیست. بعد می‌گوید می‌دانی این آمپول بیشتر از دو یا سه دقیقه بیشتر درد نمی‌آید. «أَیَّامٍ مَعْدُودات» (بقره/203) فقط سی روز است که ناهارت را غروب بخور. اینقدر که آدم نباید با شکمش رودروایستی داشته باشد.
4- روزه داری، تمرین کنترل خواسته های غریزی
بعضی ها اسیر غرب هستند و بعضی ها اسیر شرق هستند و بعضی هم اسیر شکمشان هستند. شکم می‌گوید آب می‌گوید بله قربان. می‌گوید نان می‌گوید بله قربان. یعنی اینقدر بله قربان گوی شکم؟ حضرت رفت گوشت بخرد در دکان قصابی دیدی که پول همراهش نیست. رفت. قصاب گفت چرا گوشت نخریدی؟ گفت: متوجه شدم که پول در جیبم نیست. گفت آقا خواهش می‌کنم گوشت بگیرید و فردا پولش را بدهید. گفت عوض اینکه به تو بگویم فردا پول. به شکمم می‌گویم فردا گوشت. یک حدیثی داریم که نمی‌توانم در تلویزیون بگویم چون زشت است مقداری که زشت نیست را می‌خوانم. هر که هدفش شکمش باشه نرخش …. . حضرت امیر می‌فرماید: بعضی از انسان ها مثل الاغ هستند. «همها علفها»، علف همان علفی است که ما می‌گوییم. شکم پرستی،
تنور شکم دم به دم تافتن *** مصیبت بود روز نایافتن
اگرمردم اهل روزه باشند، محاصره اقتصادی مردم را از پا در نمی‌آورد. می‌گویند گندم نمی‌دهیم، خوب یکخورده کمتر می‌خوریم. اصلاً ناهار را حذف می‌کنیم و صبحانه و غروب می‌خوریم. مگر می‌میریم؟ چراغ گاز را می‌آورند روی شمعک. دیگر ما که از چراغ گاز کمتر که نیستیم که. «أَیَّامًا مَعْدُودَاتٍ» (بقره/184) یعنی سی روز است. پنج دقیقه درد می‌کند. بعد می‌گوید اگر جایش بیش از پنج دقیقه درد آمد و سخت بود، دیگر آمپول نمی‌زنیم و قرص آن را برایت می‌نویسم. «فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا» اگر مریض بود، «أَوْ عَلَى سَفَرٍ» یا مسافر بود، دیگر آمپولی نیست، «أٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ» (بقره/184) یعنی قرصش را می‌دهیم. ببین خدا چه جوری با ما صحبت می‌کند. ما چه جوری صحبت می‌کنیم؟ انسان باید روزه بگیرد. هر کسی روزه نگیرد… این طور نیست آقا. «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» اول محبت. «کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ» دوم ادیان دیگر هم روزه داشتند. «أَیَّامٍ مَعْدُودات» سوم چند روز بیشتر نیست. «فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا» اگر مشکل بود جایگزین هم دارد تو مومن هستی مشکل نیست. تو مومن هستی همه دین و روزه داشتند بابا چند روز بیشتر نیست. بابا اگر مشکل بود جایگزین دارد. لحن را ببین که چقدر قشنگ است. این رقمی باید بچه را تربیت کرد خیلی چکشی برخورد کردن درست نیست. یعنی وقتی خدا می‌گوید روزه بگیرید، عین آمپول زنی است که می‌خواهد به بچه بگوید آمپول بزن. و بعد می‌گوید می‌دانی چه وقتی است؟ «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ» (بقره/185).
5- سخنان پیامبر اکرم(ص) در پایان ماه شعبان
بهترین وقت شهر رمضان است ماه رمضان بهترین ماه است. خطبه شعبانیه جمعه آخر شعبان. حضرت فرمود: می‌دانید چه ماهی می‌آید؟ «قد اقبل علیکم شهر الله» شهر الله است. این ماه، ماه خداست نفس کشیدن سبحان الله است، خوابیدن عبادت است. یک آیه قرآن خواندن ثواب یک ختم قرآن دارد. دعا مستجاب است . رحم کنید به بچه ها و کارگرها. بیست و پنج سال است که من این حرف ها را گفته ام کسی گوش نداده است حالا هم می‌گویم کسی گوش ندهد. چوب سفت را آنقدر باید تبر زد تا بشکند. ما باید برنامه ریزی مان طوری باشد که روزه گرفتن آسان باشد. هیچ مشکلی نیست. الان در تهران و شهرهای بزرگ نان را نگه می‌دارند در فریزر و بعد گرم می‌کنند و می‌خورند. هیچ مشکلی نیست که الآن در ماه رمضان روزها نانواها تعطیل باشند. چون نانوا می‌گوید من نمی‌توانم در کنار تنور روزه بگیرم و اذیت می‌شوم می‌گوید خوب شب ها پخت کن. بعد افطار پخت کن هر کسی که می‌خواهد شب نان بگیرد. حالا چه اشکالی دارد مردم سی روز نان تازه نخورند. اما نانواهای کشور همه روزه بگیرند. البته خیلی ها روزه می‌گیرند ولی بعضی هایشان می‌گویند ما نمی‌توانیم روزه بگیریم. خوب ما کمکشان می‌کنیم.
آموزش و پرورش می‌تواند برنامه هایش را جوری کند که در ماه رمضان دختر بچه ها که به سن تکلیف رسیده اند و می‌خواهند روزه بگیرند جست و خیز و ورزش آنها را در ماه رمضان حدف کند. آخر بچه می‌دود و تشنه اش می‌شود بعد که به خانه می‌آید مادر می‌بیند و می‌گوید الهی قربانت بروم بیا. نه آقا به آموزش و پرورش بگو که جست و خیز را در ماه رمضان کم کند، کاری ندارد. در مورد کارگرها هم می‌شود برنامه را طوری درست کرد که مشکلی پیش نیاید. ببینید می‌شود که برنامه را درست تنظیم کرد. ما گاهی وقتها روی میخ می‌نشینیم و می‌گوییم: آخ. خوب بلند شو و در آن طرف بنشین. باید تغییری در ساعت و کار و برنامه داد، تا بتوان روزه گرفت.
در یک کنفرانس نشسته بودیم، قاری دیر کرد. دیدم جمعیت نشسته اند، گفتم من سخنرانی می‌کنم تا قاری بیاید. همه خندیدند گفتند: رسم است… گفتم آخر چه کار به رسم داریم؟ این همه جمعیت که همه آدمهای مهمی هم بودند خوب جلسه افت می‌کند استفاده کنیم از جلسه. شهرداری از زباله ها بازیافت می‌کند. باید از عمر مردم استفاده کرد. شهر رمضان انزل فیه قرآن ماه رمضان قرآن نازل شد. قرآن چه کتابی است؟ نور و برهان استدلال است. موعظه بینه است. «هُدًى لِلنَّاسِ» برای هدایت همه آمده است. ماه رمضان چه ماهی است؟ خیلی ماه خوبی است. یک پیشنهاد: امام سجاد دعایی در آخر رمضان دارد. به نام دعای خداحافظی با ماه رمضان. این دعای خداحافظی را شما در اول ماه رمضان بخوانید.
6- توجه به دعای امام سجاد در پایان رمضان
خیلی اثر دارد. امام در دعا می‌فرماید: خداحافظ ای ماهی که نیامده منتظرت بودم. خداحافظ ای ماهی که نرفته دلتنگت شدم. خداحافظ ای ماهی که چقدر خداوند در تو گناه کاران را بخشید. «ما اکثر عتقائک» چقدر بخشیده شدند مردم در تو. خداحافظ ای شب قدر. مثل مادری که جوانش می‌خواهد به جبهه برود و دیگر او را نمی‌بیند خداحافظی می‌کند.ای عید اولیاء خدا. خداحافظ ای ماهی که آدمهایی که حالیشون نبود گفتند بد شد اومد. خداحافظ ای ماهی که اولیا خدا از رفتنت غمناک شدند. نماز در تو قبول شد. اینها بلوغ می‌خواهد. عبادت هم بلوغ می‌خواهد. مثل شهوت که بلوغ می‌خواهد. شما به یک بچه 5 ساله بگویید بستنی می‌خواهی یا عروس؟ می‌گوید بستنی. یک بستنی را به اندازه سی تا عروس دوست دارد. عبادت برای ما لذت ندارد چون ما ذکام هستیم شامه را از دست داده ایم. عبادت هم در کنار بعضی ها لذت دارد. عبادت هم در نزد بعضی ها لذت دارد. عبادت در نزد ما لذت ندارد چون ما زکام شده ایم. یعنی از بس که گناه کرده ایم زکام شده ایم. آن شامه‌ی خود را از دست داده ایم.
7- توجه به خمس و زکات در ماه رمضان
ماه رمضان چه کنیم بهترین کار لقمه ها را حلال کنیم. گاهی اوقات مسجد رفتن و نماز خواندن اینها یک قدم است. لقمه ها حلال است خمس می‌دهید یا نه در این ماه سه حدیث در 20 ثانیه می‌خوانیم:
امام جواد فرمود به شیعیان بگویید من امام جواد هستم ضامنم اگر خمس بدهید مال کم نشود.
امام کاظم فرمود اگر خمس و زکات ندهید خدا جوری زندگی شما را تاب می‌دهد که دو برابرش را در راه باطل خرج کنید. هر جا مالی سوخت زکات نداده اید.
امام رضا فرمود می‌خواهید خمس نمی‌دهید، ندهید. اما ما اهل بیت به آن دعا نمی‌کنیم. خدا به پیغمبر می‌فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَهً» از مردم صدقه بگیر، خمس و زکات و صدقه بگیرد «تُطَهِّرُهُمْ» (توبه/103) مردم را پاک کنید. مادر یا پدری که بچه ات را دوست داری لقمه حلال بدهید. خدا یک بارندگی فرستاد امسال گندم ها خوب شد. خوب زکات بدهید. خدا می‌توانست به شما باران ندهد. اصلاً سهم خدا را بدهید. همه گندم که برای تو نیست. خورشید سهم ندارد؟ اگر خدا به شما مال داد. گندم داد زکات بدهید مال خورشید و سهم باران را بدهید. خدا نمی‌توانست این یک دانه را آفت زده بکند. یک دانه داده‌ای یا چند تا خوشه داده‌ای نمی‌خواهی یک کیلو یا 15 کیلو به فقرا بدهی؟ در روستای شما فقیر نیست؟ فکر می‌کنی از خودت است؟ فکر می‌کنید عقل خودت است؟ یا زرنگی خودت است؟ از تو زرنگ تر نیست که فقیر باشد. در سالهای قبل که تو زرنگ تر از امسال بودی. دیدی به تو ندادیم. در عبادت ها تنها عبادتهایی که خداوند گفته پیغمبر تشکر کن تشکر گرفتن از زکات است. نگفته از اینهایی که نماز می‌خوانند یا به مکه رفته اند تشکر کن. یا از اینهایی که به جبهه رفته اند تشکر کن. می‌گوید: «وَصَلِّ عَلَیْهِمْ» «إِنَّ صَلَاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ» (توبه/103) قرآن می‌گوید: تشکر تو آرامش است.
8- تشویق افراد خیر در ماه رمضان
افراد خیر را تشویق کنید. اسم افراد خیر را عوض نکنید. حالا یک کسی یک کاروانسرا یا یک پاساژی ساخته به نام پدر بزرگش این را عوض نکنید. حتی به اسم شهید. خوب می‌گوید من اینجا نوشتم به نام پدر قرائتی شما برمی دارید اسم یک شهید را روی آن می‌گذارید. از اسم شهید تجلیل کنید منتهی در یک جای دیگر. اسم های دیگران را عوض نکنید بگذارید مردم به نیاکان خودشان دلخوش باشند. افرادی هستند که اگر بداند که اسم پدر بزرگش یا اسم فامیلش است حرفی ندارد ولی اگر بداند…. تشویق کنید نام مردم را . افراد خیر را باید تشویق کرد. «وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ إِبْرَاهِیمَ» (مریم/41) نام ابراهیم را گرامی بدار. «وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مَرْیَمَ» (مریم/16) خدایا تو رو به حق قرآن مزه قرآن را به ما بچشان تا قرآنی بشویم . مزه اهل بیت را به ما بچشان تا عاشق اهل بیت بشویم. بین ما و قرآن و اهل بیت جدایی میافکن . خدایا هر چی در ماه رمضان برای بندگان خوبت مقدر می‌کنی برای ما هم مقدر کن. ما گریه می‌کنیم که چرا فدک که حق زهرا بود را ندادند خودمان هم حق امام را نمی‌دهیم فرقی نمی‌کند. لقمه ما را حلال کن . دل را از هر رقم کینه پاک کن. در ماه رمضان باید دل را از کینه پاک کرد مثل لیوانی که داخلش پشه باشد شیر و آب داخل آن نمی‌ریزید پس دل را باید از کینه پاک کرد. خدایا قلب ما را بی کینه و سلیب قرار بده .