موضوع: آیین همسرداری در اسلام
تاریخ پخش: 14/04/86
بسم الله الرحمن الرحیم
«الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی»
سلام علیکم و رحمه الله بحثی که عزیزان می‌بینند در آستانه تولد حضرت زهرا(س) است که تصادفاً تولد بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام هم هست. من یک یادداشتی دارم از قدیم در یادداشت هایم است که آن را خدمتتان می‌گویم. آئین همسر داری در اسلام، و می‌توانیم بگوییم که فاطمه زهرا تجسم قرآن بود یعنی در قرآن هر چه آیه برای کمالات هست بالاترین درجه اش را شما در حضرت زهرا می‌بینید. حالا خانمها، دخترهای عزیز، خانمهای محترم، یک نگاهی بکنند ببینند چقدر با این خط کشی که امشب من می‌گویم اگر هر اندازه به خط نزدیک ترند بیشتر خدا راشکر کنند. هر اندازه فاصله گرفته‌اند ببینیم چقدر فاصله داریم.
1- حضرت زهرا(س)، قرآن مجسّم
زهرا(س) قرآن مجسم. قرآن لفظ که شود، می‌شود قرآن. و انسان که بشود، می‌شود زهرا. چطور؟ در قرآن آیاتی داریم مثلاً می‌فرماید که:
1- «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانا» بالاترین درجه احسان فاطمه زهرا بود بقدری نسبت به پدرش احترام می‌کرد که پدرش گفت: تو دختری یا مادر، محبت‌هایی که تو می‌کنی محبتهای دختری نیست، محبتهای مادری است تو‌ام ابیها هستی تو مادر پدرت هستی. احسانش از مرز دختری فراتر می‌رفت وقتی حضرت رسول(ص)، به او فرمود: که بعد از رحلت من نزدیک ترین کسی که به من ملحق می‌شود تو هستی، خندید به عنوان مثال پیغمبر الآن دارد از دنیا می‌رود فاطمه زهرا پریشان شد، کنار گوشش فرمود: که پریشان نشو من که از دنیا بروم تو فوراً به من ملحق می‌شوی. خندید یعنی عروسی که در هجده سالگی، دختر جوان وقتی خبر مرگ را می‌شنود می‌خندد بخاطر اینکه به پدرش ملحق می‌شود. چقدر انسان باید پدرش را دوست داشته باشد که از جوانی و عروسی و داماد و شوهر به راحتی بگذرد و به مرگ لبخند بزند. این عشق به پدر اگر هم بحث «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانا» هست قله اش زهرا است.
2- در قرآن داریم «أَخْبَتُوا إِلى رَبِّهِم» (هود/23)، یعنی دربست مال خدا باشید. نه حالا چند درصد خدا چند درصد هم غیر خدا، اگر بناست که ما در بست مال خدا باشیم مخبطین باشیم و دربست باشیم دربستی یعنی اینکه حتی یک هزارم حواسمان به غیر خدا پرت نشود. اگر در قرآن داریم «لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ» یعنی نمی‌رسید به بر به نیکی نمی‌رسید «حَتَّى تُنْفِقُوا» مگر اینکه انفاق کنید «مِمَّا تُحِبُّونَ» (آل‌عمران/92) هر چه را دوست دارید بدهید اگر چیزی را دوست دارید به فقیر بدهید. نه حالا این پیراهن که تنگ شده کوتاه شده رنگش رفته از مد افتاده چیزهایی که می‌خواهی بیرون بریزی به فقیر بدهی که هنر نکرده‌ای چیزی را که دوست داری بده قرآن می‌فرماید: اگر می‌خواهی رشد کنی هر چه را دوست داری بده ما وقتی پول بخواهیم بدهیم به فقیر اگر پولی را در آوردیم اگر پول سیاه بود می‌دهیم به فقیر سفید را نگه می‌داریم برای خودمان با این که پول سفید هم چند دقیقه دیگر خرج می‌شود ولی دلمان خوش است یک چند دقیقه این پول سفید در جیبمان است
2- رسیدگی به محرومان، ویژگی اهل بیت پیامبر(ع)
قرآن می‌فرماید: هر چه را دوست داری بده من چیزی که دوست دارم این است ما اگر گوسفندی قربانی کنیم کبابیهایش را می‌گذاریم در یخچال می‌گوییم که این باشد کباب کنیم کله پا چه اش هم مال فردا صبح سیراب شیردانش هم برای فردا عصر دیگر حالا هر چه مانده بود در راه خدا می‌دهیم هر چه دوست دارید بدهید. اگر در قرآن می‌گویند و «وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ» (انسان/8) به فقرا غذا بدهید زهرا(س) نزدیک افطار بود که یک شب فقیر و یتیم و اسیر در خانه را زدند و غذای افطاری شان را دادند. تمام آیاتی که در قرآن می‌فرماید: «فی سبیل الله» فقط برای خدا کار بکنید اینها وقتی افطارشان را به فقیر دادند گفتند «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا» (انسان/9) نه جزا می‌خواهیم از شما نه شکور، تشکر. توقع تشکر هم نداریم. ما این را برای خدا می‌دهیم حالا اصلاً هیچ توقعی نداریم، که شما حتی به ما دست شما درد نکند هم نگویید اگر اخلاص است این است.
اگر در قرآن آیاتی برای جهاد هست زهرا در جنگ خندق شرکت کرد. در جنگ احد شرکت کرد. اگر بحثی از هجرت هست فاطمه زهرا جزو مهاجرات بود که از مکه به مدینه هجرت کرد. اگر راجع به صبر آیاتی است در قرآن الگو و مجسمه صبر زهرا بود. به قول شاعر می‌گوید که آن قدر مصیبت بر من ریخت که اگر بر روز ریخته شده بود آن روز از غصه شب می‌شد. اگر آیاتی در رابطه با توجه به دیگران در قرآن است فاطمه زهرا از سر شب تا صبح اول به دیگران دعا می‌کرد، امام حسن مجتبی(ع) گفت مادر یک دعا هم برای خودت بفرما، فرمود «الجار ثم الدار» اول همسایه بعد خودمان. دیگران مقدمند. اگر آیاتی راجع به تربیت اولاد هست فاطمه زهرا اولادهایی که تربیت کرد پسرش حسن و حسین بود دخترش زینب کبری اگر آیاتی در قرآن برای حجاب و حیا هست فاطمه زهرا حتی درخواست کرد که من نمی‌خواهم بدن من را حتی بعد از مرگم کسی ببیند و لذا زنها و مردها را روی تخته می‌گذاشتند تخته صاف یک نفر آمد تابوت درست کرد که یک دیواری هم داشته باشد گفت: من در فلان منطقه تابوت این رقمی دیدم فاطمه زهرا شاد شد فرمود: اگر من مردم، بدن من را بعد از مرگم نمی‌خواهم در جلوی چشم مردها باشد
اگر بحث عبادت هست اینقدر عبادت کرد که زانویش ورم کرد. پاهایش ورم کرد. اگر بحث شهادت هست زهرا(س) هم خودش شهید است. هم شوهرش شهید است. هم مادر شهید است. یعنی همسرش شهید خودش شهید مادر شهید. اگر بحث تبلیغ هست زهرا(س) بخشی از عمرش را تبلیغ می‌کرد. جلساتی داشت خانمهای مدینه می‌آمدند از ایشان استفاده علمی می‌کردند. اگر بحث همسرداری هست یک تقاضا در عمرش از همسرش نکرد. معطل نکنم هر آیه‌ای هر کمالی در قرآن هست: فاطمه زهرا برجسته ترین نمونه آن آیه را عمل کرد. پس اگر بگویم زهرا(س) مجسمه قرآن است و قرآن ناطق است، حرف نابجایی را نزده ایم. بینندگان بحث را در تولد این بی بی گوش می‌دهند. همسرداری در قرآن چگونه است در قرآن راجع به همسرداری چند تا جمله داریم.
چون تولد حضرت زهرا را روز زن هم نامیده اند.
3- زندگی بر اساس عرف پسندیده جامعه
آئین همسرداری: در قرآن اول می‌فرماید که چه مرد، چه زن این رقمی همسرداری کنید. «عاشِرُوهُنَّ»، عاشروا یعنی معاشرت کنید، زندگی کنید با خانمتان «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف» (نساء/19) یعنی زندگی که می‌کنید به طور معروف زندگی کنید یعنی طوری زندگی کنید معقول و پسندیده باشد بعضی مردها سلیقه‌های خاصی دارند، بعضی زنها سلیقه‌های خاصی دارند زن وسواسی است. هر چه شوهرش می‌گوید اینقدر آب نریز به خدا پاک شد خانم می‌گوید به دلم، نچسبید، این دلم می‌دانید چیست؟ یعنی خدا بیخود می‌فرماید که پاک شد. چون خدا می‌فرماید پاک شد پیغمبر و چهارده معصوم و مراجع تقلید همه می‌گویند پاک شد خانم می‌گوید همه شما دروغ می‌گویید من می‌گویم پاک نشد، وسواسی در مقابل خدا و پیغمبر جبهه می‌گیرد همه می‌گویند پاک شد او می‌گوید پاک نشد این معروف نیست زندگی باید معروف باشد باقی زنها چقدر آب می‌ریزند باقی مردها چگونه پول خرج می‌کنند. اگر مرد، مردان دیگر برای خانمشان چگونه هدیه می‌خرند. شما هم مثل بقیه هدیه بخر، کاری نکنید که مثلا من آخوندم باید طوری زندگی کنم در خانه که اگر خواستگاری، آخوندی آمد، طلبه‌ای آمد دختر مرا بگیرد خانمم نگوید بر پدرم لعنت دخترم را به آخوند بدهم یعنی طوری زندگی کنم که دیگر همسر من از آخوند متنفر شود دخترم هم بگوید من دیگر زن طلبه نمی‌شوم. پیداست طوری زندگی کردم که معروف نبوده است اینها «آه» به دلشان مانده و لذا حدیث داریم می‌فرماید: مردها خودشان را آرایش کنند مرد می‌آید در خانه بوی پی می‌دهد حالا عیبی ندارد آدم قصاب باشد ولی وقتی می‌آیی در خانه، خودت را بشور. اصلاً مرد یک قیافه‌ای در خانه می‌آید که این زن حدیث داریم که زن اگر در کوچه راه می‌رود یک مرد خوش عطری از بغل او رد شد بوی آن مرد را شنید، خوش به حال زنها چه شوهر‌هایی دارند ما با چه کسی زندگی می‌کنیم حدیث داریم مردی که به خودش نرسد زنش فاسد می‌شود حدیث هست، این که می‌گویم از خودم نیست. مردی اگر به خودش نرسد زنش فاسد می‌شود یعنی بستری را فراهم کرده که زن فاسد شود بچه هم همینطور است اگر پدر و مادر به بچه نرسد بچه فاسد می‌شود اگر خود پدر و مادر گاهی با بچه اش نروند یک باغی باغچه ای، پارکی، یک جایی مهمانی بروند حالا در مغازه‌ها یک بستنی بخورند آه این بستنی در دل این بچه می‌ماند می‌گوید: خدایا همه پدر‌ها پدرند این هم پدر یک بار ما را نبردیک بستنی برای ما بخرد این بچه شما با یک بستنی گول می‌خورد. چرا آب را روی آهک می‌ریزند می‌ترکد؟ چون این آهک از بس خشک شده تا آب به آن رسید متلاشی می‌شود خانواده‌های خشک، اگر دید یک مرد معطری از بغلش گذشت این خانم متلاشی می‌شود اگر دید باقی پدر‌ها به بچه هایشان محبت می‌کنند این نمی‌تواند محبت بکند این بچه متلاشی می‌شود اگر می‌خواهید زندگیتان معروف باشد، معروف باشید.
4- آداب و رسوم و عرف جامعه در چارچوب دین
«عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف» یعنی فرهنگ عمومی را باید، البته فرهنگ عمومی صحیح باشد یک وقت ممکن است فرهنگ عمومی همه اشتباه باشد می‌گوید: خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو. این غلط است یک وقت در عروسی همه نماز نمی‌خوانند بگوییم نه قرائتی در تلویزیون گفت: فرهنگ عمومی را باید رعایت کنیم پس من هم نمازم را بجا بله، نه، اینجا فرهنگ عمومی که با قرآن و حدیث با کلمات اهل بیت(ع) منافات نداشته باشد باید مراعات کنیم زندگی باید معروف باشد.چند تا سکه حالا یک مردی یک وقت تقوایش گل می‌کند می‌گوید نه من دخترم را با پنج عدد سکه با یک سکه! اکنون دیگر یک سکه معروف نیست از آن طرف من هم باید یک مهری بگیرم که رکورد را بشکنم، معروف نیست ما کارمان باید عرفی باشد ممکن است شما یک کاری انجام دهید رکورد را بشکنید اما رکورد شکستن، یکی از وظایف ما رکورد شکستن نیست زمانی یک دوستی داشتیم گفت من می‌خواهم کاری بکنم رکورد را بشکنم گفتم: حالا این وظیفه شرعی شماست؟ اگر بناست رکورد بشکنیم برویم هندوستان مرتاضانی هستند چهل شبانه روز غذا نمی‌خورند. این خیلی مهم است؟ این همه در قرآن می‌فرماید: «کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ» (مؤمنون/51) بخور، بخور، کلوا. آن شخص به آیات «کلوا» عمل نمی‌کند این غلط است ما آدم داریم که رکورد را در خواب شکسته است چهل شبانه روز نمی‌خوابد! این خیلی مهم است؟ اینها مرض است مرض امتیاز طلبی، یعنی دلش می‌خواهد کاری بکند که هیچ کس نکرده است ما وظیفه مان این است که بنده ی خدا باشیم منتهی در بندگی خدا ممکن است کاری بکنیم که رکورد را بشکنیم مثل امام حسین، امام حسین رکورد شهدا را شکست اما نیتش رکورد شکستن نیست او رفت برای اینکه رژیم بنی امیه را بردارد برای حذف بنی امیه رفت کربلا بیشترین شهید راه هم داد بیشترین اسیر را هم داد زیر سم اسب رفت رکورد شکنجه را امام حسین شکست، اما امام حسین اگر در راه می‌رفت که الآن می‌گفت: که سلام علیکم ببخشید یک بلند گو دست گرفت مصاحبه کنیم هدف شما از اینکه به کربلا بروید چیست؟ می‌فرماید: بسم الله الرحمن الرحیم می‌روم رکورد بشکنم. اگر رکورد می‌خواهد بشکند که قصد قربت نبود ما باید برای خدا قیام کنیم البته گاهی آدم برای خدا قیام می‌کند رکورد هم شکسته می‌شود مثل شما در عروسی همه نشسته‌اند متوجه می‌شوی نماز را نخوانده‌ای فوری بلند شو نماز بخوان گرچه آنجا وقتی نماز می‌خوانی همه نگاهت می‌کنند و رکورد هم می‌شکنی برای خدا قیام کنی رکورد شکست، شکست نشکست، نشکست.
مسئله ی دیگری که مسئله‌ای است که باید بگوییم، این است که «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف» با خانمهایتان معروف زندگی کنید خنده تان عادی باشد گریه تان عادی باشد سوغاتی خریدنتان هدیه دادنتان دید و بازدید هایتان اگر در این فامیل رسمشان این است که مثلاً دو ماه به دو ماه خانه همدیگر می‌روند بگویی: نه اگر می‌خواهی همسر من باشی سالی یک بار. چرا؟ طبق سلیقه ی فامیل عمل نمی‌کنی؟ مرد و زن باید طبق سلیقه ی فامیل عمل کنند جز اینکه این سلیقه معروف نباشد. اگر معروف نیست می‌گوید ببین خانم، ببین شوهر حرف شما با قرآن و حدیث نمی‌خواند، هر سلیقه‌ای که ضدّ قرآن و حدیث نبود کوتاه بیایید، گفتم پیغمبر(ص) خنده اش نگرفت ولی گفت اکنون که همه می‌خندند من هم بخندم. من وظیفه‌ام نیست روزه بگیرم زخم معده دارم ولی حالا که همه نمی‌خورند من هم لااقل در خیابان نخورم افکار عمومی را باید مراعات کرد الآن جو جامعه. معروف چیست؟ گاهی اوقات ما معروف عمل نمی‌کنیم و این درست نیست. «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف، امسکوهن بالاحسان» یعنی اگر زن داری می‌کنید درست زن داری کنید. اگر خدای ناکرده کار به جایی رسید که طلاق بدهید یعنی واقعاً به هیچ عنوانی نمی‌توانید با هم زندگی کنید باز هم قشنگ طلاق بدهید «عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ» (بقره/236) مردی که وضعش خوب است به مقدار خوبی وضعش یک هدیه‌ای به خانمش بدهد از خانمش با محبت جدا شود «وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ» (بقره/236)، مردی که در تنگدستی است آن هم به مقدار…
5- دوری از افراط و تفریط در امور زندگی
نه آن قدر تنگ نظر باشیم که مهمان که آمد از خجالت خیس عرق شویم نه آنقدر بریز و بپاش کنیم که اگر در تلویزیون نشان داد خیس عرق شویم امام رضا چه فرمود؟ امام رضا فرمود: طوری زندگی کنید که اگر زندگیتان را خواستید در نماز جمعه برای مردم بگویید ناراحت نباشید. حقوقتان طوری باشد که بگویید: حقوق من این است. ساعت کارم این است. وضعم این است. طوری زندگی کنید که انگشت نما نباشید. خمس هم همینطور است. چقدر خمس بدهیم؟ می‌گویند کسی به مقدار زندگی اش اگر خرج کرد خمس ندارد یعنی یک آدم اگر یک خانه‌ای خرید ماشینی خرید یخچالی خرید فریزری خرید فرشی خرید مواردی که انسان برای زندگی اش می‌خرد خمس ندارد. آن وقت بعضی اشخاص برای اینکه خمس ندهند وسایل بزرگی برای خانه شان می‌خرند. می‌گویم: نه. بیا! تو خمس داری، باید یخچالت جمع شود. شما دو نفرید به عنوان مثال یخچالتان باید این اندازه باشد تو که این یخچال این قیمتی را خریده‌ای پیداست می‌خواهی از زیر بار خمس…؟ ماشین شما، در شأن شما چه چیزی است. الآن در شأن ایشان چه ماشینی است؟ ماشینی باید سوار شوی که مردم سوت نزنند. این آقا برای اینکه خمس ندهد با یک ماشین قیمتی، آمده می‌گوید: در رساله نوشته است مرکب خمس ندارد. من داماد دیدم از وقتی هم که این را گفت دیگر مهرش از دلم رفت. که رفت، که رفت، که رفت، که رفت، اصلاً هر وقت او را می‌بینم رویم را برمی گردانم که سلام هم به او ندهم. می‌گفت هجده سال است که پدر زنم را ندیده‌ام گفتم: بسیار آدم بی‌خودی هستی، ما صد تا پدر داریم پدر خودمان پدرمان است پدر زن هم پدر است معلم هم پدر است عمو هم پدر است رهبر هم پدر است.
«أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّه» (بحارالانوار/ج16/ص95) ما پنج عدد پدر داریم. پدری که سبب تولد ما شد، به عمو هم پدر می‌گویند، به پدر زن هم پدر می‌گویند، به معلم هم پدر می‌گویند، به رهبر هم پدر می‌گویند. پدر زن هم پدر است تو هجده سال است دیدنش نرفته‌ای؟ بعضی‌ها به عنوان مثال برای اینکه عروس را بسوزانند می‌گویند: حالا که این طور شد من خانه پدرت نمی‌آیم. من خانه مادرت نمی‌آیم. این زندگی معروف نیست.
6- دوری از افراط و تفریط در مسأله حجاب
حجاب باید معروف باشد من حجاب‌های تند سراغ دارم. فنر را وقتی در دستت گذاشتی فشار دادی تا دستت را برداشتی بالا می‌پرد و لذا من سفارش می‌کنم در مدرسه‌ها خانم‌هایی که دبیر هستند با رنگ روشن بروند سر کلاس چادر سیاه را در کوچه گفته‌اند برای اینکه جاذبه نداشته باشد، کسی نگاه نکند اما این بچه سر کلاس به چه دلیلی روزی پنج ساعت باید به سیاه نگاه کند؟ رنگ کرم باشد، رنگ شاد باشد رنگ باید رنگ شاد باشد. در قرآن یک آیه داریم می‌فرماید: «لَوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِینَ» (بقره/69) رنگ در روان اثر دارد امروز در دانشکده‌ها روانشناسی رنگ هست. بلی یک وقت مرد است مدرسه‌هایی که مرد در آن است اما مدرسه دخترانه یک مرد هم نیست همه سیاه پوش همه قهوه‌ای پوش همه سرمه‌ای پوش به چه دلیل؟ چه کسی گفته است؟ کدام آیه داریم؟ من آخوند هستم. کدام حدیث داریم؟ حساب بیرون با حساب مدرسه… این زندگی‌های معروف آن وقت باعث می‌شود که وقتی بچه وارد خانه می‌شود، می‌گوید: های، چادرش را پرت می‌کند و می‌گوید: راحت شدم. چرا؟ برای اینکه ما دینی آورده ایم که وقتی دستمان رابرمی داریم بچه مثل فنر بالا می‌پرد. زندگی باید عرفی باشد اگر از خانمتان کار می‌کشید عرفی باشد. زن چند ساعت باید در خانه کار کند می‌خواهی افطاری بدهی افطاری بده اما چقدر باید زن کمک کند خیلی خوب است. در خانه هر زنی هر کاسه کوزه‌ای هر چیزی هر جایی می‌گذارد حدیث داریم تمام تغییر و تحولاتی که زن در خانه می‌دهد پشتی را آنجا می‌گذارد، صندلی را آنجا می‌گذارد، پرده را آنجا می‌گذارد تمام حرکات زن در خانه عبادت است اما چقدر عبادت؟ به شرطی که این زن دیگر از پا نیفتد مریض نشود. «عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف»
7- میانه روی در تحصیل علم و عبادت
بابی داریم «باب الاقتصاد فی العباده» می‌خواهی عبادت کنی اندازه گیری کن تحصیل باید اندازه گیری شود ما سراغ داریم آدم‌هایی که اسمشان را ببرم شما هم می‌شناسید، بد درس خوانده‌اند اکنون در خانه افتاده اند. چه کسی گفت این گونه درس بخوانید چه کسی گفت این رقمی درس بخوانید یک شخصی را داشتیم در بازار کتاب به دست تند تند مطالعه می‌کرد، می‌خواند گفتیم در بازار با مردم سلام علیک کن. این چنین نکن حالا بعد دیدیم چشمش را از دست داد ما باید مطالعه مان خرج کردنمان گریه و خنده مان. می‌خواهیم عزاداری کنیم قمه می‌زنیم وقتی می‌خواهیم بخندیم همه دنیا را مسخره می‌کنیم رشتی، مازندرانی، کاشانی، یزدی، نه آن عزاداری که قمه می‌زنی بدنت را خونی می‌کنی نه این که همه استان‌ها را دست می‌اندازی خنده مان معروف نیست گریه مان معروف نیست در ایران متأسفانه اینگونه زیاد داریم یا چهل ستون است یا بی ستون، نه چهل ستون نه بی ستون چهار ستون یعنی افراط و تفریط.
خدایا تو را به حق فاطمه زهرا رفتار و گفتار ما را طوری قرار بده که طبق آیات قرآن و روایات اهل بیت شود و ما را آنی و کمتر از آنی از قرآن و اهل بیت جدا نکن. سالروز تولد حضرت امام بنیانگذار جمهوری اسلامی که مصادف شد با تولد جدش زهرا را نیز تبریک می‌گوییم خدایا ما را نسبت به انقلاب امام وفادار قرار بده. دشمنان ما را شاد نکن. عیدی ما را عفت دختران عیدی ما را آسان شدن ازدواج عیدی ما را عمل به قرآن قرار بده. امام رضا فرمود: اگر اسلام را از افراط و تفریط جدا کنند تندروی‌ها و کندروی‌ها را کنار بگذارند خود اسلام ناب را به مردم عرضه کنند همه مردم مسلمان می‌شوند. هر که از اسلام فرار می‌کند اسلام درست به او عرضه نشده است. یا اسلام تند یعنی یا شور یا بی نمک. اسلام ناب اگر معرفی شود امام رضا فرمود همه مردم مسلمان می‌شوند هر که مسلمان نشده اسلام به او نرسیده یا بد به او رسیده است. خدایا اسلام ناب را توفیق شناخت و پیروی اش را به همه ما مرحمت بفرما.